سازمان حقوق‌بشری هه‌نگاو گزارش داد شمار شهروندان افغانستان که در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران محبوس بودند و از ابتدای سال ۲۰۲۴ تاکنون اعدام شده‌اند، به ۱۴ تن رسیده است. بنابر اعلام این سازمان، شمار شهروندان افغانستان که طی سال ۲۰۲۳ در ایران اعدام شدند، ۲۸ تن بود. 

هه‌نگاو اعلام کرد حکم اعدام زمان طاهری، سلام طاهری، ابراهیم نورزهی و غلام قادر سامانی که همگی تبعه افغانستان بودند، پنجشنبه ۳۰ فروردین (۱۸ آوریل) در زندان مرکزی مشهد (وکیل‌‎آباد) اجرا شد. این چهار زندانی که دو نفر از آن‌ها برادر بودند، پنج سال پیش بازداشت و به اتهام جرایم مرتبط با مواد مخدر در دادگاه انقلاب مشهد به اعدام محکوم شده بودند. تا زمان تنظیم این مطلب، خبر اعدام این چهار زندانی در رسانه‌های حکومتی جمهوری اسلامی ایران اعلام نشده است. 

بنا بر اعلام سازمان حقوق‌بشری هه‌نگاو، روز چهارشنبه هفته گذشته نیز حکم اعدام یک شهروند افغانستان به‌ نام ولی‌الله بخت‌آور که ۲۳ سال داشت، در زندان مرکزی تبریز اجرا شد. ولی‌الله سه سال پیش به اتهام قتل عمد بازداشت و به اعدام محکوم شده بود.  

طالبان در اوت ۲۰۲۱ دولت قانونی افغانستان را سرنگون کردند. از آن زمان تاکنون در این کشور حکومتی مشروع و مبتنی بر آرای مردمی وجود ندارد و طالبان هم قادر نیستند از حقوق شهروندان افغانستان در کشورهای دیگر دفاع کنند.    

سازمان حقوق بشر ایران پیش‌تر اعلام کرده بود که بیشترین تعداد اتباع خارجی اعدام‌شده در جمهوری اسلامی ایران شهروند افغانستان بوده‌اند.

هم‌زمان با نگرانی جدی از احتمال دسترسی نداشتن متهمان به «عدالت» در دادگاه‌های جمهوری اسلامی ایران و به رغم انتقاد‌های شدید جامعه جهانی و مدافعان حقوق بشر، قوه قضاییه این کشور همچنان احکام اعدام را صادر و اجرا می‌کند. 

ژانویه ۲۰۲۴ هیئتی از قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران با هدف «انتقال تجربیات قضایی به طالبان، انتقال محکومان و استرداد مجرمان» به کابل رفت و با مقام‌های ارشد طالبان از جمله امیرخان متقی، وزیر خارجه رژیم طالبان، دیدار کرد. این هیئت در مورد تشکیل کمیته مشترک قضایی و «ایجاد دستورالعمل‌های جایگزین برای افغان‌های محکوم به اعدام در ایران» گفت‌وگو کردند و امیرخان متقی خواستار دسترسی هیئت‌های سیاسی و کنسولی این گروه به زندانیان افغان شد. 

پیش از آن، هیئت‌های قضایی طالبان هم به تهران سفر کرده و با مقام‌های قضایی این کشور گفت‌وگو کرده بودند.  

ایران میزبان میلیون‌ها مهاجر افغان است. با روی کار آمدن طالبان، تمایل شهروندان افغانستان به سفر، پناهندگی یا مهاجرت به ایران افزایش چشمگیری یافت. از طرفی، تعداد زیادی از شهروندان افغانستان به اتهام قاچاق مواد مخدر به ایران به اعدام‌ محکوم‌ شده‌اند. پیش‌تر، علیرضا محمودی، مدیرکل کنسولی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در کابل، گفته بود که شش هزار شهروند افغانستان در ایران زندانی‌اند.