رسانه‌های وابسته به جمهوری اسلامی طی هفته‌های گذشته با انتشار اخبار و ویدیوهایی در تلاش‌اند تا ادعای احمدرضا رادان درباره استفاده از دوربین‌های نظارتی برای تشخیص چهره بی‌حجابان را تایید کنند. تلاش ناکامی که بیش از آنکه در تایید ادعاهای رادان باشد، در رد آن است.

خبرگزاری فارس روز پنجشنبه ویدیویی در رسانه‌های اجتماعی خود منتشر کرد که نشان می‌داد عده‌ای از مردان لباس شخصی با ماسک و صورت‌هایی پوشیده به زنان تذکر می‌دهند و ایجاد مزاحمت می‌کنند. در این ویدیو ادعا شده بود افرادی که حجاب اجباری را رعایت نکرده‌اند، در این تصاویر شناسایی شده و به مراجع قضایی معرفی شده‌اند.

در ویدیو منتشر شده با زوم کردن بر روی تصویر زنان بی‌حجاب، در تدوین، عکس پرسنلی با نام و شماره ملی که پوشانده شده بود، بالای سر آن‌ها قرار می‌گرفت. خبرگزاری فارس مدعی شده بود که این اطلاعات با استفاده از هوش مصنوعی به دست آمده است و این افراد به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.

پیش از آن نیز خبرگزاری مهر ویدیویی با عنوان «تصاویری از دقت بالای دوربین‌های نظارتی فراجا در اماکن عمومی» منتشر کرده بود. در این ویدیو تصویری از حضور یک خانواده در کنار ساحل نشان داده می‌شد و دوربین با نزدیک کردن تصویر بر روی یکی از زنان بی‌حجاب در کنار ساحل ظاهرا آن را شناسایی کرد. در این ویدیو نیز مانند ویدیو خبرگزاری فارس بر روی این تصاویر، عکس پرسنلی با نام و شماره ملی مخدوش شده نشان داده می‌شود.

اما نکته اینجاست که لرزش دوربین هنگام نزدیک کردن تصویر نشان از آن دارد که به‌احتمال‌زیاد این ویدیو با یک دوربین فیلمبرداری دیجیتال و بر روی دست فیلمبرداری شده است. زاویه این دوربین نیز نشان می‌دهد که این تصویر از روی زمین هم سطح با این افراد گرفته شده است و ادعای استخراج این ویدیو از دوربین‌های نظارتی که در ارتفاع قرار دارند کاملا رد می‌شود.

ادعای استفاده از دوربین‌های هوشمند برای شناسایی بی‌حجاب‌ها‌ را اولین بار احمدرضا رادان مطرح کرد. فرمانده فراجا که کمتر از یک سال است شروع به کار کرده، مدعی شده بود که با استفاده از دوربین‌های نظارتی و تشخیص چهره مخالفان حجاب اجباری و کسانی که حجاب از سر برمی‌دارند را شناسایی خواهند کرد. او همچنین در پاسخ به سوالی در مورد ضریب خطای این دوربین‌ها ادعا کرد: «مطمئن باشید دوربین‌های کنترلی در طرح عفاف و حجاب هیچ خطایی نخواهند داشت.»

این در حالی است که هیچ‌گونه اطلاعات موثقی از خرید یا به‌کارگیری دوربین‌‌های شناسایی چهره تاکنون منتشر نشده است. اگر طرح ادعایی رادان با دوربین‌های نظارتی سابق قرار است اجرا شود که آن دوربین‌ها نیز قابلیت نزدیک کردن تصویر به آن اندازه را ندارند.

اما درحالی ادعای استفاده از دوربین‌های نظارتی برای شناسایی بی‌حجاب‌ها مطرح می‌شود که پلیس ایران برای نظارت ترافیکی نیز کماکان با مشکل دوربین مواجه است. کمال هادیان‌فر، عضو سابق سپاه پاسداران و رئیس کنونی راهنمایی و رانندگی فراجا، آبان ماه ۱۴۰۰ فاش کرد که ۴۹ درصد دوربین‌های نظارتی معیوب و خراب‌اند.

او با بیان اینکه چهار هزار و ۵۰۰ دوربین ثبت تخلف رانندگی در کل راه‌ها، جاده‌ها و شهرهای کشور وجود دارد، گفته بود: «۴۹ درصد این دوربین‌ها نیز معیوب و خراب است و کار نمی‌کند. فقط هفت شهر در کشور دارای دوربین ثبت تخلف هستند.»

دوربین‌های نظارتی که برای چهره به کار می‌روند دو نوع‌اند. برخی از آن‌ها تنها وجود یک فرد را در تصویرمشخص می‌کنند و برخی دیگر علاوه بر تشخیص وجود یک فرد، به شناسایی او از طریق دیتابیس (داده) تصاویر موجود نیز اقدام می‌کنند. کیفیت وضوح دوربین‌ها و نور مناسب عواملی است که باید برای استفاده از آن مورد توجه قرار بگیرد.

پیش از این، برخی رسانه‌ها مدعی شدند سپاه پاسداران این دوربین‌ها را از کشور چین خریده است. در گزارش فاکس‌نیوز درباره این اتفاق آمده بود که شرکت تیاندی یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان دوربین‌های امنیتی در جهان است که بیشترین محصولاتش را در چین می‌فروشد، در سال‌های اخیر سپاه پاسداران و سایر سازمان‌های انتظامی و دولتی ایران نیز در فهرست مشتریان این شرکت دیده شده‌اند.

اما هنوز نشانه‌ای از این دوربین‌ها در طرح حجاب و عفاف فراجا دیده نمی‌شود. با توجه به تعداد دوربین‌‌های خراب و ازکارافتاده و همچنین نگاهی به دوربین‌های هک‌شده پایتخت در سال گذشته می‌توان گفت که تعداد بسیار زیادی از دوربین‌ها توانایی فنی شناسایی را ندارند و بسیاری از آن‌ها با اعتراف چندباره مسئولین فراجا، حتی قادر به ثبت پلاک خودروها نیز نیستند.

از سوی دیگر، به نظر نمی‌رسد تا به امروز پایگاه داده مناسبی برای این کار راه‌اندازی شده باشد که بتواند تصاویر چهره افراد در دوربین‌های شهری را با چهره افراد در عکس‌های شناسنامه و کارت ملی تطبیق دهد. دولت سال‌هاست تلاش می‌کند تا با استفاده از خوداظهاری مردم آدرس خانه شهروندان را ثبت کند و برخلاف ادعاهای چندباره دولت، با یک‌بار هک شدن این سامانه و همکاری نکردن مردم تا به امروز این اتفاق رخ نداده است. از سوی دیگر، هیچ سندی از ثبت تصاویر این دوربین‌ها در رسانه‌های حکومتی تاکنون منتشر نشده است.

ایندیپندنت فارسی پیش از این نیز به این موضوع پرداخته بود و از احضار زنان به دادسراها به بهانه رعایت نکردن حجاب اجباری خبر داده بود. اکثر افراد احضار شده اعلام کرده بودند که در متن احضاریه آن‌ها در سامانه ثنا، به اتهام‌های مطرح شده علیه آن‌ها و علت احضارشان هیچ اشاره‌ای نشده است.

این زنان با حضور در دادسراها با پرونده‌هایی مواجه شده‌اند که در آن عکس‌هایی از آنان بدون حجاب و در اماکن عمومی وجود داشت. چند نفر از این افراد در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی اعلام کردند که تصاویر آن‌ها در خیابان درست زمانی که از خودروی خود پیاده می‌شدند یا پس از حضور در فروشگاه، کافه یا مکانی عمومی به سمت خودروی خود بازمی‌گشتند ثبت شده است.

بر این اساس، تشکیل پرونده برای این افراد با توجه به شماره پلاک خودروهایشان شکل گرفته است. درحالی‌که رادان و پلیس پیش از این اعلام کرده بودند که از دوربین‌های هوشمند تشخیص چهره برای شناسایی زنان بی‌حجاب استفاده خواهند کرد، اما پیگیری‌های ایندیپندنت فارسی حاکی از آن است که تصاویر موجود در پرونده چند نفر از زنان احضار شده، با دوربین موبایل و به‌صورت عمودی ثبت شده است. در این پرونده‌ها هیچ عکسی که نشان بدهد با دوربین‌های شهری گرفته شده‌اند وجود نداشت.

یکی از کاربران ناشناس توییتر که مدعی بود به این دادسراها احضار شده است، اعلام کرده بود که منشی دادسرا به او گفته است که اخیرا عده‌ای برای تصویربرداری از زنان و پیدا کردن آدرس، شماره پلاک و اطلاعات آن‌ها استخدام شده‌اند. هرچند صحت این ادعا قابل‌تایید نیست، اما در طی ماه‌های گذشته گزارش‌های بسیاری از حضور سازمان‌یافته و هماهنگ شده گروه‌های آمر به معروف در میان مردم و در اماکن شلوغ منتشر شده بود.

تصاویر موجود در این پرونده‌ها به احتمال زیاد به دست آمران به معروفی که در طی چند ماه اخیر در خیابان‌ها حضور پررنگی داشته‌اند گرفته شده است. حاضران در نمایشگاه کتاب پیش از این اعلام کرده بودند که این افراد متشکل از گروه‌های پنج-شش نفره از زنانی با پوشش چادر که یک تا دو مرد هم آن‌ها را همراهی می‌کرد‌ند، برای زنان ایجاد مزاحمت و تصویربرداری می‌کردند.

برخی از نیروهای بسیج و افراد لباس‌شخصی نیز در خیابان‌ها، کافه‌ها و اماکن عمومی با دنبال کردن زنان بی‌حجاب، بدون اجازه از آن‌ها تصویربرداری می‌کنند. در آخرین مورد، چهارشنبه‌شب ویدیویی در رسانه‌های اجتماعی منتشر شده است که در آن، حدود ۲۰ مامور لباس‌شخصی‌ با ماسک و دوربین فیلم‌برداری به بهانه مقابله با بی‌حجابی، وارد کافه تایپ واقع در خیابان ایرانشهر تهران شده‌اند و با ایجاد وحشت، به‌ کتک زدن یا بازداشت برخی افراد اقدام کرده‌اند. اداره اماکن این کافه را فردای آن روز پلمب کرد.