ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، روز یکشنبه ۳۰ دی با تاکید مجدد بر لزوم حمایت از اینترنت طبقاتی و پلتفرمهای دولتی و داخلی، مدعی شد که «هیچ پلتفرمی از شمول رفع فیلترینگ خارج نیست و سازوکارهای رفع فیلتر تمام سکوها پیشبینی شده است».
مسعود پزشکیان و اعضای ستاد انتخاباتی او در جریان برگزاری نشستهای انتخابات ریاستجمهوری، بارها وعده دادند که با پیروزی پزشکیان سیاست فیلترینگ گسترده اینترنت جهانی و شبکههای اجتماعی پرکابرد کنار گذاشته میشود و یوتیوب، اینستاگرام، توییتر، فیسبوک، تلگرام، واتساپ و دیگر شبکههای اجتماعی خارجی رفع فیلتر خواهند شد.
اما با گذشت بیش از هفت ماه تاکنون تنها واتساپ و گوگلپلی در ایران رفع فیلتر شدهاند و هنوز برای بهبود سرعت و کیفیت اینترنت آزاد در ایران هیچ اقدام دولتی صورت نگرفته است و ایران همچنان در قعر جدول جهانی سرعت و آزادی اینترنت در مقایسه با کشورهای دیگر قرار دارد.
در شرایطی که مصوبه اخیر شورای عالی فضای مجازی ایران نیز بر «طبقاتی شدن»، گسترش زیرساختهای اینترنت بومی و افزایش نظارتهای حکومتی بر فعالیت شهروندان در اینترنت تاکید داشت، حالا ستار هاشمی مدعی شده است: «رفع فیلتر پلتفرمها، متناسب با نیازهای مردم، جمعبندی شد و در مذاکرات مشخص میشود. طرح فعلی برای رفع فیلترینگ به صورت چندمرحلهای است و موضوعات مطرحشده در شورای عالی فضای مجازی میتواند به زیستبوم تولید محتوا کمک شایانی کند. بدین معنا که مشوقهای خوبی برای سکوهای تولیدکننده محتوا و همچنین صاحبان محتوا در نظر گرفته شده و کارهای کارشناسی این بخش از طرح در حال نهایی شدن است.»
منظور وزیر ارتباطات از حمایت از سکوهای تولیدکننده محتوا در داخل ایران، پیامرسانها و شبکههای اجتماعی ایرانیاند که همگی تحت نظارت رسمی و کامل نهادهای قضایی و امنیتی فعالیت میکنند و در سالهای اخیر صدها میلیارد تومان حمایت مالی دریافت کردهاند تا هدف نظام جمهوری اسلامی و رهبر آن در نظارت هرچه بیشتر بر فعالیتهای کاربران و جانشینی پلتفرمهای حکومتی با خارجی را اجرا کنند.
برای مثال، در چندماه اخیر تعداد زیادی از خبرنگاران و رسانهها در ایران خبر داده بودند که حساب کاربری آنان در شبکه اجتماعی ایتا، که حامیاش سپاه پاسداران است، به دلیل انتشار یک خبر یا نظراتی که به مذاق دستگاههای امنیتی خوش نیامده مسدود شده است. دو هفته قبل نیز رئيس ستاد امربهمعروف تهران با طرح این ادعا که «ایتا ۳۵ میلیون کاربر فعال دارد»، تاکید کرد: «به جای تلاش برای رفع فیلتر سکوهای اطلاعاتی اسرائیلی-آمریکایی تلگرام و اینستاگرام و واتساپ، لطفا به پیامرسان داخلی ایتا با ۳۵ میلیون کاربر فعال کمک کنید.»
پیش از این فعالان مستقل حوزه فناوری اطلاعات و اینترنت آزاد گزارشها و مستندات مختلفی منتشر کردند که نشان میداد سکوها و پلتفرمهای ایرانی با دستکاری اعداد و ساخت اکانتهای جعلی به نام افراد مختلف، کوشیدهاند تعداد کاربران و سطح استقبال از پیامرسانشان را بسیار بیشتر از عدد واقعی نشان دهند تا از این طریق حمایتهای مالی هنگفتتری را از دستگاههای دولتی دریافت کنند.
این درحالی است که دو ماه قبل، میرنیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران، نیز تاکید کرده بود که «حدود ۸۳ درصد از کاربران اینترنتی کشور از فیلترشکن استفاده میکنند»، که بر این اساس به نظر میرسد همچنان اکثریت کاربران ایرانی علاقه و اعتمادی به فعالیت در شبکههای اجتماعی ایرانی ندارند.
همچنین در شرایطی که گزارش جدید انجمن تجارت الکترونیک تهران میگوید طی یک سال اخیر استفاده از اینترنت ماهوارهای استارلینک، متعلق به ایلان ماسک، در ایران ۲۰ برابر شده است و تعداد کاربران آن در این کشور تا دو ماه قبل از ۱۰۰ هزار نفر فراتر رفته بود، مسعود پزشکیان روز ۲۳ آبان اعتراف کرد: «نتایج ارزیابیهای علمی و تحلیل اثرات اجتماعی فیلترینگ نشان میدهد که هیچ یک از اهداف این طرح محقق نشده، بلکه مضرات و مشکلات دیگری نیز ایجاد کرد. اما تعجبآور است که ما همچنان نسبت به ادامه این روند پرضرر و بینتیجه اصرار داریم.»
این درحالی است که طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی ایران، در مرحله اول ضمن رفع فیلتر واتساپ و گوگلپلی، بسته حمایتی تبلیغاتی به مبلغ ۵۰۰ میلیارد ریال به پیامرسانهای داخلی تعلق گرفت و برای پلفترمهای تولید محتوای داخلی زیرساختهایی احداث شد. «ارائه یوتیوب از طریق درگاههای حکمرانیپذیر، تصویب لایحه اخبار جعلی در دولت و تقویت سکویهای داخلی از سوی نهادهای حاکمیتی و بخش خصوصی» اقدامهای مرحله دوم این مصوبه است.
در مرحله سوم نیز «ممنوعیت استفاده رسمی دستگاهها از پلتفرمهای خارجی، ارائه انحصاری خدمات الکترونیکی دولت در پلتفرمهای داخلی، ارائه سرویسهای جدید تحریمشکن، ساماندهی اینترنت اقشار، بهروزرسانی طرح امنیت خانواده در فضای مجازی و بازگشایی تلگرام بعد از مذاکره مشروط» قرار میگیرد. اگر هم نتیجه مذاکره با تلگرام منفی بود، این پلتفرم از طریق سکوهای داخلی ارائه میشود.
درواقع طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی، رفع فیلتر واتساپ و گوگلپلی برای عموم مردم به قیمت اختصاص پول و امتیاز بیشتر به سرویسهای داخلی و اعمال محدودیتهای بیشتر بر اینترنت تمام میشود و اینترنت طبقاتی که مانند چین قرار است دسترسی کنترلشده و با نظارت حکومتی به برخی از اصناف بدهد، تحت نام جدید «اینترنت اقشار» شکل و شمایل قانونی پیدا میکند.
آمارهای دولتی نشان میدهند سهم اقتصاد دیجیتال ایران تنها حدود ۶ درصد از تولید ناخالص داخلی است، در حالی که این رقم در ترکیه به ۱۰ درصد و در امارات متحده عربی به ۱۲.۴ درصد میرسد.