پس از ترور اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس، به دست اسرائیل، رهبر جمهوری اسلامی اعلام کرد که باید به نقض حاکمیت ایران پاسخ داده شود. اما با وجود گذشت بیش از یک هفته از ترور هنیه، جمهوری اسلامی هیچ گامی برای پاسخ به اسرائیل، که با اقدامات اخیرش فروپاشی قدرت بازدارندگی رژیم ایران را برملا کرده، برنداشته است. این در حالی است که تل‌آویو نشان داد که می‌تواند به قلمرو ایران حمله کند، با استفاده از عوامل موساد در داخل ایران عملیات انجام دهد و نیروهای موسوم به «محور مقاومت» را در نقاط مختلف منطقه هدف قرار دهد. درواقع، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با ترور هم‌زمان اسماعیل هنیه و فواد شکر، فرمانده ارشد حزب‌الله لبنان، توانایی‌اش را در حمله به چند جبهه مختلف ثابت کرد و راهبرد «وحدت میدان‌ها» را به سبک خودش به اجرا درآورد.

بسیاری از ناظران پیش‌بینی می‌کردند که جمهوری اسلامی برای احیای قدرت بازدارندگی‌اش در برابر اسرائیل به‌زودی به اسرائيل پاسخ خواهد داد و این پاسخ با سناریوی آوریل گذشته، که در واکنش به حمله به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق انجام شد، تفاوت چندانی نخواهد داشت. اما جمهوری اسلامی از دادن پاسخ سریع به اسرائيل خودداری کرد، به‌ویژه اینکه تلاش‌های دیپلماتیک بسیاری برای متقاعد کردن جمهوری اسلامی به عدم پاسخ‌گویی و جلوگیری از تشدید تنش در منطقه جریان دارد.

در حالی که مقام‌های جمهوری اسلامی اعلام کردند که تهران به دنبال شعله‌ور کردن آتش جنگ در منطقه نیست اما پاسخ به اسرائيل اقدامی اجتناب‌ناپذیر است، تلاش‌های دیپلماتیک برای متقاعد کردن جمهوری اسلامی به خویشتن‌داری آغاز شد. وزیر امورخارجه اردن برای جلوگیری از تشدید تنش به تهران سفر کرد، سازمان کنفرانس کشورهای اسلامی چهارشنبه گذشته، ۲۱ مرداد، با برگزاری نشستی در سطح وزرای خارجه در شهر جده، درمورد پیامدهای ترور اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس، به بحث پرداخت و نقض حاکمیت ایران را محکوم کرد. همچنین آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، گفت آمریکا مستقیما به ایران و اسرائیل گفته است که هیچ‌‌کدام نباید درگیری‌ها در خاورمیانه را تشدید کنند. او افزود: «ما در حال انجام دیپلماسی فشرده با متحدان و هم‌پیمانان خود هستیم و این پیام را مستقیما به ایران و اسرائیل ابلاغ کرده‌ایم.»

از سوی دیگر، امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، به مسعود پزشکیان گفت که تشدید بحران نظامی جدید در منطقه «به نفع هیچ‌کس ازجمله ایران نخواهد بود و به ثبات منطقه‌ آسیب شدیدی می‌رساند».

تلاش‌های دیپلماتیک و اعلام محکومیت ازسوی کشورهای اسلامی در نشست فوق‌العاده جده ممکن است برای ایران توجیهی برای عدم پاسخ‌گویی قلمداد شود، به‌ویژه اینکه با توجه به محاسبات نتانیاهو برای تشدید تنش و کشاندن پای واشینگتن به جنگ در منطقه، بیم آن می‌رود که تل‌آویو در واکنش به حمله جمهوری اسلامی دست به حمله بزرگ‌تری بزند.

البته سخنان حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، هم بیانگر این واقعیت بود که جمهوری اسلامی مجبور به پاسخ‌گویی نیست و ممکن است حزب‌الله یک‌جانبه یا هماهنگ با جبهه‌های دیگر به اسرائيل پاسخ دهد.

بنابراین، انتخاب یحیی سنوار، رهبر شاخه نظامی حماس، برای جانشینی اسماعیل هنیه ممکن است بخشی از واکنش ایران باشد، زیرا سنوار، برخلاف برخی از رهبران حماس که با ترکیه و قطر رابطه دارند، روابطی قوی با تهران دارد. درنتیجه، انتخاب او به‌معنای تقویت بخشی از جنبش حماس است که ارتباط تنگاتنگی با جمهوری اسلامی دارد. این در حالی است که چندی پیش یحیی سنوار با اشاره به اینکه حماس روابطش را با رژیم ایران قطع نمی‌کند، گفت: «ما صدها کیلومتر تونل و هزاران موشک در اختیار داریم و اگر جمهوری اسلامی ایران نبود هرگز به اینجا نمی‌رسیدیم.»

به همین دلیل، علی باقری کنی، سرپرست وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، تعیین سنوار را به رهبری حماس تبریک گفت. همچنین، حسین سلامی، فرمانده‌کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، انتصاب سنوار را تبریک گفت و افزود: «تعیین سنوار به جانشینی اسماعیل هنیه، اسرائيل را در نگرانی شدیدی فروبرد.»

اکنون تصور مقام‌های جمهوری اسلامی این است که شرایط جنگ به گونه‌ای پیش رفته است که دیگر جایی برای مذاکره و صلح وجود ندارد و در حال حاضر عملیات نظامی تحت رهبری یحیی سنوار انجام می‌شود. از این‌ رو، در صورت شکست مذاکرات، سیاستمداران هیچ نقشی نخواهند داشت و کلیه تصمیم‌گیری‌ها در دست جنگجویان خواهد بود. بنابراین، جمهوری اسلامی بر این باور است که با انتخاب سنوار به ریاست دفتر سیاسی حماس مذاکرات صلح ادامه نخواهد یافت و سرنوشت همه چیز در میدان جنگ تعیین خواهد شد.

به‌ نظر می‌رسد جمهوری اسلامی، که از طریق باقری کنی اعلام کرده بود پاسخ را در مکان و زمان مناسب خواهد داد، در حال بررسی پاسخی است که از یک سو قدرت بازدارندگی‌اش را احیا کند و از سوی دیگر ایران را در معرض حملات انتقام‌جویانه اسرائيل قرار ندهد. به همین دلیل، ممکن است جمهوری اسلامی ایران تلاش‌های دیپلماتیک منطقه‌ای و بین‌المللی را بهانه‌ای برای عدم پاسخگویی تلقی کند. با این حال، انتخاب سنوار راهبرد جمهوری اسلامی را تقویت می‌کند و باعث می‌شود عملیات نظامی بر مذاکرات سیاسی برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز بحران چیره شود. به همین دلیل، جمهوری اسلامی با انتخاب سنوار احساس آسودگی می‌کند.

برگرفته از ایندیپندنت عربی