در جریان سفر غیرمنتظره روز دوشنبه جو بایدن به اوکراین، که در آستانه اولین سالگرد آغاز حمله روسیه به این کشور اقدامی بسیار چشمگیر در همبستگی با کی‌یف بود، رئیس‌جمهوری آمریکا نتوانست از طعنه زدن به همتایش در کرملین خودداری کند.

بایدن با حضور در کنار ولودیمیر زلنسکی، خطاب به جهانیان گفت: «یک سال پیش که ولادیمیر پوتین حمله خود را آغاز کرد، گمان کرد اوکراین ضعیف و غرب متشتت است. گمان کرد می‌تواند بیشتر از ما دوام بیاورد اما به‌شدت اشتباه می‌کرد.»

شاید دموکرات‌ها در خانه [آمریکا] دیدگاه‌های متفاوتی [درباره بایدن] داشته باشند، اما در پایتخت اوکراین از او استقبال گرمی شد؛ جایی که مردم این شهر از حمایت بی‌دریغ او از آن‌ها در رسیدن به هدفشان قدردانی کردند.

سابقه خصومت او با پوتین، این کهنه همتای جنگ سرد، نیز شایسته مرور است.

بایدن در اظهارنظر خود درباره جنگ بی‌رحمانه روسیه در چچن در فوریه ۲۰۰۰، در مورد رئیس‌جمهوری وقت این کشور در آن دوره گفت: «هیئت منصفه هنوز از پوتین و [نحوه] تعهدش به حکمرانی دموکراتیک و منع اشاعه تسلیحات هسته‌‌ای خشمگین است... به نفع ما است که همچنان به ارتباط نزدیک با مسکو ادامه دهیم، اما اگر دولت پوتین از مسیر دموکراتیک زیادی دور شود یا عمدا در ساختن تسلیحات کشتار جمعی به سایر کشورها کمک کند، باید آماده بازاندیشی در روابطمان باشیم.»

وقتی جورج دبلیو بوش پس از دیدار با رئیس‌جمهوری روسیه در نشست ژوئن ۲۰۰۱ اسلوونی، نابخردانه او را «بسیار صریح و قابل‌اعتماد» خواند و حتی ادعا کرد که انسان «باوجدانی» است، همین سناتور باتجربه اهل دلاور بود که باز هم رویکرد شکاکانه‌تری اتخاذ کرد.

بایدن پس از آن اجلاس گفت: «به پوتین اعتماد ندارم. امیدوارم این سخنان رئیس‌جمهوری [بوش] بیشتر تعارف بوده باشد، نه واقعی.»

او در ادامه گفت: «به نظر می‌رسید دیدار اول رئیس‌جمهوری با ولادیمیر پوتین مثبت و سازنده و شروع فصل تازه‌ای در روابط روسیه و آمریکا باشد اما به دولت هشدار می‌دهم به پوتین و نیاتش زیادی خوش‌بین نباشد. روسیه از زمان روی کار آمدن پوتین الگوی رفتاری مشکل‌ساز و نه چندان دموکراتیکی داشته است.»

او دسامبر ۲۰۰۶ در مصاحبه با کریس والاس در فاکس نیوز یکشنبه، درباره اقتدارگرایی نامحسوس و خزنده در اروپای شرقی هشدار داد و اعلام کرد: «روسیه در این منطقه بیشتر و بیشتر به سمت الیگارشی می‌رود. پوتین در حال تحکیم قدرتش است. او در شش سال گذشته این کار را انجام داده است. به نظر من روسیه هرچه بیشتر از مسیر دموکراسی حقیقی و نظام بازار آزاد دور می‌شود و بیشتر به سوی اقتصاد دستوری و قدرت تک‌نفره می‌رود.»

جریان رویدادهای دهه گذشته درستی این هشدار را کاملا نشان داد، اما وقتی بایدن در دوره باراک اوباما به معاونت ریاست‌جمهوری رسید، خط مشی رسمی سیاست خارجی ایالات متحده در قبال مسکو این بود که وقت از سرگیری روابط است.

بایدن در فوریه ۲۰۰۹، شش ماه پس از آغاز جنگ روسیه با گرجستان بر سر حاکمیت اوستیای جنوبی و آبخازیا، به این امید که محض خاطر حفظ اتحاد اروپا، پوتین را دوباره وارد بازی کند، گفت: «وقت آن رسیده که دکمه تنظیم مجدد را بزنیم و در بسیاری از زمینه‌هایی که می‌توانیم و باید با روسیه همکاری کنیم، بازبینی کنیم.»

کار به آنجا رسید که بایدن در سال ۲۰۱۱ به کاخ کرملین رفت و شخصا با پوتین دیدار کرد.

بایدن در گفت‌وگو با نیویورکر در سال ۲۰۱۴، با یادآوری آن دیدار، گفت: «من مترجم هم‌زمان داشتم و وقتی دفتر کارش را نشانم می‌داد، گفتم: کارهایی که سرمایه‌داری می‌کند حیرت‌انگیز است مگر نه؟ چه دفتر زیبایی! و او خندید. وقتی برگشتم، این قدر بیشتر با او فاصله نداشتم... گفتم‌: آقای نخست‌وزیر، من به چشمانتان نگاه کردم و فکر نمی‌کنم آدم باوجدانی باشید.»

وقتی با یادآوری اظهارنظر ساده‌دلانه رئیس‌جمهوری بوش، از بایدن پرسیدند آیا واقعا چنین حرفی زده است، پاسخ داد: «قطعا و بی‌شک. او هم به من نگاه کرد و لبخند زد و گفت: ما هم را درک می‌کنیم. طرف چنین آدمی است!»

او در همان مصاحبه، خاطرنشان کرد: «به چند دلیل، دیگر طبق معیارهای جنگ سرد فکر نمی‌کنیم. یکی اینکه هیچ‌کس با ما برابری نمی‌کند. هیچ کس در نزدیکی هم نیست. پوتین هم به لحاظ نظامی نمی‌تواند کاری بکند که در منافع آمریکا تغییری اساسی پدید آورد مگر آنکه آن قدر دیوانه باشد و دکمه‌ای را فشار دهد.»

وقتی روسیه در سال ۲۰۱۴ کریمه را به خاک خود ضمیمه کرد و پوتین حمایت روسیه از «مردان سبز کوچک» [سربازان نقاب‌دار روسیه] در جنگ دونتسک و لوهانسک را انکار کرد که قابل قبول نبود، رابطه با این کشور سردتر شد.

البته سوء‌ظن به روسیه در هک کردن انتخابات [آمریکا] و احتمال تبانی آن‌ها با وابستگان ترامپ که موضوع تحقیقات رابرت مولر، مشاور ویژه اف‌بی‌آی، بود بر دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در کاخ سفید سایه انداخت.

سخنان ترامپ در اجلاس ژوییه ۲۰۱۸ هلسینکی مبنی بر اینکه تکذیب دیدگاه کارشناسی نهادهای اطلاعاتی خود از سوی روسیه را قبول دارد و حتی فراتر از آن، تهدید ناپخته‌اش مبنی بر آنکه جلو تصویب اعتبار نظامی کنگره برای زلنسکی را می‌گیرد، مگر آنکه او تحقیقات سیاست‌زده در مورد نقش پسر بایدن در هیئت مدیره شرکت گاز بوریسمای اوکراین را به اجرا در آورد، رویدادهایی که به استیضاح نخست ترامپ منجر شدند، بی‌شک خوشایند پوتین بودند.

بایدن که در پی کووید-۱۹ و شورش کنگره، خود به دفتر ریاست‌جمهوری آمریکا در کاخ سفید راه یافت، در مارس ۲۰۲۱ به جرج استفانوپولوس، مجری شبکه ای‌بی‌سی، گفت که شخصا با پوتین در مورد مسئله هک کردن انتخابات صحبت کرده و به او گفته است: «همدیگر را می‌شناسیم. اگر از این اتفاق مطمئن شوم، آماده پاسخ باش.»

رئیس‌جمهوری ایالات متحده قبول کرد که به رئیس‌جمهوری روسیه به چشم یک «آدمکش» نگاه می‌کند و گفت اگر اقدام‌هایش به طور قطع ثابت شود، «بهای» آن‌ها را خواهد پرداخت.

چنین سخنانی باعث نشد ژوئن بعدی در ژنو سوییس، در مذاکراتی حضوری راجع به جرائم سایبری، حقوق بشر و اوکراین که رئیس‌جمهوری آمریکا «سازنده» خواند، دوباره با هم دیدار نکنند.

 بایدن بعدها گفت: «به رئیس‌جمهوری پوتین گفتم جان کلام این است که باید برای مسیر برخی مقررات پایه داشته باشیم و همه آن را رعایت کنیم.»

رهبر روسیه هم به نوبه خود گفت: «آدمی متعادل و حرفه‌ای است و پیدا است که خیلی باتجربه است. به نظرم هم‌زبان بودیم.»

اوضاع در دسامبر ۲۰۲۱ که این دو از طریق برنامه زوم با هم صحبت می‌کردند، چندان دوستانه نبود. چون بایدن می‌خواست بداند چرا نیروهای روسیه در حال تجمع در مرز غربی این کشور با اوکراین‌اند که بسیاری را نگران کرده بود حمله‌ای بزرگ در پیش است.

جیک سالیوان، مشاور ارشد امنیت ملی بایدن، پس از این گفت‌وگو اعلام کرد که رئیسش «مستقیما به رئیس‌جمهوری پوتین گفت اگر روسیه حملات بیشتری به اوکراین انجام دهد، ایالات متحده و متحدان اروپایی آن با اقدام‌های اقتصادی شدید پاسخ خواهند داد».

به گفته سالیوان، این جلسه «مفید» و بحث «سرراست و صریح» بود و افزود که «تبادل رای زیادی وجود داشت» اما «تهدیدی صورت نگرفت».

پیش از آنکه حمله واقعا رخ دهد، رهبران غرب مثل امانوئل مکرون، اولاف شولتس و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، به امید آنکه پوتین را از ادامه منصرف کنند، به مسکو سفر کردند اما در نهایت تلاششان بیهوده بود.

 بایدن «در اصل» قبول کرده بود خودش هم شخصا درخواست کند اما سفرش هیچ وقت انجام نگرفت و از آن پس، این دو نفر دیدار نکردند. گرچه اگر رئیس‌جمهوری روسیه سرگئی لاوروف را به جای خود به اجلاس گروه ۲۰ در اندونزی نفرستاده بود، امکان داشت نوامبر گذشته با هم روبرو شوند.

در ضمن، ایالات متحده و متحدانش در ناتو با اعمال تحریم‌های اقتصادی کمرشکن علیه روسیه در عملی کردن تهدیدات خود عملکردی خوبی داشتند و با کمک‌های بشردوستانه و نظامی در پشتیبانی از اوکراین کاری کردند که کرملین بفهمد غرب به صورت نیابتی در جنگ بی‌رحمانه آن‌ها با اوکراین حضور دارد.

روابط واشنگتن و مسکو از زمان اوج قدرت اتحاد جماهیر شوروی که هم بایدن و هم پوتین تنش‌های شدید هسته‌ای آن را خوب به یاد دارند، تا این حد ضعیف نشده بود.