مرجعیت دینی عراق در سال‌های گذشته، همواره نسبت به رویدادهای سیاسی این کشور واکنش نشان داده، و در روند حوادث تأثیر گذاشته است.

در پی اعتراضات و تظاهرات فعلی در عراق، آیت‌الله سید علی سیستانی، مرجع بزرگ شیعیان عراق، موضع‌گیری‌های خود را از طریق پخش اعلامیه‌ها از فراز منبرهای مساجد، به مردم عراق ابلاغ کرده است.

آیت‌الله سیستانی پس از موج‌گیری اعتراضات و سرکوب مرگبار معترضان توسط نیروهای امنیتی دولت، در کنار مردم قرار گرفته، خشونت‌ها را محکوم کرده و نسبت به بروز هرج و مرج در عراق، بارها هشدار داده است.

اما با وجود آن، اعتراضات و ناآرامی‌ها روز به روز گسترش یافته و به شهرهای نجف و کربلا نیز سرایت کرد و حتی کار به جایی رسید که معترضان کنسولگری ایران و آرامگاه آیت‌الله محمد باقر حکیم را در نجف به آتش کشیدند.

کربلا و نجف، دو شهر مقدس شیعیان است و کانون فعالیت‌های مراجع دینی، مقر حوزه‌های علمی و منبع درآمدهای میلیاردی آن‌ها به شمار می‌رود. از این رو حوادث بی‌سابقه یادشده در این شهرها، می‌تواند تهدیدی برای جایگاه مرجعیت محسوب شود.

حوادث اتفاق‌افتاده در نجف، ماجرای کشته شدن عبدالمجید خویی، فرزند ابوالقاسم خویی از مراجع مذهبی عراق، را در اذهان تداعی می‌کند - که در سال ۲۰۰۳ در شهر نجف رخ داد و این شهر را به لرزه در آورد.

ضرورت استراتژی جدید

 تاریخ گذشته و حوادث و رویدادهای جاری در عراق، ایجاب می‌کند که مرجعیت دینی مستقر در نجف، استراتژی جدیدی اتخاذ کند که پاسخ‌گوی شرایط ناگوار کنونی باشد، و بتواند در چارچوب آن، جایگاه خود را به عنوان یک مرجع دینی بی‌طرف و خیرخواه برای همه، حفظ کند.

آیت‌الله سیستانی در گذشته تأکید کرده بود که‌ مرجعیت جز ارائه اندرز و نصیحت، نقشی بر عهده نمی‌گیرد و سیاست و پیش‌برد امور اجرایی کشور، وظیفه دولت است. با این حال فساد گسترده و سیاست سرکوبگرانه دولت و خشم و اعتراضات فراگیر مردم، او را ناگزیر کرد تا برای جلوگیری از وخیم‌‌تر شدن اوضاع، به صورت مستقیم مداخله کند.

 سیستانی در آخرین بیانیه خود، در کنار معترضان قرار گرفت، و از ایشان خواست تا تحقق کامل اهداف‌‌شان، اعتراضات خود را به گونه مسالمت‌آمیز ادامه دهند. او با تأکید بر لزوم مسالمت‌آمیز بودن اعتراضات، خواستار توقف خشونت و سرکوب علیه معترضان شد. سیستانی همچنین از دولت خواست که عاملان کشتار و سرکوب معترضان را محاکمه و مجازات کند. او بر لزوم انحصار سلاح به دست نیروهای امنیتی دولت نیز تأکید ورزید.

آیت‌الله سیستانی، در بیانیه خود، خواستار تشکیل حکومت موقت مورد پذیرش همه و برگزاری انتخابات زودهنگام توسط یک نهاد مستقل، بی‌طرف و شفاف گردید.

نکته دیگری که در بیانیه آیت‌الله سیستانی آمده و بسیار حائز اهمیت است، این است که خواستار توقف مداخلات قدرت‌های منطقه‌ای و بین المللی در امور عراق شده، و تأکید کرده است که عراق نباید صحنه رویارویی میان قدرت‌های خارجی قرار گیرد.

این موضع‌گیری‌های آیت‌الله سیستانی از یک سو به اعتراضات و تظاهرات مردمی مشروعیت بخشید، و از سوی دیگر برچسب برخی از مقامات دولتی و احزاب اسلام گرای افراطی بر اعتراضات را - که گویا دسیسه خارجی بوده، (دست آمریکا، اسرائیل و برخی از کشورهای خوزه خلیج فارس در آن است) بی‌اعتبار کرد.

در ارتباط با اندیشه و رفتار سیاسی آیت‌الله سیستانی، مرجع بزرگ شیعیان عراق، باید خاطرنشان کرد که او برخلاف «اصل ولایت فقیه» که بر اساس اندیشه سیاسی آیت‌الله خمینی از ۱۹۷۹ تا کنون در ایران حاکم است، در آثار و اظهارات خود برلزوم پرهیز روحانیان از قدرت تأکید دارد و نقش مرجعیت را در ارائه نصیحت و اندرز در راستای منافع ملت می داند.

اما رفتار سیاسی سیستانی نشان داد که او مداخله در مسائل سیاسی را در اوقات ضروری و استثنایی، لازم می‌داند.

بر اساس همین اصل است که از سال ۲۰۰۳ به این سو، ما شاهد مداخله تدریجی سیستانی در حیات سیاسی عراق هستیم. برای مثال او در سال ۲۰۰۶، پس از انفجار مرقد عسکریین (علی نقی و حسن عسکری) در سامرا - توسط داعش، این عمل را محکوم کرد، اما از مسلمانان عراق خواست از وارد شدن به درگیری‌های فرقه‌ای خودداری کنند.

همین‌ظور در پی سقوط موصل به دست داعش، برای جلوگیری از پیشروی آن به بغداد، فتوای «جهاد کفایی» را صادر کرد که در پی آن هزاران عراقی در همکاری با نیروهای ائتلاف بین‌المللی به جنگ داعش شتافتند.

به همین ترتیب، سیستانی در شرایط کنونی، از مردم معترض عراق که در اثر ستم، استبداد و فساد اداری و مالی گسترده دولت به ستوه آمده و دست به اعتراضات و تظاهرات زده اند، حمایت کرده، و فساد و اقدامات سرکوب گرانه دولت را محکوم کرده است

موارد یادشده نشان می‌دهد که مرجعیت در عراق، از یک نهاد پشتیبان و حمایتگر حکومت شیعه‌مذهب، اکنون به نهادی منتقد تبدیل شده و در جهت اصلاح امور گام بر می‌دارد.

بی تردید، موضع‌گیری‌های اخیر آیت‌الله سیستانی، متناسب با مقتضیات زمان و نیاز مبرم مردم رنجدیده عراق صورت گرفته است. او به خوبی می‌داند که عراق کشور ثروتمندی است که روزانه ۴ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند، اما مردمش از ابتدایی‌ترین شرایط زندگی مرفه محروم هستند. اکثریت این مردم زیر خط فقر قرار دارند و از ستم و فساد گسترده و فراگیر رنج می‌برند. او به طور حتم شنیده است که بر اساس اظهار ماجده تمیمی، عضو کمیسیون مالی پارلمان، سرقت دارایی‌های عامه بالغ بر یک تریلیون دلار است.

 حال که مردم عراق همراه با مرجعیت دینی خواستار تغییرات ریشه‌ای و همه جانبه در نظام سیاسی کشورشان هستند، سیاستمداران فاسد، هم‌چنان با چنگ و دندان به قدرت چسبیده، و می‌خواهند به هر وسیله‌ ممکن در دولت باقی بمانند. آن‌ها باید بدانند که تداوم قدرت به مشروعیت، دادگری، شفافیت، مهارتِ کاری، شجاعت، از خود گذشتگی و پاسخ‌گویی نیاز دارد. دولتمردانی که از چنین ویژگی‌هایی برخوردار نباشند، زود یا دیر به دست ملت‌ها سرنگون و نابود خواهند شد.