افزایش فقر و بیکاری در افغانستان و اخراج اجباری خانواده‌های مهاجر افغان از پاکستان باعث شده است میلیون‌ها کودک در وضعیت نامطلوب بهداشتی قرار بگیرند. براساس گزارش سازمان صندوق نجات کودکان (Save the children)، حدود ۸ میلیون کودک در افغانستان با بحران گرسنگی مواجه‌اند.
صندوق نجات کودکان با ابراز نگرانی از تشدید بحران گرسنگی، سرپناه و دسترسی نداشتن کودکان افغان به آموزش، اعلام کرد بازگشت مهاجران افغان از پاکستان دامنه این بحران را وسیع‌تر کرده است. در این گزارش، که روز پنج‌شنبه ۳۰ فروردین منتشر شد، آمده است: «بیش از ۲۵۰ هزار کودک افغان که از پاکستان برگشته‌اند، ۷ ماه گذشته را بدون دسترسی به غذا، سرپناه و آموزش سپری کرده‌اند.» روند اخراج اجباری مهاجران افغان از پاکستان در سپتامبر ۲۰۲۳ آغاز شد و تا ژانویه امسال حدود ۵۲۰ هزار نفر به افغانستان برگشتند که بیش از نیمی آنان کودک‌اند.
در گزارش صندوق نجات کودکان همچنین آمده است که براساس نظرسنجی این سازمان از خانواده‌های افغان که از پاکستان بازگشته‌اند، «تقریبا ۹۹ درصد آنان غذای کافی برای یک تا دو ماه آینده ندارند». این گزارش همچنین افزود که حدود سه چهارم آنان حجم وعده‌های غذایی را کاهش داده‌اند و یا غذای بزرگسالان را محدود کرده‌اند تا کودکان بتوانند دست‌کم ۲ روز در هفته غذا بخورند.
گزارش صندوق نجات کودکان در حالی منتشر شد که دوشنبه گذشته، ۲۷ فروردین، دولت پاکستان دور دوم روند اخراج مهاجران افغان را آغاز کرد. در گزارش صندوق نجات کودکان آمده است: «حدود ۴۰ درصد از بازگشت‌کنندگان مجبورند حداقل ۳ روز در هفته غذا قرض بگیرند یا به دوستان و اقوام متکی باشند. ۱۳ درصد از بازگشت‌کنندگان و ۹ درصد از خانواده‌های میزبان گفتند که باید هر روز از دیگران غذا بگیرند.»
افغانستان از نزدیک به ۴ سال پیش به این سو با بحران خشکسالی مواجه است و این امر باعث از بین رفتن منبع درآمد بسیاری از خانواده‌ها شده است. در این ۴ سال، وقوع حوادث طبیعی ازجمله زلزله، رانش کوه، سیل و آفت زدن کشتزارها نیز به تشدید بحران اقتصادی و وخیم‌تر شدن وضعیت اقتصادی خانواده‌ها منجر شده است. در یک هفته اخیر، دست‌کم ۷۰ نفر کشته شدند و ۵۶ نفر مجروح شده‌اند.
افزایش حوادث طبیعی، از بین رفتن هزاران فرصت شغلی و خشکسالی پایدار در افغانستان باعث آواره شدن هزاران خانواده و کوچیدن آنان به مراکز شهرها نیز شده است. بیشتر این خانواده‌ها در چادر زندگی می‌کنند و به کمک‌های بشردوستانه سازمان‌های امدادرسان وابسته‌اند. برخلاف اظهارات مقام‌های طالبان درمورد بهبود وضعیت اقتصادی، مردم همچنان از نبود کار، افزایش بهای مواد غذایی و بحران اقتصادی شکایت می‌کنند. با این حال، بازگشت خانواده‌های مهاجر از پاکستان و ایران، با وجود حمایت‌های دولت‌ها و سازمان‌های امدادرسان، باعث وخیم‌تر شدن این بحران شده است.
گزارش صندوق نجات کودکان نشان می‌دهد که از هر ۶ خانواده بازگشت‌کننده از پاکستان در ۶ ماه گذشته، یک خانواده در چادر زندگی می‌کنند، و بیشتر آنان در تامین هزینه زندگی با مشکل مواجه‌اند یا اصلا منبعی برای گذراندن زندگی خود ندارند و به کمک‌های بشردوستانه متکی‌اند.
این گزارش همچنین افزود که تنها یک سوم از مهاجران بازگشت‌کننده از پاکستان توانسته‌اند دارایی‌های‌شان را با خود به افغانستان بیاورند. نزدیک به نیمی از بازگشت‌کنندگان گفتند که در افغانستان برای گذران زندگی شغلی وجود ندارد.
صندوق نجات کودکان نشان می‌دهد که ۶۵ درصد کودکانی که در ۶ ماه اخیر از پاکستان به افغانستان برگشتند به آموزش دسترسی ندارند. ۸۵ درصد از خانواده‌های این کودکان گفتند که اسناد لازم را برای ثبت‌نام در مدارس ندارند.
در کنار تداوم اخراج اجباری مهاجران افغان از پاکستان در یک سال گذشته، بیش از ۶۰۰ هزار نفر از مهاجران افغان از ایران نیز به افغانستان بازگشته‌اند. مهاجران افغان ساکن ایران نیز همواره از بازداشت و اخراج اجباری از این کشور خبر می‌دهند. بااینکه مهاجران افغان در کشورهای مختلف، ازجمله پاکستان، ایران و ترکیه، فشارهای بسیاری را متحمل می‌شوند اما به‌دلیل تشدید بحران اقتصادی، تعقیب، تهدید و بازداشت نظامیان و کارکنان دولت پیشین به دست طالبان و ناامیدی از برقراری ثبات پایدار در این کشور، خانواده‌ها همچنان برای خروج از این کشور و پناه بردن به دیگر کشورها تلاش می‌کنند.
از زمان بازگشت طالبان به افغانستان، به جز ایران و پاکستان، همه کشورها صدور ویزا برای شهروندان افغانستان را متوقف یا محدود کرده‌اند. دسترسی نداشتن به گذرنامه و ویزا باعث شده است تا بیشتر افرادی که قصد خروج از افغانستان را دارند از راه‌های غیرقانونی اقدام کنند.
