نظام سیاسی آلمان در ماه فوریه در بحران بود. در استان شرقی تورینگیا، حزب راست افراطی آلترناتیو برای آلمان (آ‌ اف د) و حزب اتحادیه دمکرات مسیحی آلمان متعلق به آنگلا مرکل، برای انتخاب ‌وزیراول (فرماندار) استان همکاری کردند، و با این اقدام، قانونی نانوشته را درباره همکاری نکردن با راست افراطی، نقض کردند. این اقدام منجر به استعفای انكرت کرامپ-کارنبائر، رهبر اتحادیه دمکرات مسیحی آلمان شد که پیشتر جانشین مرکل تلقی می‌شد. 

اما تنها سه ماه بعد همه چیز تغییر کرد. «آلترناتیو برای آلمان» در نظرسنجی‌ها تنها ۱۰ درصد طرفدار دارد که کمترین میزان از سال ۲۰۱۷ است و سیاستمداران عمدتا فرصت‌طلب آن نتوانستند در دوران همه‌گیری ویروس کرونا، در جهت منافع خود اقدام کنند. همزمان، میزان محبوبیت اتحادیه دمکرات مسیحی از ۲۷ درصد در فوریه به ۳۸ درصد جهش یافته است و میزان محبوبیت مرکل به ۸۰ درصد رسیده است. چه خبر است؟

آندریا روئمله، استاد ارتباطات سیاسی و جامعه مدنی در مدرسه هرتی در برلين، می‌گوید: «هنگام بحران، معمولا قدرت حاکم است که رای می‌آورد. آنها تنها کسانی هستند که می‌توانند اقدام کنند. اپوزیسیون در واقع هیچ راهی برای اقدام ندارد.» 

در دیگر کشورهای اروپایی که احزاب پوپولیست راست‌گرا در اپوزیسیون هستند، مانند اسپانیا، اتریش، سوئد و فنلاند، آنان نیز شاهد کاهش حمایت مردمی بوده‌اند. 

از این گذشته، ماهیت بحران حاضر، یعنی همه‌گیری ویروس کرونا، تاکتیک‌های همیشگی «آلترناتیو برای آلمان» را از آن گرفته است. روئمله گفت: «هر وقت کسی باشد که بتوان تقصیرها را به دوشش انداخت، آلترناتیو برای آلمان خوب عمل می‌کند. حالا چنین امکانی وجود ندارد. این یک حزب راست افراطی است، و آنچه شاهدش هستیم، بازگشت قدرتمند و عظیم دولت و مقادیر زیادی پول است که به بازار کار تزریق کرده است. این روش با موضع آلترناتیو برای آلمان، مغایر است.» 

 تحول دیگری که در دوران بحران پیش آمد، تمدید اعتماد به علم و کارشناسی است؛ متعارض با گفته‌های پوپولیستی آلترناتیو برای آلمان. کریستیان دروستن، کارشناس همه‌گیری و مشاور دولت آلمان، از زمان شروع شیوع ویروس کرونا به نامی آشنا تبدیل شده است و پادکست روزانه او با شبکه دولتی ان‌دی‌آر به رکورد عظیم ۳۴ و نیم میلیون دانلود رسیده است. 

کورینا هنینگ، روزنامه‌نگار حوزه علم در ان‌دی‌آر و میزبان پادکست دروستن، می‌گوید: «مردم هزاران ایمیل می‌نویسند و می‌گویند که از برنامه خوششان می‌آید. آنان بخصوص طرفدار جزئیات علمی و پیچیده هستند. گمان می‌کنم همین است که باعث اعتمادشان شده است.»‌

هرچند هدف از پادکست، اطلاع‌رسانی به عموم درباره همه‌گیری بود، اما به گفته هنینگ، محبوبیت یکی از «اثرات جانبی»آن بوده است. او گفت:‌ «کسانی مثل  (رهبران و اعضای) آلترناتیو برای آلمان، پاسخ‌های آسان و ساده می‌دهند. ما به مردم آموزش می‌دهیم که هیچ چیز سیاه و سفیدی وجود ندارد و همه ما باید پرسش‌های بی‌پاسخ زندگی کنیم.» 

مرکل به دلیل تعهد مدام و شفاف خود که موجب افزایش سطح اعتماد و تایید او در میان مردم شده، است مورد ستایش قرار گرفته است. روئمله می‌گوید:‌ «معمولا هنگام سخنرانی ‌های تلویزیونی مرکل درباره همه‌گیری، یکی از کارشناسان شیوع بیماری در کنار اوست و این نشان می‌دهد که او تا چه حد بر علم و آمار اتکا می‌کند. خانم مرکل پرجوش‌وخروش‌ترین و پرحرارت‌ترین و باجذبه‌ترین شخصیت نیست، اما به نظر من او در روش تکنوکرات خود، جذبه جدیدی را ارائه می‌دهد.» 

روئمله در عین حال هشدار داد که نباید این را پایان آلترناتیو برای آلمان تصور کرد. او گفت: «احتمال بالقوه زیادی برای بازگشتش وجود دارد. آلمان، مثل هر کشوری، با رکود مواجه است… وقتی که این بحران رفع شود، مثلا یک سال دیگر، با بیکاری عظیم و نارضایتی مواجه خواهیم بود.» 

به نظر او حزب آلترناتیو برای آلمان حتی پیروزی‌های بیشتری در شرق قدیمی آلمان (جایی که اکنون نیز میزان حمایت بالایی دارد) خواهد داشت. استان‌های شرقی آلمان فقیرترند، شاغلان تمام‌وقت در مقایسه با همتایان خود در غرب آلمان ۱۶ درصد کمتر درآمد دارند، و بنابراین، رکود احتمالا این مناطق را بیشتر درهم خواهد کوبید. 

روئمله می‌گوید:‌ «شرق آلمان بخشی از این کشور است که جمعیتش دستخوش تغییرات عظیمی شده است… و این هم یک عامل تعیین‌کننده دیگر است. با توجه به تاریخ این منطقه، اعتماد مردم نیز به دولت چندان بالا نیست. بدون شک یک دولت قدرتمندتر سهم بزرگی در تلاش برای احیای اقتصاد دارد، و این امر شرایط را برای بهره‌برداری آلترناتیو برای آلمان مساعد می‌کند.»

آلترناتیو برای آلمان ابتدا در سال ۲۰۱۳ به عنوان حزبی مخالف با اتحادیه اروپا و مخالف با نجات مالی کشورهای جنوب اروپا تشکیل شد، و به این ترتیب توانست با بهره‌برداری از وضع موجود بر سر «اوراق قرضه کرونا» یا وام مشترک اتحادیه اروپا که از سوی ایتالیا، فرانسه و اسپانیا درخواست شده است، مطرح شود. روئمله تاکید کرد: «آنها مهاجرت را فرصت بهتری می‌دانند. اما شاید یک استراتژی این باشد که به ریشه‌هاشان بازگردند.» 

همچنین، می‌شود این بحث را مطرح کرد که نتیجه نظرسنجی‌ها هر چه باشد، آلترناتیو برای آلمان آسیبی جدی را به جامعه آلمان تحمیل کرده است که جبرانش سخت است. یگ گزارش کمیسیون اروپا علیه نژادپرستی و عدم مدارا که پیشتر در سال جاری منتشر شد، نشان داد که گفتمان عمومی بیشتر حالت بیگانه‌هراسی به خود گرفته است و شماری از حملات از سر نفرت، از سوی افراط‌گرایان راست انجام شده است. 

با این حال، روئمله می‌گوید که هنوز جا برای توقف این روند وجود دارد. او گفت: «در یوتیوب افرادی را داریم که می‌گویند تمام فعالیت‌های آلترناتیو، همگی ساختگی است و نمی‌شود به سیاستمداران اعتماد کرد. نمی‌توانید با آنان منطقی باشید. اما یک منطقه خاکستری در میان این تصویر سیاه و سفید هست، و ما می‌توانیم به آنان دسترسی داشته باشیم.»