شهرداری تهران قصد دارد جایگاه زنان در اتوبوس‌های شهری را به قسمت انتهایی اتوبوس‌های تندرو موسوم به بی‌آر‌تی تغییر دهد.

مهدی علیزاده، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، این خبر را اعلام کرد و مدعی شد که تغییر جایگاه زنان در اتوبوس‌های تندرو با هدف جلوگیری از آسیب‌ دیدن آنان صورت گرفته است.

او مدعی شد: «به‌دلیل حضور گسترده موتورسیکلت‌ها و ماشین‌های شخصی در خطوط ویژه اتوبوس، ترمزهای ناگهانی رانندگان اتوبوس برای جلوگیری از برخورد با عابر یا این وسایل اجتناب‌ناپذیر است و به‌دلیل وجود بخش خانم‌ها در جلو خطوط بی‌آر‌تی بیشترین صدمات به آن‌ها وارد می‌شود.»

مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی در ادامه ادعاهایش افزود که در «صدها خط متعلق به بخش خصوصی که مانند قدیم، آقایان در جلو و خانم‌ها در بخش انتهایی اتوبوس حضور دارند، کمتر شاهد آسیب‌دیدگی آقایان بوده‌ایم».

علیزاده مدعی شد که سخنانش براساس «رصد آماری دو ساله» است و بر همین اساس شهرداری تهران قصد دارد با هدف «حفظ سلامت و امنیت شهروندان» وضعیت استقرار زنان و مردان را در خطوط بی‌آر‌تی به روال قدیم بازگرداند. به‌ این ترتیب بار دیگر جایگاه مردان در قسمت جلو اتوبوس و جایگاه زنان در بخش انتهایی خواهد بود.

تفکیک جنسیتی در اتوبوس‌های شهری و بین‌شهری پس از وقوع انقلاب اسلامی و درپی لازمه تفکیک جنسیتی به‌تدریج در لایه‌های مختلف اجتماعی نفوذ کرد و پدیدار شد. تفکری که جداسازی مردان و زنان را از دانشگاه و مدرسه آغاز کرده بود، به‌تدریج دیوارکشی جنسیتی را وسیع‌تر کرد و آن را به وسایل حمل و نقل شهری نیز گسترش داد. در تمام این سال‌ها مدعیان و مرتکبان این نوع تفکر ادعا کرده‌اند که چنین اقداماتی را با هدف «محافظت از حریم زنان» و به «خواست» آنان انجام می‌دهند.

در سال‌های ابتدایی جداسازی جایگاه زنان و مردان در اتوبوس‌های شهری، جلو اتوبوس با فضای بیشتر در اختیار مردان قرار گرفت و قسمت انتهایی اتوبوس‌ها نیز با سهم ناچیزی به زنان اختصاص یافت و این در حالی بود که شمار زنانی که روزانه از وسایل حمل و نقل شهری استفاده می‌کردند با مردان برابر و حتی گاهی بیش از آنان بود.

اوایل دهه ۹۰ با ورود اتوبوس‌های تندرو یا همان بی‌آر‌تی به‌تدریج تغییراتی در جایگاه‌های زنان و مردان در اتوبوس‌های شهری ایجاد شد و پس از آن جایگاه زنان به قسمت جلویی اتوبوس‌ها تغییر یافت.

نسل اول اتوبوس‌های تندرو تهران به‌طور معمول بین ۳۸ تا ۴۰ صندلی و دو در دارند. مردان از در انتهایی و زنان از درهای جلویی برای سوار و پیاده شدن استفاده می‌کنند. با وجود اینکه بیشتر کودکان نیز به جایگاه زنان می‌روند، تعداد صندلی‌های ویژه زنان در این اتوبوس‌ها کمتر از صندلی‌های مردان است.

از آنجا که حضور زنان در جلو اتوبوس‌ با معیارهای ذهنی حاکمیت مردسالار و واپس‌گرا به‌شدت تناقض دارد، همواره برای تغییر جایگاه زنان در اتوبوس‌ها به روش‌های مختلف تلاش شده است. تلاشی که به نظر می‌رسد در دوره کنونی شهرداری تهران در حال به نتیجه رسیدن است.

به‌عقب راندن زنان در اتوبوس‌های شهری را می‌توان نمادی از تلاش حاکمیت برای به عقب راندن زنان از عرصه‌های اجتماعی و مشارکت‌ آنان در بخش‌های مختلف دانست. تلاشی که زیر سایه‌ ادعاهایی مانند «تکریم»، «مراقبت» و «حفظ شان» زنان به‌دنبال تنگ‌تر کردن فضاهای عمومی برای زنان و با هدف خانه‌نشین کردن آنان است.