بلخ که در متون تاریخی به‌عنوان یکی از خاستگاه‌های جشن باستانی نوروز شناخته می‌شود، برای چهارمین سال پیاپی در روز نوروز ساکت و در خاموشی مطلق بود، زیرا بر اساس فرمان‌های طالبان، تجلیل از نوروز و دیگر مناسبت‌های فرهنگی و باستانی ممنوع و حتی تبریک گفتن این مناسبت‌ها نیز حرام اعلام شده است.

بر اساس متون تاریخی، بلخ، در کنار تخت جمشید در ایران امروزی و بابل در میان‌رودان، یکی از کهن‌ترین مراکز تمدنی جهان و از نخستین مکان‌هایی بوده که نوروز آنجا جشن گرفته شده است، اما طالبان با انکار میراث فرهنگی افغانستان، این کشور را از حوزه تمدنی منطقه جدا می‌دانند و بر ناپدیدسازی تمامی نمادهای فرهنگی و تاریخی از زندگی مردم کمر بسته‌اند.

تا پیش از بازگشت طالبان به قدرت، شهرهای افغانستان به‌ویژه بلخ، صحنه برپایی جشن‌های بزرگی به مناسبت نوروز و آغاز سال نو بودند، اما فرمان‌های سختگیرانه طالبان که بر تفسیر افراطی این گروه از اسلام استوار است، به تمامی این مناسبت‌ها پایان داد.

در حکومت‌های پیشین افغانستان، روزهای اول و دوم سال نو خورشیدی به‌عنوان جشن نوروز و جشن دهقان، تعطیلی رسمی بودند، اما طالبان این تعطیلات را حذف کردند و تقویم رسمی افغانستان را از هجری خورشیدی به هجری قمری تغییر دادند.

در چهار سال گذشته، نه‌تنها در بلخ، بلکه در تمامی شهرها و روستاهای افغانستان، طالبان نمادهای نوروز را برچیدند. رهبر این گروه در فرمان‌هایی که از طریق وزارت امر به معروف و نهی از منکر منتشر می‌شود، برپایی هرگونه جشن و شادمانی به این مناسبت را ممنوع اعلام کرده است.

پیش از این، سخنگویان طالبان و مقام‌های این گروه نیز نوروز را «جشن مجوسان و آتش‌پرستان» خوانده و مدعی شده‌اند که این جشن هیچ ارتباطی با اسلام و افغانستان ندارد.

هرچند در سه سال گذشته، برپایی پرچم زیارتگاه سخی در غرب کابل، که به نماد نوروز و آغاز امامت حضرت علی تبدیل شده است، با حضور شماری از مردم و روحانیون برگزار می‌شد، امسال این مراسم نیز به دلیل محدودیت‌های طالبان برگزار نشد.

منابع مردمی در بلخ و کابل به ایندیپندنت فارسی گفتند که علاوه بر محدودیت‌های شدید طالبان، فقر و بیکاری گسترده نیز باعث شده است که حس‌وحال جشن گرفتن نوروز در میان خانواده‌ها از بین برود. بر اساس تصاویری هم که فعالان شبکه‌های اجتماعی و یوتیوب از کابل، مزارشریف و هرات منتشر کرده‌اند، برخلاف سال‌های گذشته، هیچ نشانه‌ای از نمادهای نوروزی یا برپایی این جشن در این شهرها مشاهده نمی‌شود.

یکی از فعالان رسانه‌ای در بلخ که پیش از بازگشت طالبان به قدرت در سازماندهی و مدیریت جشن نوروز نقش داشت، گفت:«وضعیت اقتصادی خانواده‌ها به حدی وخیم است که حتی اگر طالبان اجازه برگزاری جشن نوروز را بدهند هم مردم رمقی برای جشن و شادی ندارند.»

او افزود که ماموران وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان، روحانیون و متنفذین قومی تحت تاثیر این گروه علیه جشن‌های باستانی و فرهنگی تبلیغ می‌کنند و همین باعث شده است که بسیاری از خانواده‌ها نوروز را حتی خصوصی هم جشن نگیرند.

با این حال، پناهجویان و مهاجران افغان در کشورهای مختلف جهان با برپایی تجمع‌هایی نوروز را جشن گرفتند و در پیام‌هایشان آرزو کردند که سلطه طالبان و استبداد حاکم در افغانستان پایان یابد.

تا پیش از بازگشت طالبان به قدرت، دولت افغانستان برنامه‌های آموزشی مدارس و دانشگاه‌ها را هم‌زمان با نوروز اعلام می‌کرد و رئیس‌ جمهوری یا معاونانش در یک مراسم رسمی «زنگ مکتب» را به صدا درمی‌آوردند.

اما امسال، طالبان در همایشی که روز پنجشنبه برگزار شد، تنها برنامه‌های آموزشی این گروه را اعلام کردند، بدون آنکه به بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها برای دختران و زنان اشاره‌ای داشته باشد.

عبدالسلام حنفی، معاون نخست‌وزیر طالبان، در این همایش از نهادهای آموزشی طالبان خواست که «فرزندان مردم را با روحیه اسلامی و ملی تربیت کنند».

مولوی حبیب‌الله آغا، وزیر معارف طالبان، نیز بر گسترش آموزش بر اساس متون مذهبی تاکید کرد و گفت که نهادهای آموزشی «در پرتو شریعت اسلامی» تقویت خواهند شد.

از زمان بازگشت طالبان به قدرت درهای مدارس متوسطه، دانشگاه‌ها و مشاغل دولتی و خصوصی به روی زنان و دختران بسته شده است. رهبر طالبان در آخرین فرمانش در دسامبر ۲۰۲۴، دختران و زنان را از تحصیل در رشته‌های پزشکی مانند مامایی، پرستاری و داروسازی نیز منع کرد.

با وجود هشدارهای سازمان ملل متحد درباره پیامدهای فرمان‌ها و محدودیت‌های طالبان علیه زنان و دختران، این گروه بدون توجه به این هشدارها، محدودیت‌های بیشتری اعمال کرده است. مردم افغانستان، در حالی چهارمین نوروز را زیر سلطه طالبان تجربه می‌کنند که وخامت بیشتر اوضاع اقتصادی و افزایش فقر و بیکاری را شاهدند.

سازمان ملل متحد افغانستان را همچنان یکی از بحرانی‌ترین مناطق جهان از نظر شرایط بشردوستانه می‌داند و برای کمک به نیازمندان و جلوگیری از بحران انسانی در این کشور، در سال ۲۰۲۴ درخواست ۲.۴ میلیارد دلار کمک کرده است. با این حال، پس از گذشت سه ماه از سال، تنها ۱۵ درصد از این مبلغ تامین شده است.