گزارش سالانه دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل که روز سه‌شنبه ۲۱ آذر (۱۲ دسامبر) منتشر شد، نشان داد که در سال ۲۰۲۳، میانمار در تولید تریاک از افغانستان پیشی گرفته و در جایگاه نخست تولیدکنندگان این ماده مخدر در جهان ایستاده است.
در حالی که پیش از این افغانستان در رده نخست فهرست کشورهای تولیدکننده تریاک قرار داشت، گزارش سازمان ملل نشان می‌دهد که پس از ممنوعیت کشت خشخاش از سوی رهبر طالبان در افغانستان، تولید تریاک در سال ۲۰۲۳ در این کشور، ۹۵ درصد کاهش یافته است.
بر اساس آخرین گزارش دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد، میانمار در سال ۲۰۲۳ حدود هزار و ۸۰ تن تریاک‌ــ ماده اولیه ساخت هرو‌یین‌ــ تولید کرده است که در مقایسه با ۷۹۰ تن در سال ۲۰۲۲، افزایش چشمگیری را نشان می‌دهد.
بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، کاهش کشت مواد مخدر در افغانستان در حالی اتفاق افتاد که گزارش‌های متعدد حاکی از افزایش چشمگیر تولید ماده مخدر صنعتی مت‌آمفتامین (شیشه) در افغانستان در دو سال گذشته است.
آژانس مواد مخدر سازمان ملل متحد در گزارشی در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ اعلام کرد با وجودی که طالبان پس از تسلط بر افغانستان برای مبارزه با کشت مواد مخدر اعلام «جهاد» کردند، این کشور همچنان یکی از تولیدکنندگان عمده تریاک است و از طرفی از نظر تولید مت‌آمفتامین در جهان سریع‌ترین رشد را داشته است.
دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل گفت که مت‌آمفتامین در افغانستان اکثرا از مواد قانونی در دسترس یا شیره استخراج‌شده از گیاه افدرا که در طبیعت رشد می‌کند، تهیه می‌شود.
کشورهای همسایه افغانستان نیز در ماه‌های اخیر، از افزایش تولید و قاچاق مت‌آمفتامین از افغانستان به این کشورها ابراز نگرانی کرده‌اند. امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان، در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد، دراین‌باره صحبت کرد و گفت که در دو سال اخیر و پس از سلطه طالبان بر افغانستان، قاچاق مواد مخدر، بیشتر نوع صنعتی آن، از افغانستان به آسیای میانه افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشته است.
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر جمهوری اسلامی ایران هم اوایل نوامبر گفت که اگرچه طالبان مدعی کاهش کشت خشخاش در افغانستان‌اند، مواد مخدر صنعتی به میزان چشمگیری از افغانستان به ایران قاچاق می‌شود. او که پس از سفر هیئت طالبان به تهران صحبت می‌کرد، گفت که در دیدار با مقام‌های طالبان از آنان خواسته است برای جلوگیری از تولید و قاچاق مواد مخدر از افغانستان، فراتر از صدور بیانیه و تبلیغ و عملا اقدام کنند.
بر اساس گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد، پس از آنکه طالبان در آوریل ۲۰۲۲ کشت خشخاش را ممنوع کردند، تولید تریاک در افغانستان حدود ۹۵ درصد کاهش یافت و در سال ۲۰۲۳ به حدود ۳۳۰ تن رسید. اما این گزارش از میزان تولید مواد مخدر صنعتی در افغانستان آمار مشخصی نداده است. در حالی که در دو سال گذشته از ایجاد و فعالیت ده‌ها کارخانه تولید مواد مخدر صنعتی به‌ویژه در حوزه جنوب و غرب افغانستان گزارش‌های منتشر شده است.
گزارش سازمان ملل متحد نشان می‌دهد سطح زیر کشت محصول خشخاش که در سال ۲۰۲۲ از نظر ارزش تقریبا یک‌سوم کل تولیدات کشاورزی افغانستان را تشکیل می‌داد، از ۲۳۳ هزار هکتار در اواخر سال ۲۰۲۲ به یک هزار و ۸۰۰ هکتار در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است.
البته برخی آگاهان مسائل مربوط به مواد مخدر در افغانستان هشدار داده‌اند که این آمار از طریق تصاویر ماهواره‌ای تهیه می‌شوند و نمی‌توانند به طور دقیق و واقعی نشان‌دهنده وضعیت موجود باشند.
کاهش تولید مواد مخدر در افغانستان از جمله مواردی است که طالبان تلاش دارند با بزرگنمایی آن، دستاورد‌های دو سال حاکمیتشان بر افغانستان را به رخ بکشند. در حالی که در ۲۰ سال گذشته هم که افغانستان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مواد مخدر در جهان بود، بخش بزرگی از مناطق تحت کشت مواد مخدر در اختیار طالبان قرار داشت و یکی از منابع درآمد طالبان برای تامین هزینه‌های جنگ ۲۰ ساله آنان با دولت پیشین و نیروهای ناتو به شمار می‌رفت.
