شیوع جهانی ویروس کرونا، که سازمان جهانی بهداشت آن‌را همه‌گیری اعلام کرده است، باعث شده است که خیلی‌ها به این فکر باشند که این شیوع کی و چگونه افول خواهد کرد.
چند هفته پیش این ادعا مطرح شد که دولت بریتانیا می‌خواهد برای کاهش این ویروس، به آن اجازه دهد که «از میان کل جمعیت گذر کند تا به مصونیت دسته‌جمعی برسیم.»
مت هنکاک بعدها منکر چنین چیزی شد، اما یک سخنگوی وزارت بهداشت و مراقبت اجتماعی گفت: «مصونیت دسته‌جمعی از آثار طبیعی یک همه‌گیری است.» اما مصونیت دسته‌جمعی دقیقا چیست و آیا احتمال می‌رود که شیوع ویروس کرونا به آن برسد؟ این است تمام آن‌چه می‌بایست بدانید.
مصونیت دسته‌جمعی چیست؟
وقتی تعداد مشخصی از افراد هر جامعه علیه یک بیماری واکسینه می‌شوند، پخش این بیماری نزد افراد مظنون که هنوز واکسینه نشده‌اند یا نمی‌توانند بشوند، دشوارتر می‌شود. این، آن چیزی است که اداره ملی بهداشت «مصونیت دسته‌جمعی» می‌نامد.
این اداره اعلام کرده است: «اگر کسی که بیماری اوریون دارد دور و بر افرادی باشد که علیه آن واکسینه شده‌اند، احتمال ابتلای دیگران به این بیماری نیست و به سرعت ناپدید می‌شود. به این می‌گویند «مصونیت دسته‌جمعی»، «مصونیت اجتماعی»، یا «حفاظت دسته‌جمعی»، و باعث حفاظت از افراد آسیب‌پذیری همچون نوزادهای تازه‌متولد، افراد سالمند و کسانی که بیمارتر از آن هستند که واکسینه شوند، می‌شود.»
این اداره اما تاکید می‌کند که «مصونیت دسته‌جمعی» تنها زمانی موثر است که اکثریت یک جمعیت در مقابل یک بیماری خاص واکسینه شده باشند، و می‌افزاید که «نمی‌تواند باعث حفاظت در مقابل تمام بیماری‌های واکسن‌دار شود.»
در «پروژه دانش واکسن» می‌خوانیم: «برخلاف واکسیناسیون، مصونیت دسته‌جمعی سطح بالایی از حفاظت شخصی ارائه نمی‌دهد و بدیل خوبی در مقابل واکسینه شدن نیست.»
پروفسور مارک وول‌هاوس، استاد همه‌گیرشناسی و بیماری‌های عفونی در دانشگاه ادینبورو، به «ایندیپندنت» می‌گوید که مفهوم مصونیت دسته‌جمعی «بنیان تمامی برنامه‌های واکسیناسیون است.»
او توضیح می‌دهد که وقوع چنین چیزی به صورت طبیعی نیز ممکن است: «اگر در معرض بیماری خاصی قرار گرفته باشید و تعداد زیادی در معرض آن قرار گرفته باشند، (در نتیجه) پادتن ایجاد کرده‌اند و در مقابل آن مصون شده‌اند، و این‌گونه به مصونیت دسته‌جمعی طبیعی می‌رسیم و آن ویروس مشخص قادر به ایجاد همه‌گیری در جمعیت نخواهد بود.»
او می‌افزاید: «البته چنین چیزی باعث نمی‌شود که جلو انتشار آن گرفته شود، چون هنوز بعضی‌ها هستند که می‌توانند به آن مبتلا شوند. اما به اوج نمی‌رسد و همه‌گیری ایجاد نمی‌کند.»
پروفسور پل هانتر، استاد پزشکی در دانشگاه ایست آنجلیا، می‌افزاید که مصونیت دسته‌جمعی «نشان‌گر نسبت افراد مصون درون یک جمعیت است.»
او تاکید می‌کند: «نسبت درصد افراد مصون که برای جلوگیری از همه‌گیری به آن نیازمندیم، از بیماری تا بیماری فرق می‌کند. مثلا در مورد موردی مثل اوریون که خیلی راحت پخش می‌شود، به چیزی مثل ۹۰ درصد مصونیت نیاز هست، اما در مورد سایر بیماری‌ها می‌توان درصد خیلی پایین‌تری داشت.»
در مقاله‌ای که در سال ۲۰۱۱ در نشریه پزشکی «بیماری‌های عفونی بالینی» منتشر شده است، می‌خوانیم که اصطلاح مصونیت دسته‌جمعی «مورد استفاده وسیع قرار دارد» اما حاوی «گستره‌ای از معانی» است.
جمعی از دانشگاهیان از «دانشکده بهداشت و پزشکی استوایی لندن» در این مقاله توضیح می‌دهند که برخی نویسندگان این واژه را در مورد درصدی از افراد در هر جامعه به‌کار می‌گیرند که نسبت به بیماری‌ای مصون هستند، اما برخی دیگر آن را در مورد «حد و درصد مشخصی از افراد مصون که می‌بایست منجر به کاهش امر ابتلا شوند»، به کار می‌برند.
این دانشگاهیان همگام با تعریف «مصونیت دسته‌جمعی» در «پروژه دانش واکسن»، می‌نویسند: «یک معنای تلویحی و رایج این عبارت این است که ریسک ابتلا در میان افراد در معرض خطر در جمعیت، با حضور و نزدیکی افراد مصون کاهش می‌یابد.»
تونیا توماس، مدیر پروژه «دانش واکسن»، توضیح می‌دهد که چشم‌انداز رسیدن به مصونیت از طریق شیوع ابتلا به جای واکسیناسیون، می‌تواند مضر باشد، چرا که امکان دارد افراد «در اثر این بیماری به مشکلات پیچیده دیگری دچار شوند.»
توماس می‌گوید: «واکسن راه امن‌تری برای رسیدن به مصونیت است و مخاطرات خود بیماری را هم ندارد.»
آیا مصونیت دسته‌جمعی در میانه شیوع ویروس کرونا ممکن است؟
چند هفته پیش شنیده بودیم که دولت بریتانیا می‌خواهد به این ویروس اجازه دهد در میان جمعیت حرکت کند و این‌گونه به مصونیت دسته‌جمعی برسد.
گفته شده بود که هدف دولت این است که ویروس کرونا «با سرعت بسیار کم‌تر پخش شود تا کسانی که حادترین نشانه‌ها را دارند، قادر به دریافت حمایت پزشکی مورد نیاز خود باشند»، و در عین حال خدمات بهداشتی کشور زیر ضرب قرار نگیرد.
آقای هنکاک، وزیر بهداشت، در روز ۱۵ مارس بیانیه‌ای در تارنمای دولت منتشر کرد و گفت که رسیدن به مصونیت دسته‌جمعی، هدف دولت نیست.
در آن بیانیه می‌خوانیم: «ما برنامه‌ای داریم که بر بنیان کارشناسی بهترین دانشمندان جهان بنا شده است. مصونیت دسته‌جمعی، بخشی از آن نیست.»
در ادامه می‌خوانیم: «این مفهومی علمی است، نه هدف یا استراتژی. هدف ما حفاظت از جان مردم در مقابل این ویروس است. استراتژی ما حفاظت از آسیب‌پذیرترین‌ها و حفاظت از اداره ملی بهداشت از طریق توقف، به‌تاخیر انداختن (شیوع)، پژوهش، و جلوگیری است.»
در روز سه‌شنبه سوم مارس، سازمان جهانی بهداشت بیانیه‌ای منتشر کرد و گفت، گرچه بسیاری از مردم در سراسر دنیا در مقابل گونه‌هایی از آنفولانزای فصلی به مصونیت می‌رسند، اما این ویژگی در مورد ویروس کرونا صدق نمی‌کند.
در آن بیانیه می‌خوانیم: «کووید ۱۹ ویروس جدیدی است که هیچ کس در مقابل آن مصونیت ندارد. در نتیجه، افراد بیشتری در معرض ابتلا به آن هستند و برخی از آن‌ها دچار بیماری شدیدی خواهند شد.»
مارگارت هریس، سخنگوی سازمان جهانی بهداشت، در روز ۱۴ مارس با حضور در برنامه «تودی» رادیو چهار بی بی سی، گفت: «ما هنوز به دانش کافی درباره این ویروس دست نیافته‌ایم» و «به اندازه کافی در جوامع ما حاضر نبوده است» و دانشمندان هنوز نمی‌توانند «از لحاظ ایمنی‌شناسی» در مورد عواقب این ویروس مطمئن باشند.
خانم هریس گفت: «هر ویروسی رفتاری متفاوت در بدن انسان دارد و مشخصات ایمنی‌شناسی متفاوتی دارد. می‌توانیم با زبان تئوری صحبت کنیم، اما در حال حاضر با یک موقعیت واقعی روبه‌رو هستیم و باید نگاه‌مان به رخدادها، واقع‌گرایانه باشد.»
در قسمتی از تارنمای «سازمان جهانی بهداشت» که مختص روایات بی‌پایه موجود راجع به ویروس کرونا است، این سازمان به روشنی می‌گوید که هنوز واکسنی برای درمان این ویروس موجود نیست و می‌افزاید که واکسن‌های موجود علیه ذات‌الریه، در مقابل این ویروس کارآمد نیستند.
این سازمان می‌گوید: «این ویروس آنقدر جدید و متفاوت است که به واکسن خاص خودش احتیاج دارد. پژوهشگران در تلاشند تا واکسنی علیه ویروس جدید کرونا پیدا کنند و سازمان جهانی بهداشت پشتیبان تلاش‌های آن‌ها است.»
این سازمان همچنین می‌گوید با این‌که در حال حاضر، هر چند واکسنی که علیه این ویروس موثر باشد موجود نیست، «واکسیناسیون علیه بیماری‌های تنفسی برای حفاظت از سلامتی شما قویا پیشنهاد می‌شود.»
به گفته شان لینترن، خبرنگار «ایندیپندنت» در حوزه سلامت، در حال حاضر «هیچ‌گونه امکان مصونیت دسته‌جمعی در رابطه با ویروس کرونا وجود ندارد.»
او توضیح می‌دهد: «این ویروس جدیدی است و هیچ کس در مقابل آن مصون نیست و در نتیجه، تک تک افراد در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارند. مصونیت دسته‌جمعی فقط وقتی فرا می‌رسد که اکثریت عظیم مردم این ویروس را بگیرند و چون بدن‌هاشان پادتن آن‌را درست کرده است، نجات یابند.»
لینترن تاکید می‌کند که برای رسیدن به «مصونیت دسته‌جمعی مناسب»، ۹۰ تا ۹۵ درصد جمعیت می‌بایست از این ویروس جان سالم به در ببرند و مثل مورد اوریون، در مقابل ابتلا به آن مصون شوند. یکی از عواقب چنین وضعیت احتمالی‌ای، افزایش شمار مرگ و میر و حضور افراد در بخش مراقبت‌های ویژه خواهد بود.
او می‌افزاید: «همچنین، این خطر هست که ویروس کرونا فصلی شود و مثل آنفولانزا هر فصل متحول شود، و در نتیجه مصونیت دسته‌جمعی میسر واقع نشود.»
به گفته پروفسور وول‌هاوس، از آن‌جا که ویروس کرونا باعث ایجاد پادتن می‌شود، «می‌توان انتظار داشت» که مصونیت دسته‌جمعی صورت بگیرد، اما ویروس کرونا هنوز «خوب مورد مطالعه قرار نگرفته» است و «نمی‌دانیم که پادتن تولیدی در طولانی مدت چقدر توان حفاظت دارد، نمی‌دانیم چقدر دوام می‌آورد، اصلا هیچ یک از این پاسخ‌ها را نمی‌دانیم.»
او می‌گوید: «اما انتظار معقول این است که افرادی که به این ویروس مبتلا می‌شوند و بهبود می‌یابند، درجه‌ای از مصونیت در مقابل ابتلای مجدد داشته باشند.»
پروفسور وول‌هاوس می‌افزاید که مصونیت دسته‌جمعی در صورتی محتمل‌تر خواهد بود که «همه‌گیری کنترل‌نشده» داشته باشیم. اما با توجه به این که «اقدامات بسیاری برای توقف این امر در دست اقدام است»، احتمال وقوع مصونیت دسته‌جمعی کاهش می‌یابد.
او می‌گوید: «هر قدر بهتر جلو این بیماری گرفته شود، احتمال رسیدن به مصونیت دسته‌جمعی کم‌تر است.»
به نظر پروفسور هانتر، رسیدن به مصونیت دسته‌جمعی پیش از سال آینده ممکن است، و اما تا آن هنگام «امیدوارم به واکسن رسیده باشیم.»
او می‌گوید: «این حرف من الان عملا چیزی به جز حدسی بر بنیان دانش نیست، اما فکر نمی‌کنم امسال شاهد پایان ماجرای این ویروس باشیم.»
این پروفسور می‌گوید: «به نظرم این بیماری اصطلاحا اندمیک (بومی) می‌شود. یعنی ویروس در آینده و تا ابد به انتشار ادامه می‌دهد، و در‌آن شرایط در آینده، مصونیت دسته‌جمعی تاثیر مهمی خواهد داشت.»
مرکز مهار و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا در تارنمای خود می‌گوید که مصون شدن در مقابل کووید ۱۹ «هنوز درک نشده» است و در نتیجه هنوز کاملا مطمئن نیست که احتمال ابتلای مجدد بیماران هست یا نه.
دولت بریتانیا در حال حاضر در حال ساخت یک آزمایش پادتن است که نشان خواهد داد آیا فرد قبلا این ویروس را گرفته و بهبود یافته است، یا نه.
وزیر بهداشت، هنکاک، در نشست خبری روزانه ویروس کرونا در روز سه‌شنبه، ۲۴ مارس، گفت که این آزمایش «به مردم امکان می‌دهد تا ببیند آیا قبلا این ویروس را داشته‌اند و در مقابل آن مصونیت دارند و یا خیر، و در این صورت می‌توانند سر کار بازگردند.»
او گفت: «انتظار ما این است که مردم دیگر برای بار دوم به این ویروس دچار نشوند، مگر در شرایط خیلی خاص.»
«ایندیپندنت» برای دریافت نظر وزارت بهداشت با این وزارتخانه تماس گرفته است.
© The Independent
