در حالی‌ که آمریکا و شماری از کشورهای عربی قصد دارند «قطار عادی‌ سازی» روابط با دولت سوریه را از پیشرفت بازدارند یا برای ادامه این روند شروط و ویژگی‌های لازم را مشخص کنند، امارات متحده عربی می‌خواهد در حمایت از طرح عادی‌ سازی روابط ترکیه و سوریه، کنار روسیه قرار گیرد و در این زمینه نقش گسترده‌ای ایفا کند. بنابراین همان‌گونه که به نظر می‌رسد، کشورهای عربی در موضوع عادی‌ سازی روابط با دمشق همسو نیستند و در این خصوص، میان آن‌ها اختلاف‌نظر وجود دارد.

بر اساس اطلاعاتی که به روزنامه الشرق‌الاوسط رسیده است، فیصل المقداد، وزیر خارجه سوریه و مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، روز چهارشنبه با حضور سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در مسکو دیدار خواهند کرد. در همین حال، تلاش‌های مختلفی جریان دارد تا زمینه شرکت شیخ عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات متحده عربی، نیز در این نشست فراهم آید و در نتیجه، دیدار مسکو به یک نشست چهارجانبه تبدیل شود.

این نشست سه‌جانبه یا چهارجانبه قرار است راه را برای تشکیل اجلاسی با حضور ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، و بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه، هموار کند. بر اساس اطلاعات یادشده، امارات متحده عربی پیشنهاد میزبانی این اجلاس را ارائه داده؛ این در حالی است که گفته می‌شود در صورت برگزاری این نشست در مسکو، ممکن است یک مقام ارشد اماراتی در آن شرکت کند.

گفتنی است که بشار اسد اواسط سال ۲۰۲۲ به امارات متحده عربی رفت و با شیخ محمد بن زاید، رئیس دولت امارات متحده عربی، دیدار و گفت‌وگو کرد. شیخ عبدالله بن زاید هم چهارشنبه گذشته (۱۴ دی) در دومین سفرش به دمشق، با بشار اسد دیدار کرد و دو طرف درباره موارد یادشده بحث و مذاکره کردند. البته سفر اول شیخ عبدالله بن زاید به دمشق نوامبر ۲۰۲۱ انجام شد.

به گزارش خبرگزاری رسمی سوریه (سانا)، بشار اسد روابط سوریه و امارات متحده عربی را تاریخی توصیف کرد و افزود طبیعی است که دمشق و ابوظبی به عمق روابط دوجانبه که منافع دو کشور را تامین می‌کند، بازگردند. شیخ عبدالله هم گفت که کشورش از ثبات و حاکمیت سوریه بر سراسر قلمرو این کشور حمایت می‌کند. او همچنین بر تعهد و تمایل امارات متحده عربی به حمایت از تلاش‌های انجام‌شده به منظور یافتن راه‌حل سیاسی برای بحران سوریه که امنیت، ثبات و وحدت سوریه را احیا کند، تاکید کرد.

نقشه راه

از سوی دیگر، قرار است وزیر خارجه ترکیه در روزهای ۱۶ و ۱۷ ژانویه به واشنگتن سفر کند تا مقام‌های آمریکایی را از روند تحولات عادی‌سازی روابط با دمشق، جزئیات دیدار با فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه، و «نقشه راه» حمایت‌شده از سوی روسیه در زمینه‌های امنیتی، نظامی، سیاسی و اقتصادی بر اساس توافقی که میان وزرای دفاع و روسای سازمان‌های اطلاعات سوریه، ترکیه و روسیه در هفته‌های گذشته صورت گرفت، مطلع کند. این در حالی است که در مناطق شمال شرق سوریه که نیروهای آمریکایی نیز برای حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه حضور دارند، آماده‌سازی برای اجرایی کردن نقشه راه آغاز شده است.

در همین حال، یک دیپلمات غربی به الشرق‌الاوسط گفت در چارچوب تلاش‌ها برای میانجیگری بین ترکیه و کردها در شمال شرق سوریه، یک مقام بلندپایه آمریکایی به‌زودی عازم آنکارا خواهد شد.

آنکارا از مسکو و واشنگتن می‌خواهد به اجرای توافق‌نامه‌های نظامی امضاشده میان دو طرف در پایان سال ۲۰۱۹، متعهد شوند. بر اساس توافق‌نامه‌های مزبور، یگان‌های مدافع خلق (کردها) که به‌عنوان ستون اصلی نیروهای دموکراتیک سوریه محسوب می‌شوند باید از منطقه حائل در شمال سوریه در عمق ۳۰ کیلومتری مرز ترکیه و از مناطق منبج و تل‌ رفعت عقب‌نشینی و سلاح‌های سنگین را نیز از نوار مرزی دور کنند. با این حال، نیروهای دموکراتیک سوریه می‌گوید به همه تعهداتشان عمل کرده‌اند اما با وجود اصرار ترکیه مبنی بر لزوم برچیدن بساط همه نهادهای نظامی و غیرنظامی کرد در این منطقه، نیروهای امنیتی (آسایش) و شوراهای محلی را منحل نمی‌کنند.

البته هدف از میانجیگری ایالات متحده تلاش برای دستیابی به سازش بین کردها و آنکارا است تا از تهاجم جدید ترکیه به شمال شرق سوریه قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه که برای اواسط سال ۲۰۲۳ برنامه‌ریزی‌ شده است، جلوگیری شود. این در حالی است که اردوغان اصرار دارد واشنگتن و مسکو به دلیل جنگ روسیه در اوکراین به او نیاز دارند. رئیس‌جمهوری ترکیه قصد دارد با بشار اسد دیدار کند تا بر سر اقدام‌ها علیه حزب کارگران کردستان، یگان‌های مدافع خلق در شمال شرق سوریه و ایجاد مناطق امن برای بازگشت حدود چهار میلیون پناهنده سوری از ترکیه با دمشق به توافق برسد.

یک دیپلمات دیگر گفت: «افشای جزئیات مربوط به نشست وزرای دفاع سوریه، ترکیه و روسیه در مسکو از سوی دمشق باعث ناراحتی آنکارا شد؛ به‌ویژه اینکه اطلاعات افشاشده موافقت ترکیه با عقب‌نشینی کامل از شمال سوریه را هم شامل می‌شد». او افزود: «آنکارا و دمشق حزب کارگران کردستان را یک تهدید مشترک می‌دانند و علیه هرگونه برنامه جدایی‌طلبانه کار خواهند کرد، زیرا این امر به‌مثابه تهدید وجودی برای هر دو کشور محسوب می‌شود. علاوه بر اینکه دو کشور سعی دارند جاده حلب–لاذقیه را بازگشایی کنند.»

موضع چهارجانبه

به دنبال نشست‌های سوریه و ترکیه و یک روز پس از انتشار بیانیه‌های رسمی آمریکا مبنی بر مخالفت با عادی‌ سازی روابط با دولت بشار اسد، شیخ عبدالله بن زاید از دمشق دیدار کرد. در همین حال، یک دیپلمات آمریکایی گفت که وزارت خارجه آمریکا به‌عنوان تنها طرف غربی که علیه عادی‌سازی روابط با سوریه بیانیه‌ صادر کرده، در تلاش است در همکاری با پاریس، برلین و لندن، به موضع چهارجانبه‌ای دست یابد که عادی‌ سازی روابط با دمشق را به‌وضوح رد کند.

به همین ترتیب، تماس‌ها برای برگزاری نشستی در ژنو بین نمایندگان چهار کشور و گیر پدرسن، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه، در بیست‌وسوم ماه جاری و پیش از سفر او به دمشق برای دیدار با فیصل المقداد، و تایید موضع در مورد عادی‌سازی روابط با دولت سوریه، جریان دارد. البته گیر پدرسون در سفر به دمشق با مقام‌های دولت سوریه درباره موضوع حمایت مالی سازمان ملل از تامین پروژه‌های برق در چارچوب بازسازی زودهنگام سوریه که در قطعنامه کمک‌های بین‌المللی تصریح شده و تلاش‌ها برای تمدید آن در دهم ماه جاری ادامه دارد، گفت‌وگو خواهد کرد. در همین حال، امارات متحده عربی قصد دارد در تامین مالی پروژه‌های اقتصادی و برق در سوریه آن‌گونه که تحریم‌های ایالات متحده و قانون سزار مجاز بداند، مشارکت کند.

گفتنی است که اردن به‌عنوان نخستین کشوری که درصدد برقراری روابط با دمشق برآمد و از امضای توافق «آتش‌بس جنوب» و توافق کاهش تنش بین روسیه و آمریکا در اواسط سال ۲۰۱۸ حمایت کرد، در حال حاضر تلاش‌ها برای عادی‌ سازی روابط با سوریه را رهبری می‌کند و در تلاش است در همکاری با کشورهای عربی، به «موضع مشترک عربی که خواسته‌ کشورهای عربی در ازای عادی‌سازی روابط را مشخص کند»، دست یابد.

در همین حال، یک مقام غربی گفت: «اردن می‌گوید به دنبال عادی‌ سازی روابط با دمشق، میزان قاچاق کاپتاگون، تسلیحات و مهمات از مرزهای سوریه افزایش یافته و افزون بر گسترش فعالیت داعش در جنوب سوریه، ایران نیز به حضورش در نزدیکی مرز اردن پایان نداده است». او افزود: «دمشق تحت فشار قرار خواهد گرفت تا در مرحله بعدی برای حفظ ثبات و استقرار منطقه، در زمینه‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی گام‌های عملی بردارد.»

از سوی دیگر، یک منبع عربی هم گفت که قرار است هیئتی از جنبش حماس متشکل از خليل الحيه، معاون رهبر جنبش حماس در غزه، و اسامه ابوحمدان، یکی از دیگر از رهبران حماس، هفته آینده به دمشق سفر کنند. این نخستین دیدار دوجانبه از زمان خروج رهبری جنبش حماس از پایتخت سوریه در یک دهه گذشته خواهد بود. البته دو شخصیت یادشده در هیئت فلسطینی که اکتبر گذشته با بشار اسد دیدار کرد، نیز حضور داشتند. به گفته منبع عربی، هدف از سفر خلیل الحیه و اسامه ابوحمدان به سوریه، گفت‌وگو برای بازگشت حضور دائمی جنبش حماس در سوریه و فراهم کردن زمینه سفر رهبران حماس به دمشق است.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط