اعتراض‌های سراسری اخیر در ایران بیش از چهار ماه است ادامه دارد و در چهار دهه‌ای که عمر جمهوری اسلامی می‌گذرد بی‌سابقه بوده است. این اعتراض‌ها فقط به وضعیت وخیم اقتصادی و فساد دولت نیست، بلکه اساس و ماهیت رژیم اسلامی حاکم بر کشور را نشانه می‌گیرد. نشریه هیل در تحلیلی به قلم اریک مندل به دو عاملی می‌پردازد که ممکن است روند اعتراض‌ها را تغییر دهد.
نویسنده در ابتدا این سوال را مطرح میکند که آیا رهبر جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران معتقدند حمله اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران مردم را برمی‌انگیزد تا علیه دشمن خارجی متحد شوند؟ به‌هر‌حال این دیدگاه وجود دارد که گاهی جنگ لازم است تا مردم را وادارد پشت رهبرانشان بایستند.
در ادامه مقاله این دو سناریو مطرح می‌شود که اگر اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند، آیا به بقای جمهوری اسلامی کمک میکند؟ یا احیای برجام می‌تواند به فروکش کردن اعتراض‌ها بینجامد؟ هرچند گزینه احیای برجام اکنون دیگر روی میز نیست.
مندل در ادامه می‌افزاید ممکن است رهبر جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران به این نتیجه رسیده باشند که فقط یک گام با ساخت سلاح هسته‌ای فاصله دارند. شاید هدفشان این باشد که جهان و همسایگان ایران بدانند که آن‌ها هر زمان بخواهند، می‌توانند گام نهایی را بردارند و بمب هسته‌ای بسازند. ممکن است همین کفایت کند تا کشورهای منطقه احساس خطر کنند. یک حفاظ هسته‌ای شاید آن‌ها را از حمله مصون نگه دارد و راهی باشد تا مردم ایران را نیز با خود همراه کنند.
به عقیده نویسنده، با توجه به رویکرد دولت جدید اسرائیل، جمهوری اسلامی ممکن است به این نتیجه رسیده باشد که اسرائیلی‌ها، با کمک یا بدون کمک آمریکا، اجازه نخواهند داد دشمنی که بارها خواستار نابودی آن‌ها شده است، سلاح هسته‌ای داشته باشد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
مشابه حمله به رآکتور هسته‌ای اوسیراک عراق در سال ۱۹۸۱ و حمله به رآکتور سوریه در دیرالزور در سال ۲۰۰۷، اسرائیل می‌تواند به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کند و پیشرفت آن را یک دهه به تعویق بیندازد. علاوه بر این، ممکن است اسرائیل بیش از یک بار حمله کند. «خط قرمز» آمریکا در مورد برنامه هسته‌ای ایران‌ــ البته اگر واقعا خط قرمزی وجود داشته باشد‌ــ این است که به ایران اجازه ندهد سلاح هسته‌ای کامل و عملیاتی داشته باشد. در مقابل، اسرائیل نمی‌تواند تا وقتی سلاح هسته‌ای ایران آماده شلیک باشد صبر کند.
مندل در ادامه می‌افزاید ممکن است خامنه‌ای و نزدیکانش معتقد باشند حمله اسرائیل ثبات جمهوری اسلامی را به خطر می‌اندازد، و فرصت انقلابی تمام‌عیار را برای معترضان فراهم میکند. در این صورت، شاید برای جمهوری اسلامی بهتر باشد با آمریکا و نمایندگان اروپا در مذاکرات هسته‌ای از در آشتی درآید و برجام را احیا کند. در حال حاضر، برخی ناظران بر این باورند که هرچند اعتراض‌ها جدی و مداوم‌اند، اتحاد و همبستگی معترضان به اندازه‌ای نیست که ارکان قدرت جمهوری اسلامی را تهدید کند.
در ادامه این تحلیل آمده است شاید جمهوری اسلامی معتقد است اگر برای احیای برجام مقداری نرمش به خرج دهد، همچنان می‌تواند برنامه‌ای هسته‌ای در بخش صنعتی داشته باشد. بر اساس برجام، بازرسی از تاسیسات نظامی ایران مجاز نیست، بنابراین جمهوری اسلامی می‌تواند پنهانی به غنی‌سازی اورانیوم برای دستیابی به سلاح هسته‌ای ادامه دهد.
تمرکز جامعه جهانی روی اورانیوم با خلوص دست‌کم ۹۰ درصد است که تولید سلاح هسته‌ای را ممکن میکند. جمهوری اسلامی که به غنی‌سازی ۶۰ درصدی دست یافته است، می‌داند که با آن مرحله فاصله چندانی ندارد. بنابراین، حتی اگر برجام احیا شود، فعالیت تعدادی از سانتریفیوژها متوقف شود و مقداری اورانیوم غنی‌شده را تحویل بدهند، می‌توانند برنامه غنی‌سازی را از سر بگیرند و احتمالا به‌سرعت به سطح غنی‌سازی ۹۰ درصدی برسند.
اگر ایران با توافق هسته‌ای جدید موافقت کند، با لغو تحریم‌ها یک تریلیون دلار در یک دهه آینده دریافت میکند، در نظر جامعه جهانی مشروعیت پیدا میکند، و اسرائیل در صورت حمله یک‌جانبه، منزوی و محکوم می‌شود. اگر توافق هسته‌ای صورت بگیرد، دولت بایدن از حمله پیشدستانه اسرائیل خرسند نخواهد بود.
مندل در ادامه می‌نویسد از آن مهم‌تر، توافق هسته‌ای طناب نجات اقتصاد ایران خواهد بود، از بار مشکلات اقتصادی مردم ایران کم میکند و شاید از شدت اعتراض‌ها بکاهد و ثبات رژیم را افزایش دهد.
با توجه به این موارد، سال ۲۰۲۳ می‌تواند سال تصمیم‌گیری هسته‌ای باشد. بنابراین این سوال‌ها مطرح‌اند:
در حالی که آمریکا مایل است روی منطقه هند‌ـ‌آرام و تهدید چین تمرکز کند، جنگ اوکراین توجه جهان را به خود معطوف کرده است. جنگ در خاورمیانه میان اسرائیل، ایران و نیروهای نیابتی‌اش‌ــ که شاید با حمله‌ای پیشدستانه آغاز شود‌ــ سیاست خارجی آمریکا و روابطش با متحدانش در خاورمیانه را به چالش می‌کشد. همچنین به چین و روسیه فرصت دیگری می‌دهد تا در راستای جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای‌شان و هدف راهبردی مشترکشان برای تغییر نظم بین‌المللی را حرکت کنند.
دولت بایدن اعلام کرده است که توافق هسته‌ای ایران رو به مرگ است. به عقیده نویسنده مقاله، اگر ایران می‌خواهد به میز مذاکره بازگردد، بایدن و مشاورانش باید تصمیم بگیرند که آیا اجازه می‌دهند یک توافق هسته‌ای نامناسب دیگر ثبات کوتاه‌مدت کافی ایجاد کند و بر روند اعتراض‌ها در ایران تاثیر بگذارد. او در ادامه می‌افزاید امکان تغییر رژیم در ایران همچنان مطلوب‌ترین راه‌حل بلندمدت است، هم برای منافع آمریکا، هم برای ثبات منطقه و هم برای مردم ایران. در حقیقت، سال ۲۰۲۳ می‌تواند سالی سرنوشت‌ساز برای خاورمیانه باشد.
