کنشگران میراث فرهنگی در کرمان به‌تازگی ویدیوها و تصاویری را منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد بخش‌ زیادی از سینما شهداد کرمان با اراده مالکان و به‌صورت شبانه، تخریب شده است. این سینما که پس از وقوع انقلاب اسلامی نامش به «نور» تغییر یافت، قدمتی ۷۰ ساله دارد، با این حال، میراث فرهنگی پس از تخریب، آن را واجد ارزش تاریخی معرفی کرد.

بر مبنای گزارش‌های محلی، اکنون با دخالت اداره‌ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کرمان، تخریب کامل سینما شهداد متوقف شده است، اما بقایای این اثر تاریخی همچنان در خطر است.

امید ابراهیمی، رئیس انجمن دیده‌بان میراث کارمانیا، درباره پیشینه و اهمیت سینما شهداد کرمان به خبرگزاری ایسنا گفت که سینما شهداد پس از انقلاب اسلامی، مدتی در اجاره حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی بود اما پس از آن متروک شد. اخیرا مالکان خصوصی بنا پرونده را به دستگاه قضایی بردند و پس از اینکه حکم دادگاه به نفعشان صادر شد، تخریب آن را به‌سرعت آغاز کردند.

این کنشگر میراث فرهنگی با بیان اینکه تخریب سینما شهداد بدون مجوز شهرداری و میراث فرهنگی انجام شده است، افزود شامگاه دوشنبه ۲۶ آذر، کارگران تا نیمه‌شب در حال تخریب بخش‌هایی از بنا بودند اما در پی اعتراض‌های گسترده در فضای مجازی و حضور فعالان فرهنگی، مسئولان شهرداری و نیروی انتظامی وارد عمل شدند و جلو تخریب بیشتر را گرفتند. پس از توقف تخریب، میراث فرهنگی هم اعلام کرد که این بنا در مرحله ثبت قرار دارد و تخریب آن ممنوع است.

ابراهیمی تاکید کرد که این سینما بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی کرمان است و بسیاری از مردم کرمان، خصوصا نسل‌های قدیمی‌تر، از این سینما خاطرات زیادی دارند.

به گفته این فعال میراث فرهنگی، سینما شهداد از نظر سبک معماری هم با بافت تاریخی میدان ارگ و بازار کرمان هماهنگی دارد و تخریب آن، لطمه بزرگی به این منطقه خواهد زد.

در پی تخریب بخش‌های زیادی از سینما شهداد کرمان، مهدی بخشی، دادستان کرمان، ادعا کرد که هیچ دستور قضایی مبنی بر تخریب سینما نور کرمان صادر نشده است. رضا ریاحیان، رئیس‌ کل میراث فرهنگی کرمان، هم در واکنشی دیرهنگام گفت که این سینما واجد ارزش تاریخی است و پرونده ثبت آن در فهرست میراث ملی در حال آماده‌سازی است.

این مقام دولتی درباره اینکه چرا میراث فرهنگی تاکنون برای حفظ و مرمت این اثر تاریخی اقدامی انجام نداده، توضیحی نداد و تنها گفت که اقدام‌های لازم برای جلوگیری از تخریب اثر در جریان است.

رئیس میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کرمان افزود که ویژگی خاص معماری سینما شهداد با فضای سرپوشیده و وسیع برای هر گونه فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی در کنار نمایش فیلم ظرفیت دارد.

کنشگران میراث فرهنگی می‌گویند نهادهای دولتی از جمله میراث فرهنگی و شهرداری باید بناهایی مانند سینمای تاریخی شهداد را از مالکان خصوصی بخرند و برای مرمت و محافظت اصولی از آن‌ها اقدام کنند. با این حال آنچه اتفاق می‌افتد، رویه‌ای متفاوت است؛ به‌ این ترتیب که شهرداری و میراث فرهنگی نه‌تنها برای خرید بناهای تاریخی از مالکان خصوصی اقدامی انجام نمی‌دهند که آن‌ها را برای محافظت از بناهای متروک تحت فشار و اجبار می‌گذارند. مالکان خصوصی نیز با کشاندن پرونده این بناها به دادگاه، مجوز تخریب می‌گیرند.

سینما شهداد در محدوده بافت تاریخی کرمان و حریم درجه یک میدان ارگ و بازار تاریخی این شهر قرار دارد. این سینما که در دهه ۱۳۳۰ خورشیدی و در دوران محمدرضاشاه پهلوی ساخته شد، یکی از نمادهای پیشرفت فرهنگی و اجتماعی کرمان در آن دوره به شمار می‌رفت. این سینما با سالن‌های روباز و سرپوشیده طراحی شد که در آن زمان ویژگی‌ نوآورانه و منحصر‌به‌فرد به حساب می‌آمد.

پس از انقلاب اسلامی، تا مدتی از این سینما برای نمایش فیلم‌های مجاز انقلابی و دینی استفاده می‌شد اما پس از آن و در دهه‌های اخیر به دلیل بی‌توجهی مسئولان فرهنگی و مالکان خصوصی، به‌تدریج متروک شد و کاربری اصلی خود را از دست داد.

از نظر معماری، سینما شهداد با بافت تاریخی میدان ارگ و بازار کرمان هماهنگی زیبایی دارد و به‌عنوان بخشی از تاریخ مدرن این شهر شناخته می‌شود. در برخی آثار فرهنگی و ادبی نیز به این مکان اشاره شده که داستان‌های هوشنگ مرادی کرمانی نمونه‌ای از آن است.

در دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ سینما در ایران یکی از مظاهر مدرنیته به‌شمار می‌رفت و در تغییرات اجتماعی و فرهنگی آن زمان نقش مهمی ایفا می‌کرد. در این دوره، گسترش سینماها به‌ویژه در شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها، نماد پیشرفت و حرکت به سوی زندگی مدرن بود. این روند با حمایت‌های حکومت پهلوی دوم و ورود فیلم‌های خارجی همراه شد.

در آن زمان، سینماها علاوه بر اینکه مکانی برای تماشای فیلم بودند، محلی برای تعامل اجتماعی و گردهمایی مردم محسوب می‌شدند. خانواده‌ها، جوانان، و گروه‌های مختلف اجتماعی برای گذراندن اوقات فراغت به سینما می‌رفتند و سینماها هم فیلم‌های متنوعی نمایش می‌دادند؛ از فیلم‌های ایرانی که با رشد تدریجی صنعت سینمای ملی همراه بودند، تا فیلم‌های هالیوودی و هندی که محبوبیت زیادی در میان تماشاگران داشتند.

علاوه بر آن، سینماها در آن زمان به‌نوعی انعکاس‌دهنده تغییرات و تحولات اجتماعی ایران نیز بودند. موضوع فیلم‌ها، معماری سینماها و حتی رفتار تماشاگران نشان‌دهنده گذار از جامعه‌ای سنتی به سوی جامعه‌ مدرن‌تر بود.

در شهرهایی مانند کرمان، تاسیس سینماهایی مثل سینما شهداد نشان‌دهنده علاقه و اشتیاق مردم به هنرهای مدرن و فضای فرهنگی جدید بود. این سینماها اغلب به‌طور مستقل و خصوصی تاسیس و اداره می‌شدند.