محوطه باستانی نقش رستم در مرودشت فارس که یکی از مهم‌ترین میراث تاریخی و فرهنگی ایران محسوب می‌شود، این روزها در معرض انواع تهدیدهای جدی قرار دارد؛ از فرونشست زمین که بقای آن را به خطر انداخته تا ساخت‌وسازهای گسترده در عرصه و حریم آن که این اثر باستانی را به‌شکلی معنادار هدف قرار داده‌اند. یکی از تازه‌ترین موارد ساخت‌وساز در حریم و عرصه نقش رستم نیز که نگرانی جدی بین فعالان میراث فرهنگی ایجاد کرده، ساخت میدانی در این محوطه باستانی بر خلاف ضوابط میراث فرهنگی است.
بر مبنای گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، پایگاه جهانی تخت جمشید در اقدامی مغایر با قوانین میراث فرهنگی، ساخت این میدان را در محوطه نقش رستم بلامانع دانسته است؛ حال آنکه فعالان میراث فرهنگی تاکید دارند این پروژه می‌تواند ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به این یادمان جهانی وارد کند؛ زیرا این عرصه بخشی مسلم از محوطه باستانی نقش رستم محسوب می‌شود و لایه‌های فرهنگی ارزشمندی دارد که با اجرای این پروژه، برای همیشه از میان خواهند رفت.
سیاوش آریا، پژوهشگر تاریخ و کنشگر میراث فرهنگی، ساخت میدان در محوطه باستانی نقش رستم را به منزله تیر خلاص بر پیکر این میراث تاریخی دانست و تاکید کرد که پایگاه جهانی تخت جمشید بدون رعایت ضوابط میراث فرهنگی، طرح ساخت این میدان در کنار سنگ‌نگاره تاج‌گذاری اردشیر یکم ساسانی را تایید کرده است.
آن‌طور که سیاوش آریا خبر داده است، کارشناسان شورای فنی استان با این طرح مخالفت کرده و آن را با ضوابط و قوانین میراث فرهنگی مغایر دانسته‌اند. همچنین هیچ یک از اعضای شورای فنی پایگاه جهانی تخت جمشید‌ــ که نقش رستم نیز زیرمجموعه آن است‌ــ این طرح را امضا نکرده‌اند. با این حال، مدیریت پایگاه جهانی پارسه بدون توجه به نظر کارشناسان و قوانین میراث فرهنگی، این طرح را تصویب کرده و بدون مانع دانسته است.
این پژوهشگر تاریخ گفت: «کارشناسان میراث فرهنگی این اقدام را نه‌تنها تخلف، بلکه فاجعه‌ای برای این اثر ارزشمند می‌دانند و این سوال را مطرح می‌کنند که چگونه اداره کل میراث فرهنگی استان و پایگاه جهانی پارسه که خود متولی حفاظت از آثار تاریخی‌اند، قوانین میراث فرهنگی را زیر پا می‌گذارند؟»
بررسی‌ها نشان می‌دهد که سابقه ساخت این میدان به اوایل دهه ۱۳۹۰ بازمی‌گردد؛ زمانی که شورای فنی به‌طور قاطع با این طرح مخالفت کرد اما اکنون، برخلاف تصمیم‌های پیشین، این پروژه مجددا در حال اجرا است.
این فعال میراث فرهنگی پیش‌تر نیز درباره دیگر تعرض‌ها در عرصه و حریم محوطه جهانی نقش رستم هشدار داده بود؛ از جمله کندن کف محوطه بدون طرح مصوب و مجوز از پژوهشکده باستان‌شناسی به بهانه دفع آب‌های سطحی و همچنین ساخت‌وسازهای غیرقانونی در حریم ممنوعه درجه یک آن در منطقه حاجی‌آباد که تهدیدی جدی برای این میراث فرهنگی محسوب می‌شوند.
این اثر جهانی اکنون با تهدیدهای متعددی از جمله فرسایش طبیعی ناشی از باد، باران‌های اسیدی، تغییرات آب‌وهوایی، رشد گیاهان در شکاف سنگ‌ها و فرونشست زمین روبرو است. با این حال، علاوه بر عوامل طبیعی، عوامل انسانی نیز نقش رستم را در معرض خطر قرار داده‌اند. حفاری غیرمجاز قاچاقچیان آثار تاریخی، گردشگری ناپایدار، فقدان اراده جدی برای محافظت، نبود بودجه کافی، مرمت‌های غیراصولی و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در نزدیکی این محوطه آسیب‌های جبران‌ناپذیری به آن وارد کرده است.
از طرفی، فعالیت کارخانه‌های اطراف و معادن سنگ، باعث انتشار گردوغبار و آلودگی شده است که به‌تدریج به آثار باستانی صدمه می‌زند. ضمن اینکه انفجارهای معدنی در نزدیکی این محوطه، تهدیدی جدی برای ساختارهای نقش رستم محسوب می‌شود.
پیش‌تر مهدی زارع، رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله و استاد زلزله‌شناسی، افشا کرد که احداث یک جوی زه‌کشی روند تخریب این میراث باستانی را تسریع کرده است. به گفته مریم دهقانی، عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز، نیز فرونشست زمین به ۱۰ متری نقش رستم رسیده و علت اصلی این رخداد نیز برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی است.
مجموع گزارش‌ها از وضعیت فعلی نقش رستم آشکار می‌کند که کمبود بودجه برای مرمت و حفاظت، همراه با نظارت ناکافی، وضعیت را بحرانی‌تر کرده است. مسئولان جمهوری اسلامی نه‌تنها برای حفاظت و نگهداری میراث باستانی ایران اقدام موثری انجام نداده‌اند که بودجه اختصاصی تخت جمشید و نقش رستم را هم قطع کرده‌اند.
مجموعه باستانی نقش رستم که اینک خطر تخریب آن را تهدید می‌کند، در شمال شهرستان مرودشت استان فارس قرار دارد و یادگاری به‌جامانده از سه دوره تاریخی عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان است که قدمت آن به حدود ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد. این محوطه تاریخی، آرامگاه تعدادی از پادشاهان هخامنشی، سنگ‌نگاره‌های متعلق به دوران ساسانیان، کعبه زرتشت و دیگر آثار ارزشمند را در خود جای داده است.
