در شرایطی که نظام جمهوری اسلامی همچنان تلاش می‌کند در شرایط تحریم و بحران‌های مالی، به حمایت‌های مالی و تسلیحاتی خود از گروه‌های شبه‌نظامی در منطقه ادامه دهد، وب‌سایت فردای اقتصاد در ایران طی گزارشی اعلام کرده است که بر اساس برآوردهای کارشناسی، اکنون ۳۰ درصد از جمعیت ایران به‌دلیل فقر افسارگسیخته، توان تهیه و خوردن وعده‌های غذایی سالم و کامل را در طول روز ندارند.

هم‌زمان، روزنامه دنیای اقتصاد نیز با استناد گزارش اتاق بازرگانی تهران نوشته است: «امنیت غذایی در محدوده خطر قرار گرفته و حتی در دهک‌های پردرآمد نیز سهم تفریحات و آموزش از مخارج خانوار کاهش محسوسی داشته‌ است. اکنون توان تامین غذا در خانوارهای دهک اول به‌شدت افت کرده است و آن‌ها کمتر از ۶۰۰‌ هزار‌ تومان در ماه برای مواد غذایی هزینه می‌کنند.»

آمارها و گزارش‌هایی که نشان می‌دهند در شرایطی فعلی ایران، حتی میان اقشاری که میزان درآمدشان بیشتر از خط فقر است نیز موضوع تامین مواد غذایی کامل برای وعده‌های روزانه، به یک دغدغه مهم تبدیل شده‌ است.

این درحالی است که بررسی سخنرانی‌های عمومی مقامات ارشد جمهوری اسلامی مانند علی خامنه‌ای، رهبر نظام ایران، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری و محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، دست‌کم طی شش ماه اخیر نشان می‌دهد که آن‌ها هیچ‌گاه درباره بغرنج‌تر شدن وضعیت اقتصادی شهروندان ایرانی و ریزش بیش‌ازپیش خانوارها به زیر خطر فقر، کلامی بر زبان نیاورده‌اند.

در گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، با فرض سه نفره بودن یک خانوار، معدل مصرف خوراکی اعضای آن را حدود ۲۰۰‌ هزار‌ تومان، معادل با دو شانه تخم‌مرغ به قیمت عمده اعلام کرده و آمده است: «خانوارها سهم کمتری از هزینه‌های خود را به پوشاک، لوازم‌ خانگی، بهداشت و درمان، حمل‌ و نقل و ارتباطات، تفریح و آموزش اختصاص می‌دهند.»

همچنین وب‌سایت فردای اقتصاد نوشته است: «یکی از معیارهای فقر می‌تواند ناتوانی از تهیه رژیم غذایی سالم باشد؛ رژیمی که با کمترین هزینه ممکن قابل دستیابی باشد و برای زندگی یک انسان معمولی حداقل‌های لازم را فراهم کند. برآوردها نشان می‌دهد ۳۰ درصد جمعیت ایران از تهیه یک رژیم غذایی سالم ناتوان‌اند؛ نسبتی که عدد آن از کشورهایی مانند ترکیه و مکزیک نیز بسیار بالاتر است. با این حال، موضوع وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که روند چند سال گذشته را مقایسه می‌کنیم. روند صعودی سال‌های اخیر ایران در این حوزه، نه در دنیا و نه حتی در مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا مشاهده نمی‌شود؛ این نسبت از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ در ایران نزدیک به دو برابر شده است.»

به تخمین وب‌سایت «جهان ما در داده‌ها» (our‌world‌in‌data)، با استفاده از داده‌های بانک جهانی و روش پژوهش هرتفورث، هزینه یک رژیم غذایی سالم، کم‌هزینه‌ترین مجموعه غذاهای موجود است که الزامات دستورالعمل‌های رژیم غذایی دولت‌ها و سازمان‌های بهداشت عمومی را برآورده می‌کند. در واقع از آنجا که طبق پژوهش‌ها در کشورهای کم‌درآمد، خانوارها نهایتا تا ۵۲ درصد درآمدشان را می‌توانند به خوراکی‌ها اختصاص دهند، این معیار انتخاب شده است. نقشه‌های منتشرشده نیز نشان می‌دهند که تا چه حد این شاخص که نوعی معیار سنجش فقر است، در آفریقا و آسیا بالا است.

بر اساس اعلام این وب‌سایت، در ترکیه فقط ۶ درصد جمعیت از تهیه یک رژیم غذایی حداقلی سالم، ناتوان‌‌اند.

اما برای ایران، سهم جمعیتی که به رژیم غذایی سالم دسترسی ندارند، ۳۰ درصد تخمین زده شده است. کمترین نسبت‌های محاسبه‌شده حدود ۰.۱ درصد، به بلژیک، چک، ایرلند، ایسلند و امارات متحده عربی‌ مربوط است. از سوی دیگر در کشوری مثل ماداگاسکار، بیش از ۹۷ درصد جمعیت توانایی تهیه رژیم غذایی سالم را ندارند.

این افزایش تقریبا دو برابری جمعیتی که نمی‌توانند یک رژیم غذایی سالم را تهیه کنند، با افزایش جدی خط فقر در سال‌های گذشته همگام بوده است. بر اساس محاسبات گزارش پایش فقر وزارت رفاه، جمعیت زیر خط فقر در ایران از حوالی سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۶)، افزایش معناداری را تجربه کرده است که این افزایش با رشد شاخص مورد بحث در این گزارش نیز بسیار هماهنگ به نظر می‌رسد.

پیش از این، مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی درخصوص بروز سه پدیده افزایش سهم خوراک از کل هزینه خانوار، کاهش کل خوراک خانوار یعنی کاهش کالری دریافتی و همچنین کاهش کیفیت کالری دریافتی خانوارهای ایرانی طی سال‌های گذشته هشدار داده بود.

همچنین دبیر انجمن صنایع فراورده‌های لبنی ایران، ۱۰ آبان‌ماه امسال، از کاهش ۱۵ درصدی تقاضای شهروندان برای خرید لبنیات در شش ماهه اول سال جاری خبر داد و دلیل آن را گرانی ۳۰ درصدی این کالاهای ضروری و کاهش قدرت خرید مردم عنوان کرده بود.

از سوی دیگر مرتضی افقه، اقتصاددان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه چمران اهواز، ۲۶ مهرماه امسال، در گفت‌وگو با وب‌سایت تجارت‌‌نیوز افشا کرده بود که در حال حاضر و در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن، بیش از ۳۰ میلیون ایرانی در فقر مطلق زندگی می‌کنند و از تامین نیازهای اولیه زندگی مانند غذا و پوشاک و اجاره مسکن ناتوان‌اند.

رئیس هیئت‌مدیره جامعه دندانپزشکی ایران نیز ۲۶ شهریورماه، گفت اکثر مردم ایران تا زمانی که مجبور نشوند به دندانپزشکی مراجعه نمی‌کنند، چون توان پرداخت هزینه‌ها را ندارند.