حدود دو سال پس از اینکه خبرگزاری دولتی ایرنا ادعا کرد معضل ۳۰ ساله قلعه فلک‌الافلاک با «حضور» ابراهیم رئیسی در استان لرستان و «تدبیر» او پایان یافت، عطا حسن‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی لرستان، گفت که هنوز بخش‌هایی از عرصه و حریم فلک‌الافلاک آزادسازی نشده و استحکام‌بخشی ضلع جنوبی قلعه به دلیل نبود اعتبار کافی متوقف مانده است.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی لرستان، به‌محض تحویل بخش‌های آزادشده قلعه فلک‌الافلاک پایش شروع و ساختمان‌های بلندمرتبه اطراف حریم این محوطه تخریب خواهند شد.
قلعه تاریخی فلک‌الافلاک در خرم‌آباد یادگاری به‌جامانده از دوران ساسانیان در ایران است که تمام پیش‌شرط‌های تاریخی و فرهنگی لازم برای ثبت در فهرست آثار جهانی یونسکو را دارد اما به دلیل آنچه در بیش از چهار دهه اخیر بر سر این قلعه تاریخی آمد، اکنون ثبت جهانی آن در هاله‌ای از ابهام است.
مصادره بخش‌های مهمی از قلعه فلک‌الافلاک از سوی سپاه پاسداران و ساخته شدن بناهای بلندمرتبه در حریم این محوطه تاریخی از عواملی‌اند که ثبت این اثر تاریخی را به تعویق انداخته‌اند.
سپاه پاسداران پس از انقلاب ۵۷، بخش‌های قابل‌توجهی از فلک‌الافلاک را مصادره کرد و در سال‌های استقرار در این محوطه که جزو میراث ملی ایرانیان است، اصالت تاریخی آن را خدشه‌دار کرد. در نهایت نیز با دریافت ۶۹ میلیارد تومان پول از دولت پذیرفت که این محوطه تاریخی را آزاد کند. پس از آن در سال ۱۳۹۹ قلعه تاریخی فلک‌الافلاک و حریم اطراف آن به نام وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سند خورد اما به‌رغم گذشت حدود سه سال، سپاه پاسداران همچنان از تحویل بخش‌های مصادره‌شده خودداری می‌کند و آزادسازی حریم نیز مستلزم تخلیه کامل ساختمان‌های اطراف است.
تداوم مصادره حریم فلک‌الافلاک در حالی است که طبق توافقی سه‌جانبه میان سپاه، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و استانداری لرستان این ارگان نظامی زیرمجموعه رهبر جمهوری اسلامی، به آزادسازی حریم این محوطه تاریخی ملزم شده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
سند حریم فلک‌الافلاک مجموعه‌ای حدود ۱۲ هکتار را دربرمی‌گیرد؛ این مجموعه پیش‌تر در اختیار دانشگاه لرستان، اداره پست، سازمان زندان‌ها، ارتش و سپاه پاسداران بود که اینک هشت هکتار آن در اختیار میراث فرهنگی است اما چهار هکتار همچنان در مصادره سپاه پاسداران باقی مانده است.
مدیرکل میراث فرهنگی لرستان در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا امتناع سپاه پاسداران از تخلیه حریم فلک‌الافلاک را تلویحا تایید کرد و گفت: «بخش‌هایی از عرصه و حریم قلعه فلک‌الافلاک که در دست سپاه بود، با وجود آنکه سندش به نام میراث فرهنگی زده شده، هنوز به ما تحویل داده نشده است.»
او در ادامه افزود که به‌زودی در جلسه هیئت دولت درباره تخلیه کامل حریم فلک‌الافلاک و چگونگی تحویل آن به میراث فرهنگی صحبت می‌شود. با این حال اذعان کرد که میراث فرهنگی درباره بخش‌هایی از حریم که در اختیار سپاه بوده است، ایده‌ای ندارد و تا زمانی که تخلیه انجام نشود، نمی‌تواند راجع به آن صحبت کند.
سخنان مدیرکل میراث فرهنگی لرستان به این معنا است که احتمال دارد تداوم حضور سپاه پاسداران در حریم فلک‌الافلاک همچنان ادامه داشته باشد. در حالی که دولت ابراهیم رئیسی دو سال پیش آزادسازی حریم این محوطه تاریخی را وعده داده بود.
اواخر آذرماه ۱۴۰۰ پس از سفر ابراهیم رئیسی به استان لرستان، خبرگزاری دولتی ایرنا در گزارشی اذعان کرد که «قلعه فلک‌الافلاک تا ثبت جهانی یک قدم فاصله دارد و آن یک قدم هم آزادسازی محوطه اطراف آن از اماکن نظامی است که بارها تا مرز حل شدن پیش رفته اما هر بار موانع به دلایلی باقی مانده است».
این رسانه دولتی ضمن کنایه به دولت‌های پیشین که به «بهانه کمبود اعتبار» ثبت جهانی فلک‌الافلاک را به تعویق انداخته‌اند، مدعی شد که «حضور» ابراهیم رئیسی و «تدبیر» او برای آزادسازی اراضی حریم این محوطه تاریخی «خط پایانی بر چالش‌ها و موانعی است که حدود ۳۰ سال در مسیر جهانی شدن فلک‌الافلاک قرار گرفته بود».
ایرنا نوشت که ابراهیم رئیسی «صریحا دستور تامین اعتبار برای آزادسازی زمین‌های اطراف فلک‌الافلاک را صادر کرد و از مسئولان استان به‌ویژه نهادهای نظامی خواست روند واگذاری زمین‌های اطراف را برای نهایی شدن ثبت جهانی این اثر مهم تاریخی، تسریع کنند».
حالا دو سال از آن دستور و ادعا می‌گذرد اما سخنان اخیر مدیرکل میراث فرهنگی لرستان آشکار می‌کند که نه اعتبار موردنیاز تامین شده، نه سپاه پاسداران بخش‌های مصادره‌ای را تخلیه کرده و نه در جهت ثبت جهانی فلک‌الافلاک اقدام موثری انجام شده است.
قلعه فلک‌الافلاک روی تپه‌ای در مرکز شهر خرم‌آباد واقع است. ساسانیان وقتی شهر «شاپورخواست» را در محدوده شهر فعلی خرم‌آباد ساختند، در مرکز آن دژی بنا کردند که کاربرد نظامی و حکومتی داشت. این قلعه در قرن چهارم هجری مقر حکومت آل حسنویه بود. در دوران آل بویه نیز به محل استقرار سران گنجور تبدیل شد. خاندان بدر در قرن چهارم از آن به عنوان خزانه دولتی استفاده کردند و مدتی نیز اتابکان لر در آن اقامت داشتند. تا اینکه در دوران صفویه والیان لرستان به آنجا رفتند.
فلک‌الافلاک در دوران قاجاریه محل نگهداری زندانیان عشایر بود و در نهایت سال ۱۳۴۹ و در دوران پهلوی به موزه مردم‌شناسی تبدیل شد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، سپاه پاسداران موزه مردم‌شناسی فلک‌الافلاک را تصرف کرد و یک پادگان نظامی در مجاورت آن ایجاد کرد.
پیش‌تر سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی اعلام کرده بود که قلعه فلک‌الافلاک در سال‌های اول انقلاب اسلامی محل نگهداری زندانیان سیاسی بود و تعدادی از این قربانیان کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ از آنجا به محل اعدام فرستاده شدند.
