در دوران جنگ سرد، داشتن بمب هسته‌ای به معنای در اختیار داشتن کلید سلطه بر جهان بود. دکترین امنیتی قدرت‌های بزرگ بر پایه بازدارندگی هسته‌ای و ایجاد توازن وحشت بنا شده بود، معادله‌ای که در ظاهر ساده اما در عمق خود به‌شدت هولناک بود. هر طرف، چنان تسلیحات ویرانگری در اختیار داشت که می‌توانست دیگری را به نیستی بکشاند و همین تهدید متقابل کابوسی بود که قدرت‌ها را از ورود به رویارویی مستقیم بازمی‌داشت. سلاح‌های هسته‌ای نه‌تنها ابزار جنگ و ویرانی، بلکه اهرم‌های سیاست و بازدارندگی بودند که برای دهه‌ها، شالوده دکترین امنیتی جهان را شکل می‌دادند.

اما امروز جهان دستخوش تغییراتی حیرت‌انگیز و بنیادین شده که چهره دکترین امنیتی را دگرگون کرده است. دیگر برتری قدرت در گرو توان هسته‌ای محدود نیست، بلکه در تسلط بر فناوری‌های دیجیتال و توانایی تولید و بهره‌گیری از هوش مصنوعی تعریف می‌شود. در عصر نوین، برتری نه در قدرت آتش، بلکه در پیشتازی در هوش مصنوعی نهفته است.

هوش مصنوعی به سلاحی راهبردی تبدیل شده است. قدرت‌های بزرگ، به‌ویژه آمریکا و چین، در رقابتی تنگاتنگ، سامانه‌های هوشمندی را توسعه می‌دهند که می‌توانند جنگ‌ها را مدیریت کنند، در کسری از ثانیه تصمیم‌های نظامی بگیرند و حتی ماموریت‌های تهاجمی را بدون نیاز به مداخله مستقیم انسان انجام دهند. این رقابت در برخی ابعاد، یادآور رقابت تسلیحات هسته‌ای در قرن گذشته است، اما پیچیده‌تر، کم‌هزینه‌تر و فراگیرتر.

تهدید دیگر صرفا از سوی موشک‌های قاره‌پیما نیست، بلکه درون کدهای خاموشی نهفته است که می‌توانند شبکه‌های برق را از کار بیندازند، افکار عمومی را دگرگون کنند و حتی راهبردهای دشمن را پیش از آنکه به واقعیت بدل شوند، پیش‌بینی کنند. دکترین امنیتی مدرن شامل امنیت سایبری، دفاع اطلاعاتی و ایجاد سامانه‌های دیجیتال مستحکم، تنها به قدرت نیروهای جنگی و تانک‌ها محدود نیست؛ بلکه در تاروپود جامعه، اقتصاد و حتی شیوه زیست بشر رخنه کرده است.

در این چشم‌انداز نوین، بسیاری از کشورهای جهان، از جمله عربستان سعودی این دگرگونی را درک کرده و در تلاش‌اند تا دکترین امنیتی خود را با الزامات این عصر دیجیتال همسو کنند. در جهان امروز، دیگر امنیت، صرفا به معنای ساخت دیوارهای بلند دفاعی یا تجهیز زرادخانه‌های نظامی نیست. بلکه مستلزم نگاهی جامع، هوشمند و منعطف است که میان بازدارندگی سنتی و برتری فناورانه در هوش مصنوعی و داده‌های کلان پیوند برقرار کند.

با توجه به پیشتازی روزافزون بشر در حوزه فناوری‌های نوین، منطق قدرت در جهان عملا دگرگون شده است.

امروز قدرت واقعی در داشتن دارایی‌های فیزیکی خلاصه نمی‌شود، بلکه توانایی پیش‌بینی، کنترل و تصمیم‌گیری بی‌درنگ با کمک ابزارهای هوشمند پیشگام است. در گذشته، آن که بمب هسته‌ای داشت، تصمیم‌گیرنده بود؛ اما امروز آن که بر هوش مصنوعی مسلط باشد، آینده را در دست دارد.

دکترین امنیتی در عصر دیجیتال، نیازمند نگرشی نوین است که تغییرات را درک کند، پیچیدگی‌ها را بشناسد و فناوری را نه برای نمایش قدرت، بلکه برای تامین امنیت به‌ کار گیرد. امروز ماهیت قدرت و نبرد کاملا دگرگون شده و جهان در حال گذار از عصر بازدارندگی اتمی به عصر بازدارندگی دیجیتالی است. بدون شک، در این عصر، پیروزی از آن کسی است که سریع‌تر بیندیشد و هوشمندانه‌تر عمل کند.

برگرفته از روزنامه ایلاف