بحران سودان، که در اثر نزاع بین بخش‌هایی از ارتش سودان و نیروهای واکنش سریع به وجود آمده است، پرسش‌های بسیاری را درباره موضع جامعه بین‌المللی، به‌ویژه قدرت‌های عمده جهانی، در خصوص این وضع بحرانی مطرح کرده است. نزاع بین جناح‌های سودانی درگیر در جنگ بر سر اعمال نفوذ و سلطه بر آن کشور وضع خطرناکی به وجود آورده است که نه‌فقط سودان، بلکه قاره آفریقا را به سوی گرداب امنیتی با پیامدهایی فراگیر سوق داده است که حل آن مستلزم اقدام جدی جامعه بین‌المللی است.

این بحران را نمی‌توان از دیگر کشمکش‌های عمده، به‌ویژه بحران کشورهای غربی به رهبری آمریکا و اروپا از یک سو و روسیه از سوی دیگر، و همچنین جنگ «نرم» بین چین و آمریکا جدا کرد. به‌‌رغم فاصله جغرافیایی این بازیگران از مناطق جنگی اشاره‌شده، منافع بین‌المللی در هم تنیده آن‌ها را به مرکز این درگیری‌ها تبدیل می‌کند.

افزون بر این، ابتکارهای طرح‌شده برای حل‌وفصل بحران در سودان مستقیما با درگیری‌های دیگر مغایرت دارد و نه‌تنها به حل‌وفصل بحران در آن کشور کمکی نخواهد کرد، بلکه مانع آن می‌شود. تا کنون سه پیشنهاد عمده مطرح شده است. نخستین پیشنهاد را اتحادیه آفریقا مطرح کرده است. این اتحادیه مهم‌ترین سازمان منطقه‌ای مرتبط با این بحران است و از آن واهمه دارد که آتش آن به دیگر کشورها نیز کشیده شود.

تا کنون کشورهای زیادی در اثر این بحران به‌شدت صدمه دیده‌اند. سیل پناهندگان و پیامدهای سیاسی، امنیتی، و اقتصادی منفی این بحران روی قاره آفریقا به کشورهای متعددی لطمه‌های فراوانی وارد کرده است.

مورد دوم، پیشنهادی است که می‌کوشد با تقویت تجارت میان کشورهای آفریقایی، به پیامدهای اقتصادی بحران سودان برای قاره آفریقا بپردازد.

مورد سوم، ابتکار عمل جده است که عربستان سعودی مطرح کرده است و هدفش حل‌وفصل اختلاف بین نیروهای رقیب در سودان است. در عین حال، بر نیاز به احترام به حاکمیت سودان، حفظ وحدت و تمامیت ارضی آن، و توافق بر سر این موضوع تاکید دارد که حفظ منافع و سلامت و امنیت مردم سودان اولویت اصلی است. علاوه بر این، در این پیشنهاد تاکید شده است که غیرنظامیان سودانی باید همواره مورد حمایت و پشتیبانی قرار گیرند؛ باید اجازه داده شود که همه غیرنظامیان بدون هیچ خطری و به سلامت از مناطق درگیر بیرون بروند؛ باید اجازه داده شود که سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات بشردوستانه بتوانند زخمی‌ها و بیماران را بدون تبعیض تخلیه کنند؛ و در ضمن، از جناح‌های درگیر در جنگ می‌خواهد که از سربازگیری کودکان خودداری کنند.

به‌رغم دشواری‌ها و موانع موجود، پادشاهی عربستان سعودی ممکن است مجبور شود با از سرگرفتن پیشنهاد خود تلاش کند که با توجه به سیمای مثبت خود در سودان، موفقیت این پیشنهاد را یکجانبه تضمین کند. افزون بر این، محافل سیاسی سودانی به تلاش‌های عربستان سعودی ارج می‌نهند و عموم مردم به ریاض و هدف‌هایش اعتماد دارند.

هنگامی که عربستان سعودی برخی از نیروهای سیاسی رقیب در سودان را فراخواند تا در اجلاس جده شرکت کنند، برخی از ناظران سودانی گفتند که نیروهای دیگری، به‌ویژه آن‌هایی که در خدمت‌رسانی فعالیت دارند، نیز باید در این روند مشارکت داشته باشند. این نیروها شامل نمایندگان خدمات اجتماعی و جامعه مدنی می‌شوند که مستقل‌اند و به هیچ‌یک از طرف‌های اصلی درگیر در این کشمکش وابسته نیستند. ناگزیر، باید رویکرد جدیدی برای جلوگیری از ریخته شدن خون برادرانمان در سودان اتخاذ کرد.

جامعه سودان چندان به نیروهای جامعه بین‌المللی اعتماد ندارد و بر این باور است که آن‌ها می‌کوشند این بحران را در جهت تامین منافع غرب مدیریت کنند تا اینکه آن را حل‌وفصل کنند. در مقابل، پادشاهی عربستان سعودی برای رسیدن به امنیت و ثبات در منطقه می‌کوشد این بحران را حل‌وفصل کند. برنامه ریاض را کارشناسان سعودی طرح کرده‌اند که درک بسیار خوبی از اوضاع منطقه دارند.

با توجه به شکست جامعه جهانی در خاورمیانه، مردم سودان به‌شدت از سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی واهمه دارند و به آن‌ها بی‌اعتمادند- که درک‌شدنی است- و حق دارند دلواپس هدف‌های آن‌ها باشند. این امر ناشی از نقش منفی‌ای است که بسیاری از این سازمان‌ها در کشورهایی مانند یمن و سومالی و غیره داشته‌اند. ممانعت از رسیدن کمک‌های بشردوستانه به دلایل متعدد، از جمله پافشاری سازمان‌های غیردولتی بر حضور و مشارکت مقام‌های خودشان در روند رساندن کمک‌ها، سوءظن بسیاری را در خصوص هدف‌های برخی از این سازمان‌ها به وجود آورده است.   

برای رفع این مشکل، عربستان سعودی پیشنهاد کرده است که همه کمک‌های بشردوستانه را می‌توان به بندر جده ارسال کرد و ریاض مسئولیت هماهنگی‌های لازم با سازمان‌های جامعه مدنی سودان را بر عهده خواهد گرفت. این کار با همکاری مرکز کمک‌رسانی عربستان سعودی صورت خواهد گرفت که نقش عمده مثبتی در بسیاری از مناطق تحت تاثیر درگیری‌ها ایفا می‌کند و تجربه زیادی کسب کرده است و توانایی‌های حرفه‌ای لازم در این عرصه را دارد.

مردم سودان به پادشاهی عربستان سعودی برای پایان دادن به درگیری‌ها در یمن اطمینان بسیاری دارند. عربستان سعودی ابزارهای موثر زیادی برای موفقیت در این عرصه در اختیار دارد؛ به‌ویژه، با توجه به اینکه ریاست اجلاس کنونی سازمان همکاری اسلامی را نیز بر عهده دارد. بنابراین،‌ عربستان ممکن است همه پیشنهادهای مطرح‌شده را در هم ادغام کند تا هدف‌ها و آرزوهای برادرانمان در سودان را برآورده کند.

برای رسیدن به این هدف، عربستان سعودی ممکن است از جناح‌های سیاسی و سازمان‌های جامعه مدنی گوناگون دعوت کند که به عربستان سعودی بروند. به این ترتیب، ضمن ایجاد اعتماد و اطمینان بین این عناصر، بر اساس تلفیق پیشنهادهای پیش‌گفته، نقشه ‌راه جامعی به وجود می‌آورد تا سودان را از اوضاع خطرناک کنونی خارج کند.

این امر حیاتی باید انجام شود، به‌ویژه به این دلیل که عربستان سعودی اکنون در مرکز تحولات منطقه‌ای قرار دارد و این موضوع همسو با بازبینی و تغییر در سیاست خارجی آن و همچنین چشم‌انداز ۲۰۳۰ است که محور اصلی آن صلح و‌ امنیت و توسعه اقتصادی در سراسر منطقه است. منطقه نمی‌تواند منتظر بنشیند تا جامعه جهانی برای نجات آن کاری بکند؛ به‌ویژه با توجه به اینکه قدرت‌های عمده جهانی ملاحظات امنیتی دیگری دارند و وقتی که نوبت به منافع و ملاحظات راهبردی آن‌ها می‌رسد، از وحدت و همبستگی لازم برخوردار نیستند. بنابراین، قدرت‌های منطقه‌ای باید رهبری امور را در دست بگیرند و پادشاهی عربستان سعودی، با توجه به مناسبات سازنده‌اش و وزن اقتصادی‌اش در سراسر منطقه، می‌تواند از دستیابی به توافق‌های لازم و اجرای موثر آن‌ها اطمینان حاصل کند.