باستان‌شناسان در تازه‌ترین کاوش‌های باستانی در محوطه تاریخی چغاگلان شهرستان مهران از توابع استان ایلام، قدیمی‌ترین کوره گچ‌پزی را کشف کردند.

حجت دارابی، سرپرست کاوش‌های باستانی محوطه چغاگلان، گفت که باستان‌شناسان در تازه‌ترین کاوش‌هایشان به شواهد بسیار جالب‌توجهی از بافت معماری و فضاهای مسکونی، آیینی و صنعتی این محوطه دست‌ یافته‌اند. به گفته این دانشیار باستان‌شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه، کشف کوره تنوری پخت گچ از مهم‌ترین یافته‌های این دوره از کاوش‌ها به شمار می‌رود؛ زیرا این قدیمی‌ترین کوره گچ‌پزی یافت‌شده تاکنون است.

دارابی گفت که این یافته می‌تواند نگاه پژوهشگران و صاحب‌نظران را درباره نقش و اهمیت فعالیت‌های غیرمعیشتی انسان در روند نوسنگی شدن جوامع تغییر دهد؛ زیرا به‌ وسیله این یافته می‌توان علاوه بر مسئله اهلی‌ کردن حیوانات و پرورش گیاهان، طیف وسیع‌تری از تغییرات بنیادین زندگی بشر در این دوره را هم جست‌وجو کرد.  

سرپرست هیئت باستان‌شناسی چغاگلان اضافه کرد که ادامه کاوش‌های منطقه می‌تواند ظرفیت‌های چغاگلان و جایگاه ویژه کوهپایه‌های زاگرس را در شناخت بهتر روند نوسنگی شدن و آغاز زندگی کشاورزی و روستانشینی در سراسر غرب آسیا و حتی دنیا به‌وضوح نشان دهد.  

دارابی ایجاد یک سایت‌‌ــ‌موزه و آرکئوپارک در چغاگلان را از ایده‌ها و اهداف برنامه کاوش این محوطه باستانی اعلام کرد و گفت که چنین اقدام‌هایی برای معرفی میراث فرهنگی و توسعه اقتصادی منطقه اهمیت زیادی دارد.

باستان‌شناسان می‌گویند محوطه چغاگلان بیشترین توالی استقراری مربوط به شروع دوره نوسنگی در ایران را داشته است و از نظر مطالعه چرایی و چگونگی نوسنگی‌ شدن جوامع و گذار آن‌ها از گردآوری و شکار به تولید غذا در کوهپایه‌های زاگرس اهمیت بالایی دارد.

توجه به مطالعات مرتبط با نوسنگی‌ شدن و شروع کشاورزی و روستانشینی در ایران در مقایسه با کشورهای همجوار در غرب آسیا بسیار ناچیز بوده و به همین دلیل کاوش باستان‌شناختی اخیر در محوطه چغاگلان برای باستان‌شناسان بسیار مهم است.

چغاگلان تپه‌ای باستانی از دوران نوسنگی پیش از سفال است که در دو کیلومتری سد امیرآباد در نزدیکی روستای گلان از شهرستان مهران استان ایلام قرار دارد. این محوطه را نخستین بار کارکنان سد امیرآباد شناسایی کردند و سپس محمدعلی خلیلیان آن را به باستان‌شناسان معرفی کرد. جبرئیل نوکنده نیز ماموریت تعیین عرصه آن را برعهده گرفت.

طی دو سال منتهی به سال ۲۰۱۰، هیئتی از دانشگاه توبینگن آلمان پروژه باستان‌شناسی زاگرس مرکزی در این محوطه را با هدف بررسی منشا یکجانشینی، کشاورزی و اهلی‌گری بشر کلید زد.

در کاوش‌های تپه چغاگلان، یک اجتماع انسانی متعلق به دوره نوسنگی کشف شد و محققان هزاران نمونه از بقایای محصولات کشاورزی مانند جو و عدس را در این محوطه یافتند. این میزان وسیع از محصولات کشاورزی تاکنون در خاورمیانه یافت نشده بود اما نکته‌ای که بیشتر اهمیت داشت، این بود که چنین اسکان طولانی‌مدتی در یک محل در عصر نوسنگی بی‌سابقه بوده ‌است.

باستان‌شناسان به این نتیجه رسیدند که چغاگلان کهن‌ترین خاستگاه کشاورزی در ایران و منطقه خاورمیانه است. اکنون نیز کشف قدیمی‌ترین کوره گچ‌پزی در این محوطه می‌تواند زوایای دیگری از زندگی انسان عصر نوسنگی در منطقه را آشکار کند.

محوطه باستانی چغاگلان مهرماه ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. با این حال، به گزارش خبرگزاری ایسنا، این محوطه باستانی در سال‌های اخیر مغفول مانده و در اثر فعالیت‌های کشاورزی و حفاری‌های غیرمجاز به‌شدت آسیب دیده است.

نظر باستان‌شناسان این است که کاوش‌های گسترده و بلندمدت نه تنها اطلاعاتی بی‌بدیل در زمینه ماهیت ورود انسان به دنیای نوسنگی در زاگرس به دست می‌دهد، بلکه برای ممانعت از تخریب بیشتر محوطه با کاربست امور حفاظتی در آن هم  بستری مناسب فراهم می‌کند.

بر اساس اعلام فرزاد شریفی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایلام، کاوش‌های باستانی چغاگلان تا پایان آبان‌ در این منطقه ادامه دارد.