برای والدین، بچه بزرگ کردن دورانی سخت و پرکار است که از آرام کردن و خواباندن یک نوزاد بدقلق شروع می‌شود و با به یاد آوردن زمان‌بندی میان‌وعده‌ها و پاسخ دادن به هزاران «چرا؟» در روز ادامه می‌یابد. چنانچه گاهی اوقات به نظر می‌رسد ذهن والدین در حال فرسایش است، اما حالا محققان دریافته‌اند که همین فرایند‌ها می‌توانند به حفظ جوانی و طراوت ذهن کمک کنند.

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که چالش‌های پیش روی والدین فقط به رشد کودک کمک نمی‌کند، بلکه می‌تواند مغز آنان را هم به شیوه‌‌ای شکل دهد که دیرتر پیر شود.

یک مطالعه تازه از دانشگاه‌های روتگرز و ییل که در «مجموعه مقالات فرهنگستان ملی علوم»‌ (proceedings of the national academy of sciences) منتشر شد، نشان داد در والدین الگوهایی از اتصال مغزی شکل می‌گیرد که به مقابله با کاهش طبیعی عملکرد مغز ناشی از افزایش سن کمک می‌کند. به عبارت دیگر، این الگوها نشان می‌دهند که والدین ممکن است از نظر مغزی در برابر تغییرات منفی ناشی از پیری مقاوم‌تر باشند. جالب‌تر اینکه هرچه تعداد فرزندان بیشتر باشد، این اثر قوی‌تر می‌شود.

به گزارش مادرلی، اگرچه بچه‌دار شدن معمولا با استرس، خستگی ذهن و بی‌خوابی‌ همراه است، این مطالعه دیدگاهی تازه ارائه می‌دهد: بزرگ کردن کودکان که بی‌تردید چالش‌برانگیز است، ممکن است روشی کارآمد برای تقویت قدرت شناختی مغز باشد و به حفظ فعال ماندن، درگیر بودن و مقاوم بودن مغز کمک کند.

برای مشخص کردن اینکه والد بودن چگونه می‌تواند به حفظ جوانی مغز کمک کند، محققان اسکن‌های مغزی و داده‌های خانوادگی نزدیک به ۳۷ هزار بزرگسال، موجود در بیوبانک بریتانیا، یک پایگاه داده بیومدیکال بزرگ، را تحلیل کردند. هدف آن‌ها این بود بررسی کنند مناطق مختلف مغز به‌ویژه نواحی مرتبط با حرکت، حس و ارتباط اجتماعی، چگونه با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.

نتایج شگفت‌انگیز بود: در والدین الگوهای ارتباط مغزی وجود داشت که مستقیم با کاهش‌ طبیعی عملکرد مغزی مرتبط با افزایش سن مقابله می‌کرد. به عبارت دیگر، نواحی مغزی که معمولا با گذر زمان اتصالشان را از دست می‌دهند، در والدین تقویت شده‌ بود و این اثر تنها به مادران محدود نبود و در مغز پدران نیز تغییرات مشابهی دیده شد؛ آنچه نشان می‌دهد صرف مراقبت از فرزند و نه عوامل مرتبط با بارداری، در این تغییر نقش کلیدی ایفا می‌کند.

آورام هولمز، دکترای روانپزشکی و استاد همکار در دانشکده پزشکی رابرت وود جانسون و نویسنده اصلی مطالعه، در توضیح این مطلب می‌گوید: «مناطقی از مغز که معمولا با بالا رفتن سن و پیری، ارتباطات عصبی میان آن‌ها کاهش می‌یابد، در والدین، ارتباط بیشتری پیدا می‌کنند. به عبارت دیگر، چالش‌ها و وظایف مربوط به تربیت کودک باعث می‌شود این نواحی مغز که معمولا با افزایش سن ضعیف می‌شوند، تقویت بشوند.»

چرا پدر و مادر شدن مغز را تقویت می‌کند؟

به گفته محققان، کارها و وظایف روزمره برای پرورش فرزند، ترکیبی منحصربه‌فردی از فعالیت بدنی، تعامل اجتماعی و تحریک شناختی فراهم می‌آورد که همه این‌ها در حمایت از سلامت مغز تاثیر دارند.

ــ تحرک بیشتر، مغز قوی‌تر

والدین مدام در حال حرکت‌اند؛ دنبال بچه‌ها می‌دوند، نوزادان را راه می‌برند، کودکان را بغل می‌کنند، مدام خم و راست می‌شوند و با بچه‌ها بازی می‌کنند. این فعالیت‌های بدنی می‌توانند به حفظ شبکه‌های مغزی مرتبط با عملکرد حرکتی و هماهنگی که معمولا با افزایش سن ضعیف می‌شوند، کمک کنند.

ــ روابط اجتماعی قوی‌تر

والد بودن معمولا به معنای تعامل بیشتر است؛ چه با خانواده، چه با دیگر والدین، معلمان یا مراقبان کودک. این مطالعه نشان داد والدین معمولا شبکه‌های اجتماعی بزرگ‌تر و تعاملات اجتماعی بیشتری دارند که هر دو به بهبود سلامت شناختی و کاهش خطر ابتلا به زوال عقل مرتبطند.

ــ تمرین ذهنی روزانه

والد بودن از حل مشکلات و انجام دادن هم‌زمان چند کار گرفته تا کنترل احساسات و تصمیم‌گیری، نیازمند قدرت ذهنی مداوم است. چه در تلاش برای آرام کردن یک نوزاد باشید، چه در حال کمک به حل تکالیف مدرسه یا چانه زدن در مورد زمان خواب، این چالش‌های روزانه تحریک مداوم قدرت شناختی مغز محسوب می‌شوند که می‌تواند به قوی ماندن مسیرهای عصبی کمک کند.

ــ عمق احساسی و تاب‌آوری

والد بودن ارتباطات احساسی عمیقی ایجاد می‌کند که نیازمند همدلی، صبر و سازگاری است. این مهارت‌های احساسی ممکن است به انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری ذهنی بیشتر کمک کنند و باعث شوند مغز در طول زمان فعال و درگیر بماند.

بچه‌های بیشتر، مزایای شناختی قوی‌تر؟

این مطالعه نشان داد هرچه والدین فرزند بیشتری داشته باشند، ارتباطات مغزی قوی‌تر دارند. به عبارت دیگر، به نظر می‌رسد فواید والد بودن برای قدرت شناختی مغز با گذشت زمان و با هر فرزند بیشتر تقویت می‌شود و شبکه‌های کلیدی مغز را تقویت می‌کند.

این موضوع تصور رایج را که والد بودن صرفا خسته‌کننده و فرساینده ذهن است، به چالش می‌کشد. البته که تربیت فرزند بدون شک نیازمند تلاش فراوان است اما در بلندمدت، به‌عنوان یک تمرین شناختی برای مغز عمل می‌کند و مغز را انعطاف‌پذیر، درگیر و مقاوم در برابر پیری نگه دارد.

یادآوری می‌کنیم برای شناخت کامل این اثر تحقیقات بیشتری لازم است، اما یافته‌های فعلی نشان می‌دهند که والد بودن فقط به معنای فداکاری و سرویس دادن به فرزند نیست، بلکه ممکن است برای آنان هم آورده‌ای داشته باشد و به سلامت مغزی والدین کمک کند.