ترور «اسماعیل هنیه» در تهران و گمانه‌زنی‌ درمورد حمله احتمالی جمهوری اسلامی به اسراییل، بازارهای مالی ایران را در شرایط ملتهبی قرار داده است. این در حالی است که تحلیلگران اقتصادی امید داشتند هم‌زمان با آغاز به کار دولت مسعود پزشکیان آرامش به بازارهای مالی ایران بازگردد.

آنچه موجب شد پس از ترور هنیه قیمت دلار و طلا در ایران افزایش پیدا کند، بیش از آنکه نتیجه شکست امنیتی حکومت در حفاظت از جان مهمان ویژه مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری باشد، برنامه علی خامنه‌ای برای پاسخ به این ترور است.

رهبر جمهوری اسلامی در پیامی که روز چهارشنبه دهم مردادماه منتشر شد، با قطعی دانستن انتقام و حمله مستقیم و انجام عملیات «وعده صادق دو» بازارهای مالی را دچار آشفتگی و تنش کرد.

تحلیلگران باور دارند، با درنظرگرفتن تجربه تحولات پس از حمله موشکی و پهپادی «وعده صادق یک» در فروردین‌ماه، اقتصاد ایران به دو شکل تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

برآورد ابتدایی آن است که، همانند عملیات وعده صادق یک، جمهوری اسلامی برای پرهیز از افزایش سطح تنش با اعلام و‌ هماهنگی قبلی عملیاتی محدود را انجام دهد که خسارت جدی به همراه نخواهد داشت.

عملیات سحرگاه ۲۵ فروردین‌ ۱۴۰۳، با اینکه بزرگ‌ترین حمله پهپادی و موشکی برون‌مرزی جمهوری اسلامی بود، اما در عمل نتیجه نظامی موفقیت‌آمیزی نداشت.

تحلیلگران نظامی نزدیک به جمهوری اسلامی تاکید کردند که نظام، برای پرهیز از تنش، برای اصابت موشک‌ به خاک اسرائیل آگاهانه تلاش نکرده است.

مقام‌های نظام جمهوری اسلامی در ایران حمله «وعده صادق یک» را نمادین دانستند و تاکید کردند این عملیات‌ توان بازدارندگی از حملات آتی اسرائیل به منافع جمهوری اسلامی و گروه‌های تحت حمایت این حکومت در منطقه را دارد.

اما حملات روزهای اخیر اسرائیل به لبنان، سوریه، عراق و ترور اسماعیل هنیه در تهران نشان داد نمایش موشکی ایران به‌هیچ‌وجه بازدارنده نبوده است.

نتیجه اقتصادی عملیات وعده صادق یک بر بازارهای مالی صبح روز یکشنبه ۲۶ فروردین‌ به‌شکل افزایش ناگهانی قیمت‌‌ها روشن شد. قیمت هر دلار آمریکا در ساعات ابتدایی روز ۲۶ فروردین‌ تا آستانه ۷۰ هزار تومان رسید.

با اعلام خسارت‌بار نبودن حملات موشکی و پهپادی در خاک اسرائیل، قیمت دلار طی ساعات میانی روز عملیات و روزهای پایانی فروردین‌ماه باز کاهش پیدا کرد.

در نظر تحلیلگران اقتصادی، در صورت حمله نمادین و بدون خسارت جمهوری اسلامی به اسرائیل، احتمالا بازارهای ارز و طلا برای مدتی کوتاه سیر صعودی به خود بگیرند و دلار دوباره به محدوده ۶۵ تا ۷۰ هزار تومان برسند.

مسئله دیگری که احتمال افزایش قیمت‌ها را در بازارهای مالی ایران تقویت می‌کند، این است که فارغ از شکل و شدت پاسخ‌گویی جمهوری اسلامی به ترور اسماعیل هنیه، این حادثه در اولین روز آغازشدن رسمی دوره ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان شانس احیای مذاکرات با غرب را، که از اصلی‌ترین وعده‌های او بود، دست‌کم برای چند ماه آینده کم‌رنگ خواهد کرد.

ناامیدی از بهبود شرایط اقتصادی کشور را می‌توان در استمرار وضع بحرانی بازار بورس ایران درک کرد. روند خروج سرمایه‌های حقیقی از این بازار همچنان ادامه دارد.

سیر صعودی قیمت سکه، که از لحظه اعلام کشته‌شدن دبیر سیاسی حماس از محدوده ۴۰ میلیون تومان به ۴۳ میلیون تومان رسید، مطابق الگوی بازار پس از عملیات فروردین ماه است.

در زمان عملیات وعده صادق سکه امامی که تا ۲۳ فروردین ۴۰ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بود، از روز ۲۵ فروردین که مشخص شد سحرگاه روز بعد بناست حمله به اسراییل صورت گیرد، با جهشی چشمگیر به سمت محدوده ۴۵ میلیون تومان حرکت کرد. اما طی روزهای پایانی فروردین ماه سکه بار دیگر تا ۴۲ میلیون تومان عقب‌نشینی کرد و روند افزایش قیمت از اواسط روز ۲۷ خردادماه متوقف شد.

مسئله‌ای که پیشبینی‌ها مبنی بر قطعی بودن روند صعودی قیمت دلار تا پایان پاییز سال جاری و عبور قیمت از محدوده ۷۵ هزار تومان را محتمل‌تر از همیشه می‌کند تغییر وضعیت دولت در مقایسه با فروردین‌ماه است.

در زمان عملیات وعده صادق دولت ابراهیم رئیسی با آگاهی از تبعات روانی این شرایط با مدیریت دستوری بازار تلاش کرد از شدت التهاب جلوگیری کند.

ولی هنگام عملیات وعده صادق دو پزشکیان حتی فرصت معرفی اعضای کابینه را هم پیدا نکرده است و بعید به نظر می‌رسد وزرا و اعضای دولت رئیسی، که بدنه اصلی رقبای سیاسی پزشکیان در انتخابات بودند، به چنان هماهنگی با او رسیده باشند که توان مدیریت روانی بازار را در روزهای پیش رو داشته باشند.

به همین دلیل حتی در صورت خسارت‌بار نبودن حمله پیش رو به اسرائیل، به نظر می‌رسد شدت تاثیرپذیری بازارهای مالی بیش از فروردین‌ماه خواهد بود و شاید بازارهای ارز و طلا به سرنوشت بورس دچار شوند و امکان فروکش کردن التهاب ناشی از اخبار تنش منطقه‌ای را تا هفته‌ها نیابند.

تحولات روزهای اخیر، که باهدف قرارگرفتن فرماندهان گروه‌های نیابتی ایران به سمت تشدید تنش حرکت کرده است، نشان می‌دهد امید دولت چهاردهم برای ایجاد ثباتی نسبی در بازار و حرکت به سمت مواجهه با ناترازی‌های انرژی از طریق آغاز مذاکره با غرب سرابی بیش نیست و هرگونه تصمیم برای دست‌ بردن در قیمت حامل‌های انرژی، که تنها چاره دولت چهاردهم برای کاستن از حجم‌ افزایش کسری بودجه است، نمی‌تواند در فضایی باثبات و آرام رخ دهد.

به‌ این‌ ترتیب روز شنبه ۱۳ مرداد بازارهای مالی ایران در شرایطی آغاز به کار کردند که همچنان قیمت ارز و سکه تحت تاثیر اخبار روز جمعه قرار دارند. انجام نشدن حمله وعده صادق دو در شامگاه روز جمعه، برخلاف اخبار منتشرشده، قیمت‌ها را به عقب بازنگردانده است.

 سجاد بوربور، کارشناس بازار ارز، در خصوص شرایط فعلی می‌گوید: «همه چیز به‌ شدت حمله بستگی دارد» و بازار منتظر است میزان شدت حمله احتمالی با عملیات وعده صادق را بسنجد.

به باور بوربور، ارزش ذاتی دلار در شرایط فعلی محدوده ۵۸ هزار تومان است و اگر پاسخ جمهوری اسلامی مطابق الگوی عملیات وعده صادق باشد به نظر روند صعود احتمالی قیمت پس از مدتی کوتاه با فروکش‌کردن به سطح فعلی، که در حدفاصل ۵۹ تا ۶۱ هزار تومان است، عقب‌گرد خواهد کرد.

طبق نظر کارشناسان، فرضیه دوم درمورد حمله گسترده موشکی جمهوری اسلامی و گروه‌های نیابتی آن به خاک اسرائیل به‌مراتب نگران‌کننده‌تر است.

تحلیلگران رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران بر این باورند که تحقیر امنیتی حکومت و دستگاه‌های امنیتی جمهوری اسلامی در پی ترور اسماعیل هنیه به حدی است که نظام برای احیای حداقل بخشی از اعتبارش چاره‌ای جز تدارک‌ دیدن حمله‌ای خسارت‌بار ندارد.

تیتر رسانه‌هایی مانند کیهان و همچنین سخنان برخی از مهمانان صداوسیما طی روزهای اخیر به‌خوبی نشان می‌دهد که حداقل دستگاه تبلیغاتی حکومت ایران جامعه را آماده پذیرش نتایج حمله‌ای گسترده می‌کند.

در چنین شرایطی دولت چهاردهم حتی قبل از شناختن وزرای خود با وضعیتی بغرنج روبه‌روست که کمترین خسارت آن درگیر شدن جمهوری اسلامی با شرایطی پر تنش و حتی امکان درگیری نظامی طولانی‌مدت با اسرائیل و آمریکا در منطقه است.

 صراحت دولت آمریکا در اعلام حمایت قاطع از اسرائیل دربرابر حمله احتمالی جمهوری اسلامی معنایی جز ورود ایران به تقابل با آمریکا در صورت حمله ‌خسارت‌بار ندارد.

با اینکه به نظر می‌رسد همه طرفین درگیری به آغاز جنگ گسترده در منطقه مایل نیستند، اما تنشی محدود نیز تیرخلاص رییس دولت چهاردهم خواهد بود که در این مدت وعده‌هایش معطوف به احیای مذاکرات و رفع تحریم‌ها بوده است.

با فرض تصمیم جمهوری اسلامی به حمله‌ای گسترده بی‌تردید شوک ناشی از آن و انتظار پاسخ از سوی اسرائیل و‌ متحدانش می‌تواند در مدتی کوتاه قیمت دلار و طلا را در بازار به نقطه‌ جوشی بی‌سابقه برساند.

شاید پیش‌بینی ۱۰۰ هزارتومانی شدن هر دلار آمریکا، که سال گذشته برخی تحلیلگران امکان رسیدن به آن را در صورت تداوم سیاست‌های دولت رئیسی محتمل می‌دانستند، بسیار زودتر از زمستان سال جاری در دولت پزشکیان محقق شود.

توقف امکان فروش نفت و همچنین خطر هدف قرارگرفتن زیرساخت‌های نفتی ایران وضعیت بحرانی را به مرحله‌ای بی‌سابقه طی سه دهه گذشته می‌رساند.

ممکن نبودن تامین انرژی در کنار افزایش میزان ناترازی بنزین، احتمال دارد دولت را مجبور به اقدامی فوری، اصلاح قیمت‌ها و حتی جیره‌بندی برخی اقلام اساسی کند که احتمالا کم‌ترین نتیجه آن ناآرامی و اعتراض خیابانی باشد.

معضل دیگر پزشکیان در صورت حمله‌ای خسارت‌بار به اسرائیل، بختیار نبودن او در انتخاب کابینه‌ای با هدف مذاکره با غرب است.

بدیهی‌ است مجلس فعلی در صورت افزایش سطح تنش به‌راحتی با گزینه‌های پزشکیان برای برخی وزارتخانه‌ها تعامل نکند و این موضوع می‌تواند توقع از رییس دولت چهاردهم را برای معرفی کابینه‌ای مناسب افزایش دهد.

رویای بازگرداندن ثبات و آرامش به بازارهای مالی ایران، کنترل نرخ تورم و گرانی و جذب مجدد سرمایه از طریق بورس و تعاملات بین‌المللی هیچ‌کدام بدون پرهیز از تنش منطقه‌ای ممکن نیست.

دولت چهاردهم هم‌زمان با بحران بزرگ منطقه‌ای شروع به کار کرده است و مدیریت وضع موجود بیش از دولت در اختیار رهبر جمهوری اسلامی، بخش‌های نظامی و شورای‌عالی امنیت ملی است و بی‌تردید این امر بر انتخاب کابینه دولت پزشکیان تاثیر مستقیم دارد.