طی ماه‌های گذشته بسیاری از محصولات هندوانه‌کاران ایرانی برای صادرات به کشورهای همسایه مهر برگشت خورده است. تصویری تکراری از سال‌ها تلاش هندوانه‌کاران برای فروش محصولاتی که با عدم فروش یا روی زمین مانده و فاسد می‌شود یا خوراک احشام.

گفته می‌شود بهار امسال ترکیه به خاطر افزایش تعرفه گمرکی، مهر برگشت به هندوانه‌های ایرانی زده است. کشور ترکیه از آغاز بهار کشت هندوانه را در این کشور آغاز کرد و ظاهراً حدود ۱۰ روز قبل از ورود آخرین محموله بار هندوانه به این کشور، به یک‌باره عوارض گمرکی برای هندوانه وارداتی از ایران را از هر تن ۱۰۰ دلار به هر تن ۳۰۰ دلار افزایش داد. هفت هزار تن هندوانه برگشتی ایران قبل از اعلام خبر افزایش تعرفه توسط ترکیه به این کشور صادر شده بودند. ترکیه در ماه گذشته حدود ۴ هزار تن هندوانه به اروپا صادر کرده است.

روز گذشته هم صفحه «گوجه‌کاران ایرانی» در اینستاگرام ویدیویی را با عنوان: ترکیه هندوانه‌های فاسد ایرانی را در مرز معدوم می کند، منتشر کرد. 

کمی بعد از خبر بازگشت هندوانه‌های ایرانی از ترکیه رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با انتقاد از دیپلماسی اقتصادی کشور گفت: «پروتکل‌های اقتصادی یک‌طرفه باعث برگشت خوردن ۲۰۰ واگن هندوانه صادراتی به ترکیه شد.»

اتحادیه ملی محصولات کشاورزی هم گفت ترکیه به ناگاه تعرفه گمرکی هندوانه را دویست درصد افزایش داد و از تنی صد دلار به سیصد دلار بالا برد که متاسفانه صادرکنندگان را با شوک افزایش تعرفه‌ای مواجه کرد.

حدود دویست واگن هندوانه با وزن بیش از هفت هزار تن به ارزش یک میلیون و ۷۵۰ هزار دلار به کشور برگشت داده شد. گفته می‌شود بیش‌تر هندوانه‌ها به دلیل ماندن در واگن‌های قطار فاسد شده و دور ریخته شده‌اند.

برای تولید هر کیلوگرم هندوانه در کشور ۲۸۶ لیتر آب مصرف می‌شود. این رقم با توجه به خشک‌سالی‌های پی‌درپی در ایران ضرر اقتصادی دیگری را هم در پی دارد.

«اکو فارس» نوشته است: گمرک «وان» ترکیه با اخذ امضا از صاحبان هندوانه‌های صادراتی ایران، مالکیت هندوانه‌ها را در اختیار می‌گیرد تا درباره آن تصمیم‌گیری کند.

به گزارش گمرک ایران، در این تعهدنامه پایین شماره واگن‌ها، وزن بار هندوانه توسط صادرکننده ایرانی برای امحاء یا هر تصمیم دیگری به گمرک ترکیه داده می‌شود و حق هرگونه اعتراض از طرف ایرانی در خصوص هندوانه‌هایشان سلب می‌شود.

درضمن تعهد می‌شود تا هرگونه هزینه که دولت برای امحاء و نابودی این محموله‌ها طلب می‌کند نیز توسط تجار پرداخت شود.

گفته می‌شود قوانین در ایران همواره به نفع وارد‌کننده است تا صادرکننده.

دبیرکل شورای مشترک بازرگانی ایران و ترکیه دلیل توقف صادرات هندوانه‌های ایران به ترکیه را بسته‌شدن مرز به‌دلیل کرونا و آغاز فصل برداشت این محصول در ترکیه اعلام کرد که موجب کاهش قیمت هندوانه در آن کشور و وضع تعرفه‌های هرساله شد.

دست کم در یک دهه اخیر بارها این مشکلات در مورد محصولات ایرانی به خصوص هندوانه ایجاد شده است.

برگشت خوردن بار هندوانه فقط از طرف همسایه ترک نیست. معاون وزیر جهاد کشاورزی ایران با اعلام خبر برگشت خوردن محصولات هندوانه ایران توسط برخی کشورهای عربی نیز گفت: «برخی کشورهای عربی با ایران سر ناسازگاری و نامهربانی دارند و ممکن است در تجارت محصولات کشاورزی نیز تاثیرگذار باشد.» در خبر وزارت جهاد کشاورزی ایران نام این کشورها عنوان نشده است. اما سه سال پیش کشور عمان ۳۰۰ تن هندوانه ایرانی را پس فرستاد. علت این امر بالا بودن میزان سموم کشاورزی عنوان شد. وزارت کشاورزی ایران اما واکنشی نسبت به این موضوع نشان نداد.

خبرهایی مبنی بر تزریق رنگ به هندوانه‌ها برای صادرات، برگشت خوردن هندوانه‌ صادراتی ایران با ادعای سالم‌ نبودن و آفت‌زده بودن و موضوع آبیاری زمین‌های کشاورزی با آب فاضلاب از جمله مواردی است که همواره صادرات میوه به ویژه هندوانه ایران را دچار مشکل کرده است.

سازمان حفظ نباتات می گوید تمام هندوانه‌های صادراتی ایران دارای گواهی‌های بهداشتی تاییدشده از سوی این نهاد هستند.

صادرات آب با هندوانه

از بین رفتن محصولات کشاورزان به دلیل آن چه کوتاهی دولت در خرید محصولات عنوان می‌شود نکته جدیدی نیست. نبود سیاست‌های حمایتی از سوی دولت ایران، از گندم‌کار گرفته تا حبوبات‌کاران و عمده کشاورزان را با مشکلات اقتصادی مواجه کرده است. در این میان هندوانه‌کاران به دلیل عرضه محصولی که میزان بالایی آب برای به ثمر رسیدنش هدر می‌شود بیش‌ترین زیان را متحمل شده و بخش زیادی از محصولات خود را به ناچار معدوم می‌کنند. با پایان فصل برداشت محصول، حجم زیادی از هندوانه‌ها بدون مشتری روی دست کشاورزان باقی مانده و به دلیل نبود مشتری خوراک دام‌ها می‌شوند. این در حالی است که کشور ترکیه تاکنون با خرید هندوانه‌های ایرانی بخشی را وارد چرخه مصرف داخلی کرده و بخشی از هندوانه‌های ایرانی را هم به کشورهای اروپایی چون آلمان صادر می‌کند.

ترکیه هرساله در زمان برداشت محصول هندوانه خود تعرفه واردات را برای حمایت از تولیدکننده و کشاورز خود تا چهار برابر افزایش داده و به صادرات کمک می‌کند.

در حالی که محصول کشاورز ایرانی روی زمین مانده و فاسد می‌شود.

عمده کشاورزان، وزارت جهاد کشاورزی را به دلیل نداشتن برنامه جامع و هدف‌مند در خصوص حمایت از کشاورز و باغ‌دار مقصر می‌دانند. دیده نشدن ظرفیت‌های کشاورزی برای هر منطقه از کشور با توجه به نوع آب‌وهوای هر منطقه، نبود برنامه دقیق برای استفاده از تنوع کشت محصولات، سنجش نیازهای سالیانه و بازار مصرف داخلی و نگاه درست به بازارهای خارجی برای صادرات از جمله گلایه‌های کشاورزان و باغ‌داران ایرانی است.

با توجه به این‌که هندوانه برای رشد، میزان بسیار بالایی آب نیاز دارد محصول ارزش‌مندی به شمار می‌رود. وزارت جهاد کشاورزی می‌گوید میزان مصرف آب برای تولید هر کیلوگرم هندوانه در کشور به ۲۸۶ لیتر رسیده است.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران نیز می‌گوید برای تولید هر کیلو هندوانه ۴۰۰ لیتر آب مصرف می‌شود.

در واقع با صادرات هر کیلو هندوانه حدود ۵۰۰ لیتر آب از کشور خارج می‌شود و باید دید آیا این میزان خروج آب از کشوری که همواره با خشک‌سالی دست و پنجه نرم می‌کند به صرفه اقتصادی است یا نه؟