در‌پی افزایش انتقادها از بازداشت و زندانی شدن پناهجویان افغان در پاکستان، دادگاه عالی اسلام‌آباد (IHC) از دولت آن کشور خواسته است که بر اساس کنوانسیون پناهندگان ۱۹۵۱، راهکاری ارائه کند که از بازداشت پناهندگان ثبت‌شده جلوگیری شود. 

به گفته دادگاه عالی اسلام‌آباد، این سازوکار باید بر اساس ماده ۳۱ کنوانسیون ۱۹۵۱ در نظر گرفته شود تا پناهندگان بتوانند پس از ورود به پاکستان، داوطلبانه گزارش دهند که به‌دنبال پناهندگی در این کشور یا کشور سوم‌اند.

در بیانیه دادگاه عالی اسلام‌آباد که روز پنچشنبه ۳۰ شهریور منتشر شده، آمده است: «باید توجه داشت در موردی که دولت در ابتدا یک فرم اطلاعات اولیه (FIR) را تحت قانون شهروندان خارجی [۱۹۴۶] خانه‌پوری و ثبت می‌کند و سپس از طریق کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) تایید می‌شود که شهروند خارجی مورد نظر یک پناهنده قانونی و با حسن نیت به دنبال پناهندگی در یک کشور ثالث است، دولت نباید آن را زیر نظارت و تعقیب داشته باشد.» 

در یک حکم ۲۱ صفحه‌ای که بابر ستار، دادستانی دادگاه عالی اسلام‌آباد نوشته است، آمده: «پس از تایید وضعیت پناهندگی یک شهروند خارجی توسط کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، پناهنده نباید مانند یک زندانی تحت محاکمه در زندان نگه داشته شود.»

دادگاه عالی پاکستان با استناد به پرونده راحل عزیزی -یک پناهنده افغان که بدون ویزا وارد پاکستان شده و دولت آن کشور از ثبت او به‌عنوان یک پناهنده به کشور سوم خودداری کرده است- گفته که بر اساس قانون شهروندان خارجی سال ۱۹۴۶، راحل عزیزی حق دارد به‌عنوان پناهنده در پاکستان ثبت شود. 

این دادگاه از دولت پاکستان خواست تا برای اسکان پناهندگان به‌طور مستقل یا در ارتباط با کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، راهکاری ارائه کند تا زمان شناسایی وضعیت پناهندگی و تصمیم‌گیری در مورد درخواست‌های پناهندگی، چنین افرادی در زندان‌ها حبس نشوند.

پس از سلطه طالبان بر افغانستان، شماری از شهروندان افغان به‌ویژه کارمندان و نظامیان حکومت پیشین از ترس رفتارهای انتقام‌جویانه طالبان، به کشورهای همسایه فرار کردند تا بتوانند از آن کشورها به کشور سوم درخواست پناهندگی دهند. 

در روزهای نخست سقوط افغانستان به دست طالبان، روند تخلیه اکثر همکاران محلی کشورهای غربی از‌جمله، آمریکا، بریتانیا و کشورهای اروپایی از فرودگاه نظامی کابل صورت می‌گرفت‌، اما پس از پایان این روند از کابل، شهروندان افغان مجبور شدند برای پیگیری روند پناهندگی‌، به یکی از کشورهای همسایه مراجعه کنند. 

در ماه‌های اخیر به‌ویژه در ماه‌های ژوئن و ژوئیه سال جاری، بیشتر پناهجویان افغان که برای درخواست پناهندگی به کشور سوم به پاکستان رفته بودند، به دست پلیس پاکستان بازداشت شدند. 

نهادهای ملی و بین‌المللی فعال در زمینه حقوق بشر به این بازداشت‌های پلیس پاکستان واکنش نشان دادند و آن را خلاف قوانین بین‌المللی عنوان کردند. 

سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای از دولت پاکستان خواست تا هر چه زودتر به آزار و اذیت مهاجران افغان که از هراس طالبان به این کشور پناه آورده‌اند، پایان دهد.

 در بیانیه این سازمان آمده است: «در سال‌های اخیر، بسیاری از افغان‌هایی که پس از تسلط طالبان بر افغانستان در اوت ۲۰۲۱ زیر سایه ترس از آزار و اذیت زندگی می‌کردند، به پاکستان گریخته‌اند، جایی که در معرض موجی از بازداشت‌های خودسرانه، دستگیری و تهدید به اخراج قرار گرفته‌اند.»