طالبان این روزها در خصوص کاهش کشت خشخاش در افغانستان تبلیغات وسیعی به راه انداخته‌اند. جنگجویان طالبان با چوب‌های تخریب‌کننده مزارع خشخاش در حالی که برخی خبرنگاران رسانه‌های داخلی و خارجی آنان را همراهی می‌کنند، در مزارع خشخاش استان‌های هلمند و قندهار در حال قلع‌وقمع کشتزارها دیده می‌شوند. این عملیات طالبان باعث شده است ۸۰ درصد مزارع کشت تریاک در افغانستان از بین بروند.

این عملیات طالبان برای تخریب مزارع خشخاش بیشتر در استان‌های هلمند، قندهارو ننگرهار صورت گرفته است و طالبان در تلاش‌اند نشان دهند در میان این گروه یکدستگی و اطاعت بی‌چون و‌چرا از فرمان رهبرشان موج می‌زند. ملا هبت‌الله  آوریل ۲۰۲۲ فرمان داد که پس از این کشت و تولید مواد مخدر در افغانستان ممنوع است و هرکس به کشت گیاهان مخدر بپردازد، بر علاوه اینکه مزارعش از بین برده می‌شود، خود نیز مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد. با این حال فرمان هبت‌الله در سال ۲۰۲۲ اجرایی نشد زیرا تمامی مزارع کشت خشخاش دیگر به بار نشسته بودند. اما در فصل کشاورزی بعد،  بخشی از کشاورزان از کشت خشخاش خودداری کردند و بخشی دیگر از مزارع را هم خود طالبان از بین بردند.

با این حال سوالی که در این رابطه به وجود می‌آید این است که آیا طالبان توان این را دارند تا در درازمدت هم جلو کشت خشخاش را بگیرند؟ آن هم در حالی که هیچ مشوقی برای کشاورزان وجود ندارد و کشت‌های جایگزین هم نمی‌تواند چنین بازاری پیدا کنند. چه چیز باعث خواهد شد کشت خشخاش در افغانستان همچنان در پایین‌ترین حد باقی بماند؟

باور کردن این موضوع دشوار به نظر می‌رسد. تنها امید کشاورزان فقیر و ندار در روستاهای دورافتاده افغانستان همین کشت خشخاش است که فروش آن‌ دوام زندگی این کشاورزان را تضمین می‌کند. واشنگتن‌پست در گزارشی که ۲۶ ژوئن منتشر کرد، از قول تور خان، یک فرمانده محلی طالبان در روستای اچین ننگرهار، نوشت: زمانی که مزارع خشخاش کشاورزان را تخریب می‌کردیم، احساس گناه به ما دست داد. آنان دیگر چیزی ندارند که بفروشند و زندگی خود را تامین کنند. زنان در حالی که نظاره‌گر تخریب مزارع بودند، ما را نفرین می‌کردند. مردان از ما درخواست پول می‌کردند. با اینکه از این کار غمی بزرگ در دل دارم، اما اگر از فرمان رهبرم سرپیچی کنم، مسلمان واقعی نخواهم بود.

 با تمام این‌ها طالبان همچنان مصرند فرمان رهبر این گروه را اجرا کنند. به باور طالبان این مسئله می‌تواند وجهه آنان را در عرصه بین‌المللی بهتر کند. واندا فلباب براون، کارشناس موسسه بروکینگز، می‌گوید: تحلیلگران اقدام طالبان برای تخریب مزارع خشخاش را تلاش دیپلماتیک این گروه منزوی برای ترمیم وجهه خود به عنوان یک دولت مسئول تفسیر کرده‌اند. اما این ممنوعیت برای افغانستان هزینه گزافی خواهد داشت. برخی رهبران طالبان همچون مقام‌های ارشد دولت قبلی افغانستان برای تولید ثروت قابل‌توجه به اقتصاد غیرقانونی متکی‌اند و کشاورزان زیادی هم برای جلوگیری از گرسنگی به آن وابسته‌اند.

به گزارش نشریه اینترنتی دیپلمات، تعداد فقرا در افغانستان از ۱۹ میلیون در سال ۲۰۲۰ به ۳۴ میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ رسیده است و هزاران کشاورز برای امرار معاش خود به کشت خشخاش وابسته‌اند. از تظاهرات خشونت‌آمیز کشاورزان علیه طالبان و کشته شدن حداقل یک نفر به دست سربازان طالبان هم گزارش‌هایی وجود دارد. این در حالی است که میلیون‌ها دلاری که جامعه بین‌المللی برای ریشه‌کن کردن کشت خشخاش در این کشور هزینه کرد، کاملا شکست خورد زیرا برنامه‌های معیشت جایگزین یا شروع نشدند یا از نظر کشاورزان سود بسیار کمتری داشتند.

حالا معلوم نیست طالبان تا چه وقت تنها به زور سرنیزه و بدون هیچ هزینه‌ای خواهند توانست کشاورزان را مجبور کنند خشخاش نکارند. رسانه‌ها در حال حاضر تنها از تخریب مزارع در سه استان خبر داده‌اند؛ جایی که به آن‌ها اجازه داده شد روند تخریب را از نزدیک مشاهده کنند اما هنوز در مورد مناطق دورافتاده هیچ اقدامی صورت نگرفته است. از وضعیت کشت خشخاش در بدخشان هم گزارشی وجود ندارد. بنابراین ساده‌لوحانه به نظر می‌رسد اگر فکر کنیم که یک‌دهم تولید ناخالص داخلی فقط با یک فرمان آن هم در وضعیتی که فقر در افغانستان بیداد می‌کند، از بین برود و ادامه هم پیدا کند.

درآمد خالص افغان‌ها از تولید مواد مخدر حدود ۲.۷ میلیارد دلار است که ۱.۴ میلیارد آن سهم کشاورزان می‌شود. از سوی دیگر این تجارت را کارتل‌های قدرتمند بین‌المللی و با استفاده از شبکه‌های پیچیده غیرقانونی اداره می‌کنند که در میان آن‌ها سیاستمداران منطقه، فرماندهان پلیس و ارتش و حتی چهره‌هایی از رهبران طالبان هم حضور دارند.

بسیاری از فرماندهان محلی طالبان هم عمیقا با محو کشت خشخاش مخالف‌اند. آنان حتی زمین‌های زیر کشت را درست به مافوق‌هایشان گزارش نمی‌کنند. تور خان که در روستای اچین در حال تخریب مزارع خشخاش است، به واشنگتن‌پست گفته که مخالف تخریب زمین‌ها است. او می‌گوید: حتی هشداری که به کشاورزان دادم که در صورت کشت دوباره، آن‌ها را به زندان خواهم انداخت هم توخالی بود. من هرگز دوست ندارم علیه این مردم بینوا کاری بکنم.

اداره کشاورزی طالبان می‌گوید این گروه از آوریل ۲۰۲۳ تاکنون حدود ۱۰ هزار هکتار زمین را از کشت خشخاش پاکسازی کرده است. این مقدار در مقایسه با مساحت زمین‌هایی که سال ۲۰۲۲ در آن‌ها خشخاش کشت شد، پیشرفت کمی را نشان می‌دهد. بر اساس تخمین دفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل متحد، در سال ۲۰۲۲ حدود ۲۲۳ هزار هکتار زمین در افغانستان زیر کشت خشخاش رفته بود.

در خوش‌بینانه‌ترین حالت این امکان وجود دارد که طالبان در سال‌ اول و دوم موفق شوند کشت مواد مخدر در افغانستان را کنترل کنند اما در نبود کشت جایگزین درست، فرمان رهبر طالبان نیز نخواهد توانست جلو برگشت کشت مواد مخدر در افغانستان را بگیرد و حتی این احتمال وجود دارد که خود فرماندهان طالبان در مناطق تحت فرمانشان خشخاش بکارند و از اجرای دستور اداره مرکزی خود سرپیچی کنند.