محوطه باستانی نقش رستم در دشت مرودشت استان فارس و حریم حفاظتی آن این روزها با تهدیدهای مختلفی مواجه است که هرکدام به نوبه خود بقای این میراث جهانی را به خطر انداخته‌اند؛ از حفاری‌های غیرمجاز به بهانه یافتن گنج گرفته تا کندن بدون مجوز کف آن به بهانه رفع آب‌های سطحی. در یکی از آخرین موارد نیز کنشگران میراث فرهنگی از شکسته شدن حریم درجه ۱ محوطه نقش رستم خبر داده‌ و اعلام کرده‌اند که این اقدام به طور مستقیم هویت این محوطه تاریخی را تهدید کرده است. در حالی‌ که طبق ضوابط میراث فرهنگی، عرصه و حریم آثار باستانی باید به‌طور کامل از هرگونه ساخت‌وساز غیرمجاز مصون باشد.

بر مبنای گزارش‌های میدانی، طی ماه‌های اخیر، پروژه‌های متعددی، بدون اخذ مجوز از میراث فرهنگی، در عرصه و حریم محوطه باستانی نقش رستم در حال اجرا است. به‌ گفته سیاوش آریا، پژوهشگر میراث فرهنگی، این ساخت‌وسازها که در نزدیکی آثار باستانی و حریم‌های حفاظتی این محوطه تاریخی انجام شده‌اند، به‌وضوح نقض قوانین میراث فرهنگی ایران و تعهدات بین‌المللی کشور در زمینه حفظ میراث جهانی‌اند.

به گفته این پژوهشگر، گودبرداری‌های عمیق در این منطقه و تغییرات غیرمجاز در منظره طبیعی محوطه، سلامت و اصالت آثار تاریخی نقش رستم را به‌شدت تهدید می‌کند.

به گزارش سایت مهرگان، در کنار ساخت‌وسازهای غیرمجاز، یکی از تهدیدهای جدی عرصه و حریم محوطه باستانی نقش رستم، حفاری‌های غیرمجاز به‌بهانه یافتن گنج و آثار تاریخی است. سودجویان و قاچاقچیان آثار فرهنگی، به‌ویژه در حریم اشکفت حاجی‌آباد، به کاوش‌های عمیق و غیرقانونی پرداخته‌اند که نه‌تنها این خطر وجود دارد که به آسیب آثار تاریخی منجر شوند، بلکه در صورت ادامه این روند، ممکن است به تخریب بسیاری از این محوطه‌ها منتهی شوند. این وضعیت به‌ویژه در غیبت نظارت‌های کافی یگان حفاظت میراث فرهنگی، به‌شدت نگران‌کننده است.

بر اساس این گزارش، در کنار سنگ نبشته‌های اشکانی و ساسانی غار حاجی‌آباد هم به‌تازگی گودالی ایجاد شده که به‌قدری بزرگ و عمیق است که جای نگرانی شدید و شگفتی فراوان دارد و روشن نیست چگونه در این محوط ارزشمند به‌ وجود آمده است.

به نوشته مهرگان، یکی از اقدام‌های دیگری که باعث افزایش نگرانی‌ها در منطقه شده، تخریب فنس‌های حفاظتی در ورودی غار حاجی‌آباد است. این فنس‌ها را که چندین سال پیش به‌منظور حفاظت از این محوطه باستانی نصب شدند، سودجویان بریده و تخریب کرده‌اند.

موضوع دیگری که اعتبار حریم نقش رستم را به‌طور جدی به خطر انداخته، نصب تیرهای برق در مسیر ورودی جاده منتهی به غار حاجی‌آباد است. طبق قوانین میراث فرهنگی، هرگونه نصب تاسیسات جدید مانند دکل‌های برق، در حریم درجه ۱ و ۲ میراث جهانی پارسه و نقش رستم کاملا ممنوع است. این تخلف نه‌تنها بر چشم‌انداز تاریخی این منطقه اثر می‌گذارد، که به‌طور مستقیم به معنی نادیده گرفتن قوانین و ضوابط میراث فرهنگی است.

در کنار این موارد، فرونشست زمین نیز بقای این محوطه باستانی را با خطر جدی مواجه کرده است. در میان آثار موجود در نقش رستم، بیشترین تهدید نیز متوجه سازه سنگی کعبه زرتشت است که روی زمین قرار دارد. کعبه زرتشت علاوه بر اهمیت باستانی و تاریخی، نزد پیروان دین زرتشت از اهمیت مذهبی هم برخوردار است.

مجموعه باستانی نقش رستم که اینک خطر تخریب آن را تهدید می‌کند، در شمال شهرستان مرودشت استان فارس قرار دارد و یادگاری به‌جامانده از سه دوره تاریخی عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان است که قدمت آن به حدود ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بازمی‌گردد.

علاوه بر قدمت تاریخی، این مجموعه باستانی به دلیل اینکه آثار و یادگارهای ایران باستان در سه دوره تاریخی را در خود جای داده‌ است، اهمیتی چندبرابری دارد. نقش‌برجسته رستم و بنای سنگی کعبه زرتشت، پیام‌آور پندار، کردار و گفتار نیک در ایران، از آن جمله است.

در این محوطه باستانی، داریوش بزرگ، خشایارشاه، اردشیر یکم و داریوش دوم، چهار پادشاه سلسله هخامنشی، به خاک سپرده شده‌اند. از طرفی، وجود سنگ‌نگاره‌های متعلق به عصر ساسانیان در این محوطه ردپای این سلسله را هم در نقش رستم اثبات می‌کند.

این محوطه باستانی که توصیف ارزش‌های تاریخی و فرهنگی آن در چندین کتاب هم نمی‌گنجد، اکنون در سایه بی‌اعتنایی و بی‌توجهی مسئولان جمهوری اسلامی تا نابودی و تخریب فاصله زیادی ندارد. مسئولان جمهوری اسلامی نه‌تنها برای حفاظت و نگهداری میراث باستانی ایران اقدام موثری انجام نداده‌اند که از حدود یک سال قبل بودجه اختصاصی تخت جمشید و نقش رستم را هم قطع کرده‌اند.

قطع بودجه اختصاصی تخت جمشید و نقش رستم آن‌هم در شرایطی که انواع مخاطرات این آثار را تهدید می‌کند، نشانه‌ای از برنامه هدفمند جمهوری اسلامی برای تخریب آثار باستانی و ملی است. این برنامه را اقدام‌هایی مانند حفر چاه‌های کشاورزی، ساخت‌وساز، اجرای پروژه‌های عمرانی و معدن‌کاوی در مجاورت آثار باستانی تکمیل می‌کنند.