در پی افزایش ۴۰ درصدی قیمت انواع نان در مشهد، رسانه‌های داخلی ایران از افزایش قیمت نان در ۱۳ استان دیگر نیز خبر دادند. صداوسیما با پخش گزارشی در روز چهارشنبه ۱۱ مرداد، افزایش قیمت‌ نان در استان‌هایی مانند تهران، قزوین، خراسان رضوی و فارس را تایید کرد و به نقل از مسئولان استانی مدعی شد این اقدام در جهت حمایت از بهبود اقتصاد نانوایان و جلوگیری‌ از قیمت‌گذاری خودسرانه انجام شده است. این افزایش قیمت در حالی است که مقام‌های دولتی وعده داده بودند، بهای نان افزایش نمی‌یابد.

دروغ بزرگ ابراهیم رئیسی به مردم

ابراهیم رئیسی ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ در پنجمین گفت‌وگوی تلویزیونی‌اش، روبروی مردم نشست و ضمن دفاع از برنامه دولت در حذف ارز ترجیحی، وعده داد که در این طرح همه مردم «بدون استثنا» از یارانه نان و دارو برخوردارند و قیمت دارو، نان و بنزین به‌هیچ‌عنوان افزایش پیدا نمی‌کند. او همچنین مدعی شد که نان سنتی با قیمت سابق به دست مردم می‌رسد اما شیوه پرداخت یارانه آن تغییر می‌کند.

طی روزهای پس از آن نیز به‌تناوب خبرهایی درباره سهمیه‌ای و کارتی شدن نان منتشر شد اما با اینکه مقام‌های دولتی به‌طور پیوسته افزایش قیمت نان را انکار می‌کردند، برای مردم و کارشناسان واضح بود که کارتی کردن نان زمینه‌سازی برای افزایش قیمت آن است و سردرگمی مردم و سهمیه‌ای شدن نان را در پی دارد.

در نقطه مقابل، دولت ابراهیم رئیسی که کارتی شدن نان را «طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان» نامیده بود، ادعا می‌کرد که ارز ترجیحی نان با هدف جلوگیری از قاچاق آرد حذف می‌شود و دولت برای سهمیه‌بندی کردن نان هیچ‌ برنامه‌ای ندارد.

روز ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱، خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، در مصاحبه‌ای با محمد قربانی، معاون امور اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی، ادعای کاهش ۱۰ درصدی قیمت نان پس از اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان را مطرح کرد و به نقل از این مقام دولتی نوشت که در این طرح، نان به‌هیچ‌عنوان سهمیه‌بندی نمی‌شود.

کارتی کردن نان، همان‌طور که کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند، سردرگمی مردم و آشفتگی در بازار نان را به دنبال داشت و به‌رغم ادعای مسئولان دولتی، به سهمیه‌بندی و چندنرخی‌شدن نان انجامید. به‌ طوری‌ که هر فرد روزانه می‌توانست به تعداد مشخصی نان با کارت بخرد. نان‌هایی هم که با آرد غیردولتی پخت می‌شدند، قیمت‌های متفاوت داشتند.

آن‌طور که فعالان صنفی نانوایان گفته‌اند طی این مدت، دولت از یک سو با روش‌های دستوری اجازه افزایش قیمت نان را به نانوایان نمی‌داد و از سوی دیگر از اجرای تعهداتش به آن‌ها سر باز می‌زد. این در حالی‌ است که هزینه‌های تولید در مدت یک سال بیش از ۱۰۰ درصد افزایش یافته بود.

درخواست افزایش ۱۰۰درصدی قیمت نان

با شروع سال ۱۴۰۲، نانوایان بار دیگر ضمن اشاره به جهش چندبرابری قیمت‌ها خواستار افزایش قیمت نان شدند و برخی از آن‌ها اعلام کردند که قیمت نان باید تا ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کند. در واکنش به زمزمه‌هایی که درباره افزایش قیمت نان شنیده می‌شد، وزارت امور اقتصادی و دارایی در اردیبهشت با صدور اطلاعیه‌ای، ادعا کرد دولت در سال ۱۴۰۲ برنامه‌ای برای افزایش قیمت نان ندارد و با کمک‌هزینه ۳۰ درصدی، بخشی از هزینه‌های سرباز واحدهای نانوایی را جبران کرده است. اندکی بعد هم اعلام شد کمک‌هزینه دولتی به نانوایان تا ۴۰ درصد افزایش می‌یابد. در سوی دیگر ماجرا، فعالان صنفی و نانوایان، هزینه‌های تولید از جمله اجاره‌بها، دستمزد کارگر، برق و مالیات را یادآور شدند و کمک‌هزینه دولتی را بی‌اثر دانستند.

پس از افزایش ۴۰ درصدی قیمت نان در مشهد، احمدرضا کشتگر، رئیس اتحادیه صنف نانوایان مشهد، به خبرگزاری فارس گفت که حتی اگر دولت آرد را کاملا رایگان در اختیار نانوایان بگذارد، باز هم با توجه به افزایش هزینه‌های تولید، پخت نان با قیمت‌های کنونی به‌صرفه نیست. شنیده‌ها حاکی از آن است که اتحادیه نانوایان مشهد پیشنهاد افزایش ۱۱۰ درصدی قیمت نان را داده بود.

سلب مسئولیت از دولت و سپردن اختیارات به استان‌ها

دولت ابراهیم رئیسی تا یک سال پس از حذف ارز ترجیحی دارو با اعمال فشار بر نانوایان تلاش کرد قیمت نان سهمیه‌ای را ثابت نگه‌ دارد. پس از آن نیز افزایش قیمت نان را به استان‌ها و اتحادیه‌های نانوایان سپرد تا از خود سلب مسئولیت کند.

حدود دو ماه پس از انتشار اطلاعیه وزارت امور اقتصادی و دارایی، در حالی‌ که زمزمه‌های گران‌تر شدن قیمت نان قوت گرفته بود، محمد جلال، سخنگوی طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد و گفت که تنظیم بازار نان در قالب اختیاراتی به استان‌ها واگذار شده است.

واضح بود که این تصمیم هم مقدمه‌ای برای افزایش قیمت نان است. همین اتفاق هم افتاد و کمتر از یک ماه پس از اعلام این خبر، در هفته اول مرداد قیمت نان در مشهد افزایش یافت. حالا نیز در ۱۳ استان دیگر نان گران‌ شده است و آن‌طور که از گزارش‌ها برمی‌آید تا آخر مرداد قیمت نان در تمام ایران افزایش پیدا می‌کند.

البته مقام‌های دولت سیزدهم همچنان به تکذیب و بازی با کلمات مشغول‌اند. احمد وحیدی، وزیر کشور، روز چهارشنبه ۱۱ مرداد مدعی شد دولت برای افزایش قیمت نان برنامه‌ای ندارد. پیش از او نیز سخنگوی طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان افزایش قیمت نان را «متناسب‌سازی نرخ» خوانده بود.

محمد علی‌مهری، معاون اقتصادی استاندار تهران هم در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس مدعی شد افزایش قیمت نان در تهران «شایعه» است و نان با قیمت مصوب قبلی فروخته می‌شود.

به‌رغم ادعای مسئولان دولتی، قیمت نان در برخی استان‌ها تا ۲۵ درصد افزایش یافته است. همچنین احتمال افزایش ۴۰ درصدی قیمت نان در تهران هم وجود دارد. در پیوند با همین موضوع، محمد سلیمانی، رئیس اتحادیه نانوایان سنگکی، به پایگاه خبری تجارت‌نیوز گفت: «ما آنالیزمان را درباره قیمت نان انجام دادیم و آن را در اختیار استانداری گذاشتیم. این امیدواری وجود دارد که قیمت نان تا پایان ماه جاری اصلاح شود.»

او با بیان اینکه نمی‌توان قیمت نان را ناگهانی و به شکل چشمگیری افزایش داد، پیش‌بینی کرد که مدل مشهد (افزایش ۴۰ درصدی) در تهران هم اجرا می‌شود.  

مقام‌ها و رسانه‌های حکومتی طی یک سال اخیر در واکنش به چندنرخی‌شدن قیمت نان، همواره انگشت اتهام را به‌ سوی نانوایان گرفته و آنان را به «گران‌فروشی و کم‌فروشی» متهم کرده‌اند اما نانوایان می‌گویند با توجه به تورم فزاینده و هزینه‌های تولید، افزایش قیمت نان اجتناب‌ناپذیر است. اصغر پابرجا، رئیس اتحادیه نانوایان سنگکی تهران، در گفت‌وگو با صداوسیما بر این موضوع تاکید کرد و گفت:‌ «تورم سالانه بالا رفته و نانوا مجبور است به نحوی هزینه‌هایش را جبران کند. الان فقط آرد یارانه‌ می‌گیرد که تنها ۱۰ تا ۱۲ درصد در نرخ نان تاثیر دارد. نرخ مایه‌خمیر، اجاره مغازه، مزد کارگر هم افزایش پیدا کرده اما قیمت نان هنوز ثابت مانده است؛ از این رو نانواها برای جبران هزینه‌هایشان به گران‌فروشی و کم‌فروشی روی آورده‌اند.»

اینک یک سال پس از وعده ابراهیم رئیسی، نه‌تنها قیمت نان غیرسهمیه‌ای افزایش یافته که نرخ نان یارانه‌ای هم در حال افزایش است. به‌ عنوان‌ مثال بهای نان سنگک از دو هزار تومان به دو هزار و ۶۵۰ تومان، قیمت نان بربری از هزار و ۲۵۰ به هزار و ۶۵۰ تومان، قیمت نان لواش درجه ۲ از ۴۵۰ به ۷۰۰ تومان و بهای نان تافتون از ۹۰۰ تومان به هزار و ۳۵۰ تومان تغییر یافته است. با این‌ حال، این قیمت‌ها را هم نمی‌توان قطعی تلقی کرد؛ زیرا چنانچه گفته شد، نرخ نان با اقدام دولت رئیسی از شهری به شهری دیگر متغیر است. قیمت‌ همه انواع سهمیه‌های یارانه‌ای و نیمه‌یارانه‌ای نیز به همین نسبت تغییر قیمت پیدا کرده‌اند.