از نخستین سینمای روباز (سینمای اتومبیل‌رو یا به‌قولی، «سینما ماشینی») که درست ۶۰ سال پیش در تپه‌های تهرانپارس با عنوان «سینما درایو این» افتتاح شد، تا امروز که ویروس کرونا برای سومین بار «سینما درایو این» را در تهران باز کرده است، روزهای ملتهبی بر سینما گذشته است. روز جمعه برای نخستین بار بعد از بیش از ۴ دهه، فعالیت «سینما درایو این» در برج میلاد با فیلمی از ابراهیم حاتمی کیا از سرگرفته شد. احتمال دارد به زودی در برخی از دیگر  نقاط تهران نیز «سینما ماشینی» راه‌اندازی شود.

در اردیبهشت ماه ۱۳۳۹، نخستین سینمای اتومبیل‌رو ایران در تهران‌پارس افتتاح شد. گنجایش این سینما ۲۸۴اتومبیل و بهای بلیت آن ۱۵۰ ریال بود. به هر اتومبیل یک بلندگوی مخصوص داده می‌شد که مشتریان بنا به میل خود صدای آن را تنظیم می‌کردند. فیلم‌های این سینما را «سینما مولن‌روژ» تأمین می‌کرد. دومین سینما با فاصله زمانی ۹ سال در ونک باز شد و دو سال قبل از انقلاب ۵۷ در ایران، ظاهرا در آتش‌سوزی سوخت و فعالیتش پایان یافت. 

در حال حاضر با توجه به شرایط قرنطینه در بسیاری از کشورهای دنیا «سینما ماشینی»ها فعالیت خود را از سرگرفته‌اند تا شاید بتوان تفریحی سالم با حفظ فاصله اجتماعی برای مردم فراهم کرد. در ایران هم فیلم «خروج» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا، «سینما ماشینی» را بعد از ۴۴ سال خاموشی، در برج میلاد تهران دوباره راه‌اندازی کرده است. در این سینما تماشاگران در اتومبیل‌های خود می‌نشینند و فیلم را از داخل آن نگاه می‌کنند.

بر همین اساس، مهدی خرم‌دل، مستندساز و روزنامه‌ٔنگار حوزه سینما، در توییتی نوشت: «برخی سینماداران در حال مذاکره برای تبدیل برخی پارکینگ‌ها در ساعات پایانی شب‌ها به سینما درایو این هستند. پیش بینی شده (است که) از این طرح در شمال و غرب پایتخت استقبال شود.»

حضور دوباره «سینما درایو این»ها در تهران، نگاه‌های متفاوتی را در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشته است. برخی از کاربران از خاطرات جوانی خود نوشته‌انند و عده‌ای هم از خاطرات دوران نامزدی پدر و مادرهاشان که بیشتر در «سینما درایو این» ونک بوده است، یاد کرده‌اند.

«علیکو» هم در توییتی نوشته است: «سال ۵۸ که بابام توی تهرانپارس یه زمین خرید تا خونه‌مون رو بسازه، یادمه روی بتون‌های درایو این سینما داشت خونه رو می‌ساخت.» 

بازگشت خاطرات جوانان‌ دهه ۴۰ 

در خاطرات بیشتر دهه چهلی‌های تهران، سینما «درایو این ونک» جای خاصی دارد.

سینما ونک یا «درایوین سینمای ونک»، سینمایی اتومبیل‌رو بود که در سال ۱۳۴۸ با نمایش فیلم «روس‌ها دارند می‌آیند» در تهران افتتاح شد. آن سینما، دومین سینمای اتومبیل‌رو تهران بعد از «درایوین سینمای تهرانپارس» بود.

اما پیش از آن، «سینما تهران‌پارس» یا «درایوین سینمای تهران‌پارس»» اولین سینمای اتومبیل‌رو در ایران بود که در سال ۱۳۳۹ در تپه‌های تهران‌پارس افتتاح شد. 

اما خاطراتی که از «سینما درایوین ونک» بازگو می‌شود، کمی واضح‌تر و تصویری‌تر است. نکته جالب در خصوص «سینما ماشینی ونک»، فارغ از بزرگی زمین و گنجایش، وجود تسهیلات خاص آن است.  

این سینما طبق تبلیغات زمان افتتاح، گویا «در تمام دنیا منحصر به‌فرد» بوده است. رستوران سینمای ونک در طبقه دوم و مشرف به «پرده درایوین» قرار داشت با سالنی پله پله مانند صندلی‌های هواپیما که مشتریان رستوران می‌توانستند ضمن صرف غذا و با کمک گوشی (هدفون) از ورای شیشه‌ای که سالن رستوران را از محیط درایوین جدا می‌کرد، فیلم را تماشا کنند. مشتریان محوطه بیرونی «درایوین» نیز می‌توانستند غذاهای ایرانی مثل چلوکباب و سایر خوراک‌های فرنگی را سفارش دهند و در اتومبیل خود صرف کنند. بعد از یکی دوسال، رستوران سینمای درایوین تعطیل شد و به جای آن شیشه (بین فضای رستوران و محوطه بیرونی)  دیوار کشیدند و پرده سینمای دیگری نصب شد. صندلی‌های رستوران نیز کاملا عوض شد و صندلی‌های مبله جای آنها را گرفت. این سینمای تازه با نام «سینما ونک» و به‌عنوان اولین سینمای مبله و ممتاز ایران، با فیلم «بنجامین» با شرکت کاترین دونوو و میشل پیکولی، افتتاح شد. 

درایوین سینما بعد از چند سال نمایش فیلم‌های اکران نخست خارجی، اقدام به نمایش فیلم‌های تکراری کرد و سپس به یک گروه سینمایی پیوست که فیلم‌های ایرانی نمایش می‌دادند. بعد از شروعی موفق و چشمگیر، بازار «درایوین سینما» از رونق افتاد و برای همیشه تعطیل شد.

« سینما درایوین ونک» یکی از دو سینمای اتوموبیل‌رو تهران بود که با تجهیزات منحصر به‌فرد و چشمگیرش، دوستداران سینما و فیلمسازان را مجذوب خود کرده بود. ستون‌های بتونی این دو درایوین سینما که پرده سینما بر آنها نصب شده بود، بسیار شبیه به یکدیگر بودند. در محل «سینما درایوین تهرانپارس» خانه‌های مسکونی ساخته شد، و «سینما درایوین ونک» هم تا سالهای سال پس از انقلاب، فقط در خاطرات دهه چهلی‌‌ها باقی ماند. در چند سال  گذشته، آن قطعه زمین با ارزش در ونک، تبدیل به مرکز خرید شد. 

روزنامه همشهری در گزارشی در مورد سینماهای تهران، با اشاره به «سینما درایوین تهرانپارس» نوشته است: «از این نمونه‌های به‌یادماندنی دست‌کم ۲۰ سالن دیگر را می‌شود شمرد، اما در آن میان، درایوین‌سینما در تپه‌های تهران‌پارس چیز دیگری بود. اگر کمتر از ۵۰ سال دارید، باید توضیح بدهم که درایوین یا درایو این، سینمایی است که تماشاگران با اتومبیل به آن وارد می‌شوند و در حالی که در ماشین نشسته‌اند، فیلم را تماشا می‌کنند. هنوز نمونه‌هایی از این نوع سینما در معدودی از شهرهای سنتی آمریکا و استرالیا هست. البته در اواسط دهه‌ ۵۰ و سال‌ها بعد از تعطیل‌شدن درایوین‌سینمای تهران‌پارس، در ونک هم یک درایوین ساختند که موفق نشد. نگرفت. اما درایوین سینمای تهران‌پارس چیز دیگری بود. تهران‌پارس تنها یک نام بود که در همان تپه‌ها و آن سینما و یک استخر خلاصه می‌شد. بالای تپه‌های مشرف به تهرانی که چندان هم بزرگ نبود و هنوز وقتی هوا تاریک و چراغ‌ها روشن می‌شد، تک‌تک محله‌ها را می‌شد مثل جزیره‌های جدا از هم تشخیص داد، وقتی به شهر نگاه می‌کردید، دست راستتان وحیدیه و امامیه و حشمتیه و معینیه و فوزیه بود. محله‌ تازه‌ساز تهران‌نو و محله‌های قدیمی‌تر شهباز و خراسان و تیردوقلو زیر پایتان. سرچشمه و باغ ‌سپهسالار در دوردست‌تر و در جنوب غرب، قلب شهر در امیریه و منیریه می‌تپید و از همان بالای تپه‌های تهران‌پارس می‌شد چراغ‌های باغ گلستان را در سلسبیل دید. در شمال، شمیران شهر دیگری بود که «دیگران» در آن زندگی می‌کردند و در جنوب، «آتشی که نمیرد» شعله می‌کشید. در سرازیری تپه‌های تهران‌پارس، اتوبوس در جاده‌ شنی پرواز می‌کرد و از کنار درایوین‌سینما می‌گذشت. زیر صدای الویس پریسلی که لباس نظامی به تن و گیتار به دست داشت، تصویر چراغ‌های نئون در هوا کش می‌آمد و دنیایی که به آن تعلق نداشتم، در غبار کهربایی پشت سر اتوبوس گم می‌شد.»

روزنامه اعتماد نیز در پرونده‌ای در مورد سینما که در سال ۸۵ منتشر کرده است، اشاره‌ای به «سینما درایوین ونک» دارد و می‌نویسد که به گفته مدیرعامل آن سینما، پس از سینماهایی در رم ایتالیا و مادرید اسپانیا، سومین «درایوین سینمای دنیا» به شمار می‌رفته است. 

یک گزارش هم روز  چهارشنبه ۱۴ خرداد سال ۱۳۴۸ در مجله ماه نو فیلم چاپ شده است، فضای «درایوین سینما»ی ونک را بهتر توضیح می‌دهد:

«برای کسانی که از تماشای فیلم در محیط کاملا محدود و تاریک سینما خسته می‌شوند، توسط عده‌ای از خبرگان، درایوین سینما افتتاح شده است. در کشورهایی که مشکل پارکینگ به‌سختی به چشم می‌خورد، درایوین سینما یک معجزه است، چون تماشاگر نه تنها می‌تواند فیلم را به راحتی تماشا کند، بلکه قادر است اتومبیل خود را نیز پارک کند. درایوین سینما در بعضی کشورها مثل آمریکا واقعا پیشرفت کرده است، ولی ایتالیایی‌ها با افزودن رستوران به آن توانسته‌اند تنوعی در درایوین سینما به وجود آورند و حالا می‌شنویم که درایوین سینمای ونک واقع در جاده ونک حتی ازایتالیایی‌ها هم جلو زده است. درایوین سینمای ونک در قطعه زمینی به مساحت ۱۴هزار متر بر جاده ونک احداث شده و هزینه اجرای پروژه‌های آن ۹۰ میلیون ریال برآورد شده است که ممکن است تا پایان کار به یکصد و بیست میلیون ریال هم برسد. در درایوین سینمای ونک جمعا برای ۲۳۶ اتومبیل جا پیش‌بینی شده است. از مختصات این درایوین سینما، وجود کانال‌های هوای گرم است که توسط لوله‌های مخصوص قابل انتقال به تمام اتومبیل‌ها می‌رسد، طوری که در تمام اوقات سال، حتی در زمستان هم می‌توان فیلم تماشا کرد. در قسمت عقب درایوین سینما هم یک ساختمان چند طبقه، شامل رستوران، سینما، تریا و دانسینگ و بخش‌های منضم به آنها از قبیل آشپزخانه، موتورخانه و دستگاه‌های برق و تهویه وجود دارد. در رستوران سینما یک دیوار شیشه‌ای قطور و وسیع امکان تماشای فیلم را در حین غذا خوردن برای تماشاگران میسر می‌سازد. در این رستوران که تماما با مبل‌های گران قیمت تزیین شده، می‌توان به وسیله گوشی‌های مخصوص صدای فیلم را به زبان فارسی یا انگلیسی شنید. کلیه اتومبیل‌هایی که در محوطه درایوین هستند، از این مزیت برخوردارند و ضمنا در داخل اتومبیل‌ها هم سفارش غذا مقدور است و ظروف غذا هم طوری پیش‌بینی شده که بعد از مصرف به مشتریان تعلق می‌گیرد و می‌توانند همراه خود ببرند. این نکته را باید یادآور شد که در هر شب سه سانس نمایش فیلم پیش‌بینی شده و هنگام نمایش، صدای فیلم، چه در درایوین و چه در رستوران سینما، برای مشتریان هیچ گونه مزاحمتی ایجاد نخواهد کرد، چون گوشی‌های آن برای هر میز یا اتومبیل مجزا است.»

واشنگتن پست نیز چندی پیش با اعلام این که در حالی که کرونا همه سینما‌ها را بسته است، سینماهای ماشینی راه را بازکرده‌اند خبر از فروش سریع بلیت‌های سینماهای ماشین‌رو داده است. 

به گزارش واشنگتن پست، حدود ۳۰۰ سینما تئاتر ماشین‌رو در سراسر آمریکا وجود دارند که بسیاری از آنها تلاش می‌کنند که همواره به مردم مزایای استفاده از این نوع فیلم دیدن را یادآوری کنند.

در هفته‌های گذشته نیز در یکی از شهرهای آلمان، فیلمی در یک «درایو این سینما» نمایش داده شد. 

باید دید که آیا در ایران «درایو این سینما» می‌تواند مستمر به فعالیت خود ادامه دهد و به شهرهای دیگری غیر از تهران هم گسترش یابد، یا خیر.