مهمات دارای اورانیوم ضعیف شده چیست و چرا بحث بر سر آن داغ شده است؟

سازمان جهانی بهداشت می‌گوید سطح آلودگی ناشی از اورانیوم ضعیف شده در مواد غذایی و آب‌های زیرزمینی احتمالا پس از چند سال افزایش می‌یابد

سربازان آمریکایی سوار بر تانک آبرامز در رژه نظامی به مناسب روز ارتش در ورشو، پایتخت لهستان - AFP

مسکو تصمیم واشینگتن در زمینه ارسال گلوله‌های ضدتانک حاوی اورانیوم ضعیف‌شده به اوکراین را «غیرانسانی» خواند و آن را نشانه‌ای از «خودفریبی» این کشور در امتناع از پذیرش شکست ضدحمله اوکراین در برابر نیروهای روسیه قلمداد کرد.

خبرگزاری تاس به نقل از ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه در آمریکا، نوشت: «ایالات متحده که به عمد سلاح‌هایی با اثرات نامشخص [به اوکراین] منتقل می‌کند. از عواقب آن کاملا آگاه است». سفیر روسیه ضمن انتشار بیانیه‌ای در پیام‌ٰرسان تلگرام، با اشاره به پیامدهای منفی اورانیوم بر جسم انسان افزود: «انفجار چنین مهماتی به تشکیل یک هاله متحرک رادیواکتیو منجر می‌شود».

سفیر روسیه همچنین با اشاره به «اثرات اورانیوم» آمریکایی‌ها در عراق و بالکان نوشت: «هزاران غیرنظامی در این کشورها به‌دلیل سرطان ناشی از این مواد رنج می‌برند».

واکنش اخیر مسکو ساعاتی پس از آن منتشر شد که پنتاگون روز چهارشنبه اعلام کرد ایالات متحده یک بسته کمک نظامی دیگر به ارزش ۱۷۵ میلیون دلار به اوکراین می‌فرستد. این بسته بخشی از کمک بیش از یک میلیارد دلاری آمریکا است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، روز چهارشنبه در نخستین روز از سفر دو روزه خود به کی‌یف از آن خبر داد و شامل تجهیزات دفاع هوایی‌، مهمات توپخانه، سلاح‌های ضد‌تانک، از‌جمله گلوله‌های حاوی اورانیوم ضعیف‌شده برای تانک‌های آبرامز است. آنچه پیش‌تر ایالت متحده وعده‌اش را داده بود.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

روسیه این اقدام آمریکا را نشانه‌ای از «خودفریبی» این کشور در امتناع از پذیرش شکست ضدحمله نیروهای مسلح اوکراین در برابر «عملیات ویژه نظامی» نیروهای روسی می‌داند.

مهمات حاوی اورانیوم ضعیف‌شده چیست و چه خطراتی دارد؟

گاردین در گزارشی به این موضوع پرداخته است. بر اساس این گزارش، گلوله‌های ۱۲۰ میلی‌متری برای تجهیز ۳۱ تانک ام ۱ آبرامز (M1 Abrams) که ایالات متحده قصد دارد در ماه‌های آینده تحویل اوکراین دهد، استفاده خواهد شد.

ایالات متحده این گلوله‌های زره‌پوش را در طول جنگ سرد با هدف از بین بردن تانک‌های شوروی، از‌جمله همان تانک‌های تی ۷۲ که اوکراین در ضدحمله خود با آن‌ها روبرو است توسعه داد.

اورانیوم ضعیف‌شده چیست؟

اورانیوم ضعیف‌شده محصول فرعی فرآیند ایجاد اورانیوم کمیاب‌تر و غنی‌شده مورد استفاده در سوخت هسته‌ای و سلاح است. اگرچه اورانیوم ضعیف‌تر در مقایسه اورانیوم غنی‌شده به مراتب ضعیف‌تر و ناتوان از ایجاد واکنش هسته‌ای است. اما اورانیوم ضعیف‌‌شده چگالی بالاتر از سرب دارد و بسیار متراکم است. کیفیتی که آن را به‌عنوان یک پرتابه، بسیار مورد توجه قرار می‌دهد.

این بدان معناست که گلوله حاوی اورانیوم ضعیف‌شده در هنگام برخورد با زره تانک، در یک چشم به‌هم‌زدن از آن عبور می کند، و سپس در هاله‌ای سوزان از گرد‌و‌غبار و فلز منفجر می‌شود. این انفجار با دمای بسیار بالایی همراه است و بی‌درنگ موجب انفجار سوخت و مهمات تانک می‌شود.

آیا مهمات اورانیوم ضعیف‌شده برای سلامتی خطر دارد؟

با این‌که مهمات اورانیوم ضعیف‌شده به‌عنوان سلاح هسته‌ای تلقی نمی‌شود، اما دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل متحد در خصوص انتشار سطوح پایین تشعشعات آن در هنگام جابجایی، و همینطور در مورد خطرات احتمالی قرار گرفتن در معرض آن‌ها هشدار داده است. به‌علاوه، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هشدار می‌دهد که کار با این مهمات «باید به کمترین اندازه ممکن برسد و در موارد الزامی باید لباس‌های محافظ (از جمله دستکش) به تن داشت.»

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خاطرنشان می‌کند که اورانیوم ضعیف‌شده، برخلاف داشتن خطر تشعشعاتی، عمدتا یک ماده شیمیایی سمی است. از این‌رو، ریزگردهای موجود در این این ماده منتشر‌شده می‌تواند استنشاق یا بلعیده شوند. با این‌که بیشتر آن‌ها دوباره دفع می‌شوند، برخی از آن‌ها می‌توانند وارد جریان خون شوند و ممکن است به کلیه صدمه بزنند. علاوه بر این، غلظت‌ بالای این ریزگردها در کلیه می‌تواند باعث آسیب کلیوی و در موارد شدید نارسایی آن شود.

ایالات متحده آمریکا از مهمات اورانیوم ضعیف‌شده در عملیات تانک‌های خود در جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ علیه تانک‌های تی ۷۲ عراق استفاده کرد. این مهمات پس از آن در سال ۲۰۰۳ در صربستان و کوزوو مورد استفاده قرار گرفت.

سازمان بهداشت جهانی در گزارشی به این نتیجه رسیده که «در برخی موارد سطوح آلودگی در مواد غذایی و آب‌های زیرزمینی ممکن است پس از چند سال افزایش یابد». این نهاد بین‌المللی توصیه می‌کند که مواد غذایی و آب‌های زیرزمینی مناطق در تماس با این مهمات باید همواره مورد پایش قرار گیرند، چراکه سازمان بهداشت جهانی با استناد به نظر کارشناسان واجد شرایط، اقدام‌های مرتبط با پاک‌سازی در مناطق آلوده شده را پذیرفتنی نمی‌داند.

بیشتر از جهان