در بحبوحه اخراج مهاجران افغان از ایران و پاکستان، مجید شجاع، فرمانده نیروهای مرزی جمهوری اسلامی در استان خراسان رضوی، به خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، گفت که در ۹ ماه سال ۱۴۰۲، ۵۲۰ هزار مهاجر افغان از طریق مرز دوغارون تایباد، اخراج شده‌اند.

این فرمانده نظامی جمهوری اسلامی با این ادعا که ورود و حضور مهاجران مشکلاتی را در ایران به وجود آورده است، مهاجران افغان را «متجاوزان مرزی» خواند و گفت: «مرزبانان [ایران] در حراست و حفاظت از مرزهای کشور بسیار هوشیار هستند و اجازه ورود متجاوزان مرزی به خاک کشور را نمی‌دهند.»

به گفته مجید شجاع، از اول فروردین تا آخر آذرماه سال جاری خورشیدی، نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی، بیش از ۵۰۰ هزار مهاجر افغان را که بدون مدارک قانونی در این کشور زندگی می‌کردند، در سراسر ایران شناسایی کرده و از طریق هنگ مرزی تایباد واقع در استان خراسان رضوی، اخراج کرده‌اند.

این فرمانده نظامی گفت: «ورود و حضور اتباع در کشور مشکلاتی به همراه دارد، لذا حضور اتباع باید با مجوز قانونی باشد درغیر این صورت، آن‌ها شناسایی و به کشورشان بازگشت داده می‌شوند.»

ارقام ارائه‌شده از طرف این مقام نظامی جمهوری اسلامی، نزدیک به آماری است که در سه ماه گذشته از مرز افغانستان و پاکستان منتشر شده است. گزارش‌های سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که از اکتبر ۲۰۲۳ که دولت پاکستان اخراج اجباری مهاجران افغان را اعلام کرد تا پایان دسامبر، نزدیک به ۵۰۰ هزار مهاجر افغان فاقد مدارک قانونی از مرزهای اسپین بولدک و تورخم به افغانستان وارد شده‌اند.

در همین حال، جمهوری اسلامی ایران نیز در این بازه زمانی از اخراج مهاجران افغان فروگذار نکرد و در ماه‌های گذشته، هر ماه بیش از ۴۰ هزار مهاجر افغان فاقد مدارک قانونی را از این کشور اخراج کرد.

فرمانده نیروهای مرزی خراسان رضوی پیش از این نیز مهاجران افغان را متجاوزان مرزی خوانده و ورود آنان به ایران را با قاچاق مواد مخدر و اسلحه مرتبط دانسته بود.

این در حالی است که طی دو سال گذشته، پس از فروپاشی دولت جمهوریت در افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان، وضعیت اقتصادی در این کشور به‌شدت بدتر شده است و میلیون‌ها نفر با از دست دادن کار و منبع درآمدشان، در خطر گرسنگی و قحطی قرار دارند.

از سوی دیگر، بسیاری از کسانی که طی این دو سال از طریق مرزهای غیرقانونی به ایران فرار کرده‌اند، نظامیان پیشین، فعالان سیاسی یا اعضای جبهه‌های ضدطالبان‌ بوده‌اند که از ترس انتقام‌جویی این گروه راه مهاجرت غیرقانونی را در پیش گرفته‌اند.

افزایش آمار مهاجران غیرقانونی از افغانستان، یکی از تبعات حضور طالبان و فروپاشی سیستم اقتصادی در این کشور است. البته بحث قاچاق مواد مخدر از طریق عبور غیرقانونی از مرزها، موضوعی بسیار قدیمی است که هنوز ادامه دارد، اما بیشتر جمعیت مهاجران غیرقانونی که با عبور از مسیرهای دشوار راه مهاجرت به ایران را در پیش می‌گیرند، خانواده‌ها یا مردانی‌اند که به دنبال یافتن کار و تهیه غذا و سرپناه برای خانواده‌هایشان یا حفظ جانشان پا به این مسیر می‌گذارند.

بر اساس آمار کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، در حال حاضر ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار مهاجر افغان در پنج کشور همسایه افغانستان زندگی می‌کنند که در شرایط بد رفاهی و معیشتی قرار دارند.