چند هفته پس از اعلام رسمی دولت ایران مبنی بر شیوع بیماری مهلک کرونا، تعداد مبتلایان و فوت‌شدگان از این بیماری به سرعت رو به افزایش است. همین موضوع موجب شده است تا بسیاری از افراد مرتبط با دولت و پزشکان متخصص از وضعیت حاد شیوع این بیماری در هفته‌های آینده خبر دهند و ابراز نگرانی کنند.
در همین چند روز اخیر تصاویری از غش کردن و از هوش رفتن افراد مبتلا به کرونا در معابر عمومی در رسانه‌های اجتماعی پخش شد که نشان‌دهنده عمق فاجعه بیماری کرونا در ایران است.
همزمان با شیوع این بیماری در داخل کشور، بسیاری از مسافرانی که ایران را به دیگر مقاصد دنیا ترک کرده بودند نیز مبتلا به ویروس کرونا بودند.
تمام این وقایع و علایم شیوع سریع و گسترده آن در بین مردم موجب شد تا تعدادی از کشورهای همجوار ایران و برخی از دیگر کشورها، از ورود مسافران ایرانی به خاک خود جلوگیری کنند و گمانه‌زنی‌ها در مورد سونامی ویروس کرونا در ایران، به یقین نزدیک شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
همزمان، به یاد داشته باشیم که مردم ایران به تازگی بحران‌های بزرگی چون گران شدن نرخ بنزین و در پی آن اعتراضات خیابانی، ترور سردار سلیمانی، و حمله موشکی سپاه به هواپیمای اوکراینی را پشت سر گذاشته‌اند و اکنون باید خود را برای رویارویی با ویروس کرونا آماده کنند.
از سوی دیگر، سونامی کرونا و روند شیوع گسترده آن در میان شهروندان ایرانی همچنان درهالهای از ابهام قرار دارد. برخی گسترش این بیماری مهلک را سوغات طلبه‌های چینی به مردم ایران می‌دانند که در حال خواندن درس حوزوی در قم هستند، و برخی دیگر پروازهای مکرر هواپیمایی ماهان را به چین دلیلی بر آلوده شدن مردم ایران به این ویروس برشمرده‌اند.
بسیاری از کشورهای همسایه ایران، تا پیش از ورود مسافران ایرانی موردی از آن بیماری را مشاهده نکرده بودند و اکثرا انتقال آن به کشورشان را مدیون ورود آن مسافران هستند. به همین دلیل، بسیاری شروع این بیماری در ایران را وابسته به عوامل منطقه‌ای قلمداد نمی‌کنند و معتقدند که منشاء آن را باید در داخل خاک ایران جست‌وجو کرد.
در این میان، نقش و عملکرد دولت جمهوری اسلامی ایران برای اقدامات پیشگیرانه و درمانی در مواجهه با شیوع گسترده بیماری کرونا، نیز درهالهای از ابهام است.
مسئولیت حقوقی و بین‌المللی دولت ایران در مواجهه با شیوع بیماری کرونا
قبل از هر چیز باید به یاد داشته باشیم که حق برخورداری از بهداشت و سلامت عمومی، یکی از حقوق اولیه و بسیار مهم بشری به شمار می‌رود.
در همین پیوند، نمی‌توان تفاوتی از نظر مرز یا نژاد، مذهب یا هر زمینه دیگری میان افراد گوناگون در سراسر جهان قائل شد، چرا که مسئله سلامت و بهداشت بشر، یک موضوع سیاسی و محصور در محدوده مرزها نیست؛ همچنان که شیوع بیماری کرونا از کشور چین آغاز شده است و طولی نکشیده است که آن ویروس به اکثر دیگر نقاط دنیا راه یافته است.
به بیانی دیگر، امور مرتبط با سلامت نوع بشر مانند سلسله رشته‌هایی ناگسستنی از یکدیگر است و با مبتلا شدن بخش از جامعه بشری، فساد و مشکلات آن به دیگر نقاط نیز سرایت می‌کند.
در واقعیتی انکار ناپذیر، رشد و پویایی تمامی جنبه‌های زندگی، از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهان و بشریت، وابسته به تامین سلامت و بهداشت عمومی است.
در اصول و قوانین حقوق بین‌الملل به اندازه‌ای به حق سلامت همگانی بها داده شده است که در بسیاری از موارد استانداردهای جهانی بر مقررات دارویی و مواد غذایی حاکم است و حق حاکمیت دولت‌ها در آن زمینه‌ها بسیار محدود شده است.
به همین جهت نیز در مناقشات سیاسی میان کشورها موضوعات مربوط به سلامت عمومی نوع بشر را نمی‌توان تحریم کرد.
برای مثال، می‌توان به دستور موقت دیوان عالی دادگستری در مناقشات جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا اشاره کرد که به صراحت خواستار رفع تحریم‌های اقلام دارویی در مقابله با ایران شده بود.
بسیاری از کنوانسیون‌های بین‌المللی نیز با صراحت به حق سلامت بشر و وظایف دولت‌ها در مقابل آن اشاره داشته‌اند.
ماده ۲۵ بند اول اعلامیه جهانی حقوق بشر مصوب ۱۹۴۸، حق سلامت و رسیدگی‌های پزشکی را برای تمام مردم دنیا الزامی دانسته است.
همچنین، در قسمتی از ماده ۱۲ میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی ۱۹۶۶، «پیشگیری و معالجه بیماری‌های همه‌گیر، بومی، حرفه‌ای و سایر بیماری‌ها و نیز پیکار علیه این بیماری‌ها» را از وظایف اصلی تمام دولت‌ها برشمرده است.
از همین رو، مشاهده می‌کنیم که کشور چین از همان ابتدای شیوع ویروس کرونا، با تمام قوا به جنگ با این بیماری شتافت و با جدیت در جهت مهار کردن آن تلاش کرد.
گالری عکس- ویروس کرونا در ایران
-
1/10
بازار تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
2/10
بازار تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
3/10
زنی با ماسک بر صورت مقابل بیمارستان پارس تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
4/10
بازار تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
5/10
مردم در حال خرید ماسک و ژل ضدعفونی در داروخانه‌ای در تهران، ۲۰ فوریه- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
6/10
دو زن با ماسک بر صورت در خیابانی در تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
7/10
بازار تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
8/10
بازار تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
9/10
بازار تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS -
10/10
بازار تهران، ۲۰ فوریه ۲۰۲۰- WANA/Nazanin Tabatabaee/REUTERS
در بسیاری از تصاویر منتشر شده از چین، الزام شهروندان به ماندن در شرایط قرنطینه و ممنوعیت خروج از آن مکان حتی به اجبار، بارها از رسانه‌ها پخش شده است.
در واقع، دولت و مسئولان امور در چین در مواجهه با خطر بزرگی که سلامت مردم کشورشان و جهان را تهدید می‌کرد، حق انتخاب را از افراد مبتلا سلب کردند.
در بریتانیا نیز بلافاصله پس از مشاهده افراد حامل این ویروس در داخل این کشور، قانونی را تصویب کردند که به استناد آن مراکز درمانی حق خواهند داشت از خروج خودخواسته افراد مبتلا به این ویروس جلوگیری کنند.
در نخستین روزهای شیوع این بیماری مهلک در ایران، برخی خبرگزاری‌ها از مرخص شدن چندین بیمار با رضایت شخصی خبر دادند و به نظر می‌رسد که دولت هنوز در خصوص قرنطینه و اهمیت ویژه آن به یک اجماع کلی در داخل کشور دست نیافته است.
به‌ویژه پس از افزایش و سرایت این بیماری در شهرهای مذهبی، بحث‌های پیرامون تعطیل کردن مکان‌های زیارتی بسیار چالش برانگیز شده است؛ آن هم در زمانی که بیشتر کشورهای درگیر با ویروس کرونا، در اولین واکنش‌ها اقدام به قرنطینه کردن مکان‌های عمومی و حتی ایزوله کردن شهرها کردند.
از طرف دیگر، در شرایطی که ایران همچنان تحت تحریم‌های سخت آمریکا قرار دارد و با کمبود اقلام اولیه تشخیص و پیشگیری از این بیماری مواجه است، در مسائل داخلی نیز همچنان با اختلافات جدی میان دولتمردان و طیف‌های مختلف سیاسی دست به گریبان است.
هنوز بسیاری به صورت خودمختار حاضر به تبعیت از قوانین بهداشتی و محدودیت‌های وضع شده دولت نیستند و دولت نیز نتوانسته است قدرت لازم را برای رهبری کشور در این شرایط به نمایش بگذارد.
در حالی که هنوز به درستی مشخص نیست که عامل واقعی شیوع آن ویروس در ایران چه بوده است چگونه و از چه زمانی در میان مردم عادی که مسافر چین هم نبودند، پراکنده شده است، دولت نیز همچنان از اعلام آمار دقیق مبتلایان طفره می‌رود و مشخص نیست اگرخطوط بین‌المللی هوایی و مرزهای زمینی بسته نمی‌شد، چه تعدادی از مبتلایان به کرونا به سایر کشورها سفر می‌کردند.
در نهایت، بر طبق قوانین و کنوانسیون‌های بین‌المللی، دولت ایران موظف است نهایت تلاش خود را در مهار این بیماری در سرزمین خود انجام دهد و به طور جدی از خروج اشخاص مشکوک به ابتلا به ویروس کرونا جلوگیری کند.
عدم کنترل و سهل انگاری ایران در عملکرد به موقع، علاوه بر آن که تضییع حقوق دیگر مردمان، موجب بدنامی ایرانیان و هراس از آنان در سراسر جهان هم خواهد شد و با توجه به سوابق اخیر رژیم جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با بحران‌های طبیعی مانند سیل و زلزله یا اعتراضات مردمی، بار دیگر بحث ناتوانی و عملکرد نامناسب حکومت در مواقع اضطراری به میان کشیده خواهد شد.
همچنین، انتظار می‌رود که دولت ایران، برای نجات جان شهروندان خود با قاطعیت قوانین جدیدی مبنی بر منع آمد و شد، تعطیلی مکان‌های عمومی، اجبار افراد مبتلا به ماندن در قرنطینه، و مقررات ویژه برای کنترل ورود و خروج را در مرزهای کشور در دستور کار خود قرار بدهد و رویکرد یک دولت دلسوز با مدیریت کافی را به نمایش بگذارد، چرا که شیوع گسترده این بیماری مهلک تفاوتی بین افراد نزدیک‌تر به جریانات حکومتی و مردم عادی قائل نخواهد شد و عدم توانایی دولت در تنظیم و اجرای تمهیدات مناسب در این روزها، به قربانی شدن تعداد بیشتری از شهروندان خواهد انجامید.
