شهر باستانی دارابگرد که قرن‌ها در برابر انواع آسیب‌های طبیعی و اقلیمی مقاومت کرده بود، این روزها مانند دیگر محوطه‌های تاریخی و باستانی ایران، در معرض تهدید فزاینده فرونشست زمین قرار گرفته است. بر اساس گزارش‌های میدانی، شکاف‌هایی عمیق در دیوارهای کهن این شهر رخنه کرده‌اند، زمین در حال فرورفتن است و با هر ترک تازه، بخشی از گذشته این سرزمین به قعر فراموشی سقوط می‌کند.

فعالان میراث فرهنگی با استناد به شواهد موجود می‌گویند فاجعه فرونشست زمین در شهر باستانی دارابگرد دیگر در مرحله هشدار نیست، بلکه به‌سرعت در حال پیشروی است. ترک‌های عمیق روی دیوارهای ساسانی و فروچاله‌های که زمین را می‌بلعند، همگی گواهی بر این حقیقت‌اند.

با این حال، فرونشست زمین تنها خطری نیست که شهر ساسانی دارابگرد را تهدید می‌کند. این شهر کهن از سال‌ها قبل در نتیجه فقدان محافظت اصولی با یورش حفاران غیرمجاز، تخریب طبیعی و زباله‌های انباشته به فرسایش تدریجی دچار شده است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی میراث خبر، کنشگران و کارشناسان محلی بارها درباره وضعیت آشفته این شهر باستانی و خطرهای فرونشست زمین در آن هشدار داده‌اند، اما همواره این پاسخ را شنیده‌اند که کل ایران درگیر فرونشست زمین است. این در حالی است که کارشناسان هشدار داده‌اند اگر عملیات نجات‌بخشی شهر ساسانی دارابگرد همین امروز آغاز نشود، احتمال نابودی همیشگی آن وجود دارد. برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، خشکسالی‌های پی‌درپی و مدیریت نادرست منابع آبی همگی از عواملی‌اند که این فروپاشی را تسریع کرده‌اند.

به عقیده متخصصان زمین‌شناسی و کارشناسان فرهنگی، «اجرای مطالعات علمی دقیق، کنترل برداشت آب‌های زیرزمینی، و برنامه‌ریزی برای مهار گسترش فرونشست در کنار جلب توجه نهادهای بین‌المللی مانند یونسکو» می‌تواند در نجات این میراث باستانی موثر باشد.

با وجود گزارش‌های مکرر مردم و فعالان میراث فرهنگی، مسئولان برای نجات دارابگرد اقدام‌های موثری انجام نداده‌اند. ساکنان محلی با نگرانی می‌گویند: «ما سال‌هاست که فریاد می‌زنیم، اما گوشی برای شنیدن نیست.»

شهر ۲۵۰۰ ساله دارابگرد در شش کیلومتری شهرستان داراب که پس از ساخت در زمان هخامنشیان، در دوران ساسانیان توسعه داده شد، اولین پایتخت این سلسله بود و در نهایت سال ۱۳۱۰ در دولت رضاشاه پهلوی در فهرست میراث ملی ایران قرار گرفت.

آن‌طور که تصاویر منتشر شده از این محوطه نشان می‌دهد، علاوه بر چاله‌های عمیق، شکاف‌های عریض روی دیواره‌های تاریخی دارابگرد نیز گواهی بر پیشرفت سریع بحران فرونشست در یکی از پنج ایالت پارس در ایران باستان است.

فرونشست زمین که در نتیجه استفاده بی‌رویه از منابع زیرزمینی حادث می‌شود، اکنون به یکی از ابربحران‌ها در ایران تبدیل شده و نه‌تنها سکونتگاه‌های انسانی که آثار و محوطه‌های تاریخی را نیز هدف قرار داده و به تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها آسیب وارد کرده است.

به‌تازگی علی بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، فاش کرد که ۲۷ اثر تاریخی ایران که در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده‌اند، در معرض فرونشست قرار دارند.

او درباره پیامدهای جبران‌ناپذیر آسیب فرونشست به آثار تاریخی هشدار داد و افزود: «با توجه به اینکه آثار تاریخی اساسا غیرقابل نوسازی‌اند و ارزش آن‌ها به قدمتشان است و به هیچ وجه نمی‌توان با اعداد و ارقام ریالی، روی آن‌ها ارزش‌گذاری کرد، آسیب دیدن آن‌هابر اثر پدیده فرونشست نسبت به دیگر سازه‌ها، اهمیت بیشتری دارد.»

ایران ۲۸ پرونده ثبت جهانی در سازمان یونسکو دارد که برخی از آن‌ها یک محوطه یا اثر تاریخی و طبیعی و برخی مانند پرونده باغ‌ها و کاروانسراها، شامل چندین اثر تاریخی است. نگاهی به وضعیت کنونی سایت‌های ثبت جهانی ایران نشان می‌دهد که بیشتر آن‌ها با یک یا چند تهدید مواجه‌اند.