دانشمندان طی مطالعه‌ای پیشرفته که درک ما از سازوکار مغز در مراحل مختلف خواب را به بازنگری وامی‌دارد، نشان داده‌اند که افراد می‌توانند هنگام خواب صدای دیگران را بشنوند و درک کنند و با انقباض عضلات صورت به آن‌ها پاسخ دهند.

این پژوهش که در نشریه نیچر نوروساینس منتشر شده نشان می‌دهد که وضعیت ذهنی بین هشیاری و خواب به‌مراتب نفوذپذیرتر از چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد.

لایونل ناکاش، یکی از نویسندگان این مطالعه از دانشگاه پیتیه-سالپتریر در فرانسه، توضیح داد: «این پژوهش به ما آموخت که هشیاری و خواب حالت‌هایی پایدار نیستند:‌ بلکه برعکس می‌توان آن‌ها را تکه‌هایی به‌هم‌پیوسته از لحظات هشیاری و به‌ظاهر ناهشیار توصیف کرد.»

این مطالعه جدید نشان می‌دهد که هنگام خواب پنجره‌های ارتباط با دنیای بیرون به‌طور موقت باز می‌شود.

پژوهشگران در این مطالعه، ۲۲ فرد بدون اختلال خواب و ۲۷ بیمار مبتلا به نارکولپسی – اختلالی که در آن فرد مبتلا در طول روز به دوره‌های مهارناپذیر خواب‌آلودگی دچار می‌شود - انتخاب کردند.

مبتلایان به نارکوپسی را به رویاهای شفاف متعدد می‌شناسند که این افراد طی آن از خواب بودنشان آگاه‌اند و حتی می‌توانند سناریو خواب را به میل خود تغییر بدهند.

همچنین به‌سرعت وارد رم (REM)– مرحله‌ای که رویای شفاف رخ می‌دهد – می‌شوند و به همین دلیل، برای مطالعه هوشیاری در زمان خواب نمونه‌های مناسبی به شمار می‌روند.  

از تمامی شرکت‌کنندگان در این مطالعه خواسته شد چرتی بزنند و پژوهشگران آزمایشی از آن‌ها به عمل آوردند که در آن صدایی انسانی مجموعه‌ای از واژگان واقعی و ساختگی را تلفظ می‌کرد.

شرکت‌کنندگان باید با لبخندزدن یا اخم کردن واکنش نشان می‌دادند تا آن‌ها را در یک گروه یا گروه‌ی دیگر طبقه‌بندی کنند، درحالی‌که فعالیت مغز و قلب و نیز حرکات چشم‌ و نیز تونوس ماهیچه‌ای (Muscle tone) آن‌ها ضبط می‌شد.

دکتر آرنوف گفت: «بیشتر شرکت‌کنندگان، چه مبتلایان به نارکولپسی و چه دیگران، درحالت خواب به محرک‌های کلامی جواب درست دادند. این رویدادها مطمئنا در طول دوره‌های رویای شفاف، که با سطح بالای آگاهی مشخص می‌شود بیشتر بود. با این حال، آن‌ها را در تمام مراحل خواب گاه‌به‌گاه در هر دو گروه مشاهده کردیم.»‌

دانشمندان با ارزیابی داده‌های شرکت‌کنندگان نشان دادند که می‌توان باز شدن این پنجره‌های ارتباط با محیط را پیش‌بینی کرد - به این معنی که آن‌ها می‌توانستند تشخیص دهند افراد در طول خواب چه زمانی می‌توانند به بهترین وجه به محرک‌ها پاسخ بدهند.

دکتر ناکاش گفت: «داده‌های ما نشان می‌دهد آن‌هایی که رویای شفاف می‌بینند به دنیای درون خود دسترسی ممتازی دارند و این آگاهی افزوده به دنیای بیرون نیز گسترش می‌یابد.»

دانشمندان برای تعیین اینکه آیا تکرار باز شدن این پنجره‌های ارتباطی به کیفیت خواب مرتبط است و آیا می‌توان از آن‌ها برای بهبود اختلال‌های خواب یا حتی تسهیل یادگیری استفاده کرد، خواستار انجام مطالعه‌های بیشتری شدند.

به گفته این پژوهشگران، درک بیشتر سازوکارهای مغزی که در این حالت‌های بینابینی نهفته است به درمان اختلال‌های خواب کمک می‌کند.

این پژوهش‌ جدید همچنین نشان می‌دهد که ممکن است بتوان رویه‌های جدیدی برای برقراری ارتباط با افراد در خواب ایجاد کرد که بتواند به درک بهتر چگونگی تغییر فعالیت ذهنی در طول خواب کمک کند.

ایزابل آرنوف، نویسنده همکار این مطالعه، گفت: «زمانی که [بازشدن پنجره‌های ارتباطی] نامنظم باشد، به اختلال‌هایی مانند راه رفتن در خواب، فلج خواب، توهم، احساس نخوابیدن در تمام شب یا برعکس، خوابیدن با چشم باز منجر می‌شود.»

اکنون پژوهشگران برای تعیین اینکه فرد در کدام مرحله خواب است معمولا از شاخص‌هایی مانند امواج مغزی استفاده می‌کنند که از طریق دستگاه ثبت امواج مغزی [الکتروآنسفالوگرافی] می‌توان آن را مشاهده کرد، اما این شاخص‌ها تصویری دقیق از آنچه در ذهن فرد هنگام خواب می‌گذرد ارائه نمی‌دهد.

دلفین اودیت، یکی دیگر از نویسندگان این مطالعه، گفت: «ما به سنجش‌های فیزیولوژیکی دقیق‌تری نیاز داریم که با تجربه فرد خوابیده هماهنگ باشد. این به ما کمک می‌کند تا سطح هوشیاری آن‌ها را هنگام خواب تعریف کنیم.»‌