زنجیره تخریب هدفمند بافت تاریخی ابرکوه در استان یزد به بقعه سیدون علی نقیا در محله نبادان (نوادون) رسیده است. پیش‌تر، ویدیوها و تصاویر متعددی از تخریب بخش‌های مختلف بافت تاریخی ابرکوه منتشر شده بود و به‌تازگی نیز تصاویری در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فراگیر شده است که تخریب گسترده تا مجاورت بقعه سیدون علی نقیا را نشان می‌دهد.
بقعه سیدون علی نقیا که متعلق به سده ششم تا هشتم هجری قمری است، در دل بافت تاریخی شهر ابرکوه قرار دارد و در ۱۹ مهرماه ۱۳۷۸ در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است. بافت تاریخی ابرکوه نیز با وجود تخریب‌های گسترده، تابستان ۱۳۹۵ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
به گزارش خبرگزاری مهر، این تخریب‌ها با هدف تعریض کوچه‌ها و اجرای پروژه‌های عمرانی انجام شده است. حال آنکه روبروی خانه‌های تخریب‌شده، بقعه سیدون و تکیه نبادان قرار دارد که واجد ارزش تاریخی است. چند سال قبل نیز چندین خانه برای تعریض این تکیه تخریب شد. به‌نظر می‌رسد بناهایی که جزئی از بافت تاریخی محسوب می‌شوند، قرار است جایشان را به زمینی صاف بدهند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بافت تاریخی ابرکوه در حالی هدف تعرض و تخریب قرار گرفته که بررسی‌های باستان‌شناسان در این محوطه تاریخی، به‌تازگی به کشف یک شهر زیرزمینی منجر شده و برخی رازهای تاریخی را آشکار کرده است. این شهر زیرزمینی علاوه بر نشان دادن هوش، خلاقیت و دانش گذشتگان، روایتگر سبک زندگی و فناوری بومی مردم ابرکوه در مواجهه با شرایط اقلیمی دشوار کویری است.
به گفته کارشناسان، احتمال دارد این شهر زیرزمینی زیر تمام ۲۰۰ هکتار شهر تاریخی ابرکوه امتداد داشته باشد. این مجموعه زیرزمینی که زیر پنج خانه از بافت تاریخی شهر کشف شده، شامل اتاقک‌ها، آبراهه‌های سنگی و مسیرهایی است که برای انتقال آب و زندگی روزمره طراحی شده‌اند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این شهر زیرزمینی افزون بر نقش آبرسانی، به‌عنوان مخفیگاه یا پناهگاه در زمان جنگ و حمله بیگانگان نیز استفاده می‌شده و بخش‌هایی از آن به‌عنوان استراحتگاه تابستانی کاربرد داشته است.
کنشگران میراث فرهنگی طی سال‌های اخیر بارها درباره تخریب هدفمند آثار و بناهای تاریخی و باستانی این شهرستان ابراز نگرانی کرده‌اند. پیش‌تر، خبرهایی منتشر شده بود مبنی بر اینکه چندین بنا و خانه تاریخی ابرکوه با مجوز میراث فرهنگی این شهر تخریب شده‌اند. این تخریب‌ها آن‌قدر گسترده بود که کنشگران میراث فرهنگی از مسئولان قوه قضاییه در استان یزد خواستند که «هدف و انگیزه» تخریب آثار باستانی شهرستان ابرکوه و روستاهای مجاور آن را بررسی کنند.
خانه‌های تخریب‌شده در محله‌های صاحب‌الزمان جهانستان، درب قلعه و نبادان بافت تاریخی ابرکوه قرار داشتند. طبق گزارش کانال تلگرامی میراث خبر، این خانه‌ها سالم بودند و برخی از آن‌ها به دوستان و اقوام نزدیک سرپرست اداره میراث فرهنگی ابرکوه تعلق داشتند.
در پی این تخریب‌ها، الهه ایروانی، کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی، اداره میراث فرهنگی ابرکوه را «عامل اصلی» تخریب آثار باستانی و تاریخی این شهرستان دانست. او در یادداشتی نوشت که شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد بخشی از ماموریت رئیس این اداره «تخریب» بافت تاریخی ارزشمند و «تجاوز» به حریم و عرصه آثار تاریخی این شهرستان است.
شهر تاریخی ابرکوه یا به زبان محلی ابرقو که در مسیر جاده ابریشم واقع بود، یکی از کهن‌ترین شهرستان‌های استان یزد است و آثاری تاریخی از دوره ساسانیان تا دوره‌های تاریخی نزدیک‌تر، از جمله پهلوی، را در خود جای داده است.
ابرکوه در جنوب‌غربی شهرستان تفت در استان یزد قرار دارد و از شمال به شهرستان اشکذر در استان یزد و شهرضا در استان اصفهان، از شرق به شهرستان خاتم در استان یزد و از غرب و جنوب به شهرستان آباده در استان فارس محدود می‌شود.
شهرستان ابرکوه بیش از ۴۵۰ اثر تاریخی غیرمنقول دارد که ۱۵۰ اثر آن، به‌علاوه بافت تاریخی شهرستان، در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده است. با این حال، تنها اثر تاریخی ابرکوه که حریم مشخص دارد، گنبد عالی است. به گفته فعالان میراث فرهنگی، بیشتر روستاهای این شهرستان نیز با وجود داشتن آثار ارزشمندی چون قلعه‌ها و خانه‌های تاریخی، به حال خود رها شده‌اند.
