سران کشورهای عرب و مسلمان حاضر در دو نشست اضطراری مکه، با صدور بیانیه ای شدید اللحن با نقد مداخله ایران در امور کشورهای منطقه، هشدار نسبت به اقدامات ماجراجویانه این کشور در خلیج فارس و همچنین حمایت از استراتژی ایالات متحده برای مقابله با جمهوری اسلامی، در بامداد جمعه به کار خود پایان دادند. چهار بند از بیانیه پایانی شورای همکاری خلیج فارس به طور مستقیم به نقش مخرب ایران در نقض قوانین بین المللی، حمایت از حوثی ها و دامن زدن به تنش ها اشاره می کند.

عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ضمن تکذیب اتهام های مطرح در بیانیه پایانی نشست های مکه گفت:«ما تلاش عربستان برای بسیج آرای کشورهای همسایه و عربی را ادامه فرایند بی سرانجامی می دانیم که آمریکا و اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران طی می کنند.»

مقامات عالی اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس به دعوت پادشاه عربستان در نیمه شب پنجشنبه در کاخ الصفا، تشکیل جلسه دادند تا پیامدهای تنش های منطقه ای اخیر و آنچه اقدامات خرابکارانه –انفجار نفتکش ها در بندر فجیره و حمله پهپادی حوثی ها به تاسیسات پمپاژ نفت عربستان- ایران خوانده می شود را بررسی کنند. در حاشیه این نشست ها و در فرودگاه عبدالعزیز جده، یک نمایشگاه از باقی مانده موشک ها و پهپادهای استفاده شده در حمله های اخیر حوثی ها در عربستان برپا شده بود تا مقامات دعوت شده به اجلاس و حدود چهارصد نماینده رسانه ای که از این فرودگاه راهی نشست ها می شدند، شواهد بر جا مانده از این اقدامات را مشاهده کنند.

ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان در افتتاحیه این نشست های اضطراری گفت:«حکومت ایران چهار دهه است در منطقه دست به اقدامات مخرب می‌زند، و عدم اتخاذ موضع قاطع در مقابل «اقدامات خرابکارانه ایران» موجب شده تا با وضعیتی که امروز شاهد آن هستیم، مواجه شویم.»

پادشاه عربستان تاکید کرد، ریاض خواستار امنیت و ثبات منطقه و همچنین دور کردن سایه شوم جنگ از منطقه است و جامعه جهانی باید با استفاده از تمامی ابزارها، از اقدامات ایران برای مداخله در امور داخلی دیگر کشورها، اعزام تروریست‌های منطقه‌ای و بین المللی، و تهدید علیه کشتیرانی در آب‌راه‌های بین المللی جلوگیری کند.

به گزارش رویترز، ملک سلمان،برنامه های هسته ای و موشک های بالستیک ایران را تهدیدی برای امنیت منطقه و جهان توصیف کرد. او همچنین تهران را متهم کرد که با به مخاطره انداختن حمل و نقل دریایی، آشکارا معاهده های بین المللی را نقض کرده است.

اشاره ملک سلمان به انفجارهایی است که سه هفته پیش برای نفتکش های متعلق به عربستان، امارات متحده عربی و نروژ اتفاق افتاد که قصد داشتند در بندر فجیره در آب های دریای عمان بارگیری کنند. مقامات آمریکایی با احتمال قریب به یقین جمهوری اسلامی را مسئول این انفجارها معرفی می کنند. اما عربستان و امارات که تاکید دارند خواستار برهم خوردن امنیت منطقه و شعله ور شدن آتش جنگ نیستند، از زمان وقوع این انفجارها از اتهام زنی صریح به ایران خودداری کرده بودند.

جبهه متحد عربی- اسلامی

قبل از برگزاری نشست های مکه، بسیاری از تحلیلگران این گردهمایی را وزن کشی عربستان در برابر ایران و به نمایش گذاشتن جبهه ای متحد از کشورهای عرب و مسلمان در مقابل جمهوری اسلامی توصیف کرده بودند. محمد السعد، نویسنده سعودی به العربیه گفت:«جهان عرب از حضور کامل تهران در سوریه، بحرین، عراق و یمن آسیب دیده و می خواهد موضع قاطعانه ای اتخاذ کند».

همچنین عبدالفتاح السیسی، رئیس جمهور مصر، یکی دیگر از کشورهای عربی که سال هاست با ایران روابط دیپلماتیک ندارد، هدف از برگزاری این نشست ها را شرایط منطقه ای توصیف  کرد که ریسک های جدی در آن پیش بینی می شود. به گفته او باید از همه ابزارها برای برای مقابله به حمله ها به تاسیسات نفتی در عربستان و دیگر کشورهای منطقه استفاده کرد. ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن نیز تاکید کرد، امنیت کشورهای عربی قطب بنیادین ثبات منطقه به شمار می رود. همچنین امیر کویت با اشاره به پیامد تنش های اخیر برای صلح و امنیت منطقه گفت:« بالا گرفتن تنش ها در منطقه، زخمی است که به زخم های قدیمی اضافه می شود.»

در این بین برهم صالح، رئیس جمهور عراق که کشورش در معرض تهدید تبدیل شدن به صحنه رویارویی غیر مستقیم ایران و ایالات متحده قرار دارد، در موضعی محافظه کارانه با اشاره به احتمال آغاز جنگی ویرانگر در منطقه گفت:«باید به اصل عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها احترام گذاشت».گزارش ها حاکی از آن است که مقامات بغداد، نگران پیامدهای بیانیه پایانی این نشست ها بر روابط تهران-بغداد بودند و با متن بیانیه  در محکومیت ایران موافق نبودند، اما در نهایت با انتشار آن مخالفت نکردند.

عربستان علاوه بر نمایش اتحاد با برادران عرب و مسلمان در نشست های بامداد جمعه، میزبان نخست وزیر قطر و وزیر امور خارجه ترکیه بود که اخیرا روابط متشنجی با ریاض داشتند. قطر به دلیل سیاست های خود- به ویژه حمایت از جمهوری اسلامی- از دو سال پیش از سوی عربستان و امارات متحده عربی تحریم شد. ترکیه نیز پس از قتل جمال قاشقچی، روزنامه نگار سعودی در این کشور، موضع گیری های تندی علیه ریاض داشت. اما مقامات قطر و ترکیه به دعوت عربستان پاسخ مثبت دادند و نخست وزیر قطر در مقابل دوربین رسانه ها با پادشاه عربستان دست داد. اقدامی که یک گام مهم در جهت بهبود روابط ریاض- دوحه به شمار می رود.

تلاش عربستان برای به بحث گذاشتن تهدید های ایران در منطقه با استقبال ایالات متحده مواجه شده است. مورگان ارتگاس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در این زمینه گفت:«اتحاد کشورهای عربی برای مقابله با ایران ضروری است.» از دو ماه قبل تنش ها بین ایران و آمریکا با خروج دولت دونالد ترامپ از توافق هسته ای و اعمال تحریم های جدید، وارد مرحله جدیدی شده است و متحدان عرب واشینگتن می کوشند از منافع خود در زمانی که بحران در حال عمیق تر شدن است، حفاظت کنند. ایالات متحده اخیرا به منظور حمایت از متحدان خود در منطقه ناوهای هواپیمابر، جت های جنگی، سامانه موشکی پترویت و نیروی اضافی به خلیج فارس اعزام کرده و همچنین اجرای قراردادهای فروش سلاح به عربستان و امارات را تسریع کرده است.

نشست مکه صحنه ای است که در آن ایران و عربستان کاشته های خود را در مناسبات منطقه ای درو می کنند. همه کشورهایی که ایران آنها را دوست خود می خواند، از قطر تا عمان، کویت و عراق و هچنین همه کشورهایی که از نگاه تهران دشمن به شمار می روند، درکنار هم و در عالی ترین سطح در نشست های اضطراری مکه شرکت کردند که پیام روشن آن صف آرایی کشورهای عرب و مسلمان علیه جمهوری اسلامی بود. ایران می تواند جایگاه منطقه ای و حتی بین المللی خود را در آینه این نشست ها ببیند؛ گردهمایی کشورهای عرب و مسلمان که رهبر مسلمانان جهان – آنگونه که نزدیکان آیت الله خامنه ای او را توصیف می کنند- در آن غایب بود. نماینده وزارت امور خارجه ایران تنها در نشست سران سازمان کنفرانس اسلامی شرکت کرد.