جماعت انصارالله، که بیشتر به نام طالبان تاجیکستان شناخته می‌شود، ۱۸ سال پس از تاسیس و به‌رغم جنگیدن در کنار طالبان افغان علیه دولت پیشین افغانستان، ناامید از برپایی حکومت دلخواهشان در تاجیکستان به‌سر می‌برند.

جماعت انصارالله تاجیکستان در سال ۲۰۰۶ میلادی تشکیل شد. پیروان تاجیکستانی جنبش‌های اسلام‌گرای افراطی این گروه را تشکیل دادند و مخالفان حکومت تاجیکستان آن را پایه‌گذاری کردند، به‌ویژه آنانی که پس از جنگ داخلی تاجیکستان (۱۹۹۲-۱۹۹۷) به افغانستان و پاکستان پناه برده بودند.

نخستین رهبر این گروه امرالدین طباروف (Amriddin Tabarov) بود که با نام «ملا عبدالله تاجیک» نیز شناخته می‌شد. طباروف یکی از مخالفان حکومت تاجیکستان و از فرماندهان نظامی اسلام‌گرایان در دوره جنگ داخلی تاجیکستان بود. او پس از جنگ داخلی و شکست اسلام‌گرایان در تاجیکستان به افغانستان رفت و فعالیت‌هایش را ادامه داد.

طباروف، رهبر و بنیان‌گذار جماعت انصارالله، کوشید تا با جذب پیروان جدید و تقویت گروهش با حکومت تاجیکستان مقابله و نظامی اسلامی در این کشور برقرار کند.

طباروف سال ۲۰۱۵ در درگیری با نیروهای امنیتی دولت پیشین افغانستان در قندوز کشته شد و پس از آن مهدی ارسلان به رهبری این گروه برگزیده شد. از زمان تشکیل جماعت انصارالله تا کنون ساختار نظامی، شمار افراد و هویت اعضای آن علنی نشده است. گزارش‌های نهادهای اطلاعاتی آمار گوناگونی از شمار اعضای این گروه منتشر کرده‌اند که برخی آن را حدود ۱۰۰ نفر و برخی دیگر تا ۲۵۰ نفر ذکر کرده‌اند.

پس از فروپاشی دولت جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت در کابل، مهدی ارسلان اختیاراتی را در صفوف نظامی طالبان در شهرستان‌های مرزی افغانستان با تاجیکستان به عهده گرفت، اما انتقادهای گسترده از همکاری طالبان افغان با گروه‌های تروریستی، که برخلاف تعهد طالبان در توافقنامه صلح دوحه بود، باعث شد طالبان تاجیکستان از مناطق حساس مرزی دور شوند.

با  اینکه سه مورد گزارش ناظران شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال‌های ۲۰۲۲، ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، حضور گروه‌های تروریستی خارجی ازجمله جماعت انصارالله را در افغانستان تایید کرد، اما از سرنوشت سران این گروه ازجمله مهدی ارسلان اطلاع دقیقی در دست نیست.

در ژانویه ۲۰۲۴، رادیو آزادی‌بخش تاجیکستان، به نقل از منابعی، گزارش داد که مهدی ارسلان در مسیر بدخشان-کابل، وقتی برای ملاقات با سران طالبان به کابل می‌رفت ناپدید شده است.

وضعیت مبهم طالبان تاجیکستان

طالبان تاجیکستان از زمان تاسیس جماعت انصارالله در شمال و شمال شرقی افغانستان و به‌ویژه در بدخشان، که هم‌مرز با تاجیکستان است، مستقرند. اعضای این گروه تا پیش از فروپاشی دولت جمهوری در چهارچوب واحدهای مسلح طالبان و زیر فرمان مولوی امان‌الدین منصور و قاری فصیح‌الدین فطرت فعالیت می‌کردند. منصور پس از بازگشت طالبان به قدرت، مدتی استاندار طالبان در بدخشان و رئیس نیروهای هوایی بود و اکنون فرمانده پادگان ۲۱۷ عمری در قندوز است. قاری فصیح‌الدین فطرت نیز پس از بازگشت طالبان به قدرت به ریاست ستاد ارتش طالبان منصوب شد و از چهره‌های قدرتمند غیرپشتون در صفوف طالبان است.

جمعه خان فاتح، از فرماندهان زیردست فصیح‌الدین فطرت و امان‌الدین منصور، از دیگر چهره‌های طالبان بدخشانی است که بیشترین مراوده را با طالبان تاجیکستان دارد. براساس اطلاعات منابع آگاه در بدخشان، بخشی از اعضای جماعت انصارالله هم‌اکنون در ترکیب افراد تحت امر جمعه خان فاتح حضور دارند اما از فعالیت در مرز با تاجیکستان منع شده‌اند.

در ژوئیه ۲۰۲۲ و پس از آنکه گزارش‌هایی درمورد واگذاری مسئولیت پنج شهرستان مرزی بدخشان افغانستان و تاجیکستان به مهدی ارسلان منتشر شد، جمعه خان فاتح در ویدیویی گفت مهدی ارسلان و افراد تحت امرش در بدخشان حضور ندارند و او به دستور رهبری طالبان به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهد تهدیدی علیه همسایه‌های افغانستان ایجاد کند. جمعه خان فاتح در این پیام از مهدی ارسلان و افراد تحت امرش با نام «مجاهدین مهاجر» یاد کرد و آیه‌ای از قرآن را خواند که می‌گوید همه مسلمانان امت واحدند.

هرچند دولت تاجیکستان در سه سال گذشته بارها از افزایش فعالیت شبکه‌های قاچاق مواد مخدر در مرز افغانستان ابراز نگرانی کرده است، اما در این مدت فقط یک بار از درگیری مسلحانه با اعضای جماعت انصارالله گزارش داده است. در سپتامبر ۲۰۲۳، کمیته امنیت ملی تاجیکستان گفت سه عضو جماعت انصارالله، که با تجهیزات و مهمات نظامی آمریکایی از افغانستان وارد منطقه کوران تاجیکستان شده بودند، در درگیری با مرزبانان تاجیکستان کشته شدند.

تاجیکستان تنها کشور در آسیای میانه و در میان همسایه‌های افغانستان است که تعامل آشکار با طالبان ندارد و از واگذاری سفارت افغانستان به این گروه خودداری کرده است. امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان، در اوایل بازگشت طالبان به قدرت، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت تا زمانی که در افغانستان حکومت فراگیر و مشروع شکل نگیرد رژیم حاکم در کابل را به رسمیت نمی‌شناسد.

اتاق‌های آنلاین طالبان تاجیکستان

بسیاری از اعضای طالبان تاجیکستان در تلگرام فعال‌اند و با ایجاد کانال‌هایی که مخاطبان محدودی دارند پیام‌های تحریک‌آمیز علیه حکومت امامعلی رحمان منتشر می‌کنند. از محتوای این کانال‌ها برمی‌آید که اعضای جماعت انصارالله تاجیکستان میان امارت طالبان افغانستان و خلافت داعش خراسان سرگردان‌اند.

اخیرا در یکی از کانال‌های تلگرامی اعضای جماعت انصارالله ویدیویی از یک اتاق تمرین نظامی که در آن مرد جوانی با لباس نظامی سرگرم ورزش دیده می‌شود، منتشر شده است. این ویدیو در کانال‌های متعدد اعضای جماعت انصارالله بازنشر شده و در شرح آن آمده است: «مجاهدین ورزش را به‌صورت روزمره فراموش نکنند.»

محتوای این کانال‌ها با خط سیریلیک منتشر می‌شوند و مبلغان جماعت انصارالله نیز  پیام‌هایشان را به زبان فارسی هم‌رسانی می‌کنند. در این کانال‌ها همچنین ویدیوهایی از مولوی عبیدالله متوکل، چهره الهام‌بخش اعضای داعش خراسان، که چند هفته پس از بازگشت طالبان به قدرت در کابل کشته شد، بازنشر شده است. عبیدالله متوکل تا پیش از بازگشت طالبان به قدرت در دانشکده الهیات دانشگاه کابل تدریس می‌کرد و امنیت ملی دولت پیشین افغانستان او را دو بار به اتهام سربازگیری برای داعش بازداشت و زندانی کرد. متوکل در سخنرانی‌هایش علنا از تشکیل دولتی برمبنا و چهارچوب خلافت دفاع می‌کرد و از نظریه‌پردازان داعش خراسان بود که نوارهای ویدیویی او هنوز در میان اعضای این گروه دست‌به‌دست می‌شود.

ظاهر داعی نیز از اساتید دانشکده الهیات دانشگاه کابل بود که امنیت ملی دولت پیشین افغانستان او را به اتهام تبلیغ به نفع داعش خراسان بازداشت و زندانی کرده بود. ظاهر داعی پس از سلطه طالبان بر افغانستان از این کشور متواری شد و در سه سال گذشته اطلاعی از محل زندگی او در دست نیست. در حالی که انتشار ویدیوها و سخنرانی‌های مبلغان شناخته‌شده داعش خراسان در رسانه‌های طالبان ممنوع است، اعضای جماعت انصارالله این ویدیوها را به‌‌طور مکرر هم‌رسانی می‌کنند. 

یکی از اعضای جماعت انصارالله در ویدیویی که در کانال تلگرامش منتشر کرده است، می‌گوید: « این ملت چقدر باید صبر کند؟ ما ۳۰ سال صبر کردیم و در نهایت اوضاع بدتر شد.»

این عضو جماعت انصارالله با اشاره به قانون اخیر دولت تاجیکستان که در آن زنان از پوشیدن لباس سبک عربی منع شده‌اند و بر استفاده از لباس‌های سنتی این کشور تاکید شده است، می‌گوید که زنان تاجیکستان اختیار چگونگی پوشش خود را از دست داده‌اند. در ویدیو دیگری یک کودک خطاب به مردم تاجیکستان می‌گوید که جهاد کنند. 

همچنین د‌ه‌ها ویدیو از یک مبلغ جهادگرای تاجیکستانی به نام قاری یوسف در کانال‌های تگرامی اعضای جماعت انصارالله دست‌به‌دست می‌شود که بر راه‌اندازی جهاد در تاجیکستان تاکید می‌کند. قاری یوسف در برخی ویدیوها با لباس نظامی ظاهر می‌شود و در بیشتر ویدیوها پشت میز و در کنار قفسه کتاب‌ها نشسته است. مکان زندگی این مبلغ افراطی مشخص نیست، اما آزادانه در رسانه‌های اجتماعی ازجمله یوتیوب، تیک‌تاک، فیسبوک، اینستاگرام و تلگرام فعال است.

قاری یوسف حکومت امامعلی رحمان را «غدار، طاغوت، خبیث، اشغالگر و ظالم» خطاب می‌کند و می‌گوید: «راه دیگری جز قیام و جهاد نیست.»

در افغانستان هم داعیه پیروی از ملا هبت‌الله آخندزاده، که خود را امیرالمومنین می‌داند و بر تداوم «امارت تا قیامت» تاکید می‌کند، مطرح است و هم داعیه حمایت از گسترش جهاد جهانی به رهبری داعش خراسان که در پی گستراندن جنگ علیه همه غیرمسلمانان است. در این میان، براساس گزارش ناظران شورای امنیت ملی سازمان ملل متحد، بسیاری از اعضای گروه‌های تروریستی بین‌المللی مستقر در افغانستان ازجمله حزب اسلامی ترکستان شرقی و حرکت اسلامی ازبکستان به داعش خراسان ملحق شده‌اند. اما وضعیت تاجیکستان مبهم است و براساس محتوای کانال‌های تلگرامی، اعضای این گروه سردرگم‌اند. افزون بر این، منابعی در بدخشان می‌گویند که به‌دلیل مبهم بودن سرنوشت مهدی ارسلان، که ظاهرا در بازداشت طالبان است، تشکیلات نظامی این گروه متلاشی شده است و برخی از اعضای آن به زندگی‌ روزمره و فعالیت در بازارهای محلی مشغول‌اند.

یک منبع مطلع در شهرستان نسی گفت که چندین عضو جماعت انصارالله را می‌شناسد که با زنانی از خانواده‌های بومی این شهرستان ازدواج کرده‌اند و سرگرم کار در بازارهای محلی‌اند. با این حال، اعضای جماعت انصارالله در کانال‌های تلگرامی همچنان از ادامه فعالیت جهادی علیه حکومت امامعلی رحمان سخن می‌گویند و مدعی‌اند که حکومت تاجیکستان اسلامی نیست.