سازمان ملل هشدار داده است که «جریان آرام» بیماری‌های عفونی که ریشه در حیات وحش و تخریب طبیعت دارد، گریبان دنیا را خواهد گرفت مگر آن که جهانیان راه‌حلی برای مشکل استثمار حیات وحش و نابودی محیط زیست پیدا کنند.

گزارش جدیدی که روز دوشنبه منتشر شد، از روش‌هایی خبر می‌دهد که می‌توان جهت جلوگیری از بیماری‌های همه‌گیر آینده اتخاذ کرد. در این روش‌ها، زنجیره انتقال بیماری‌ها که از حیوانات به انسان سرایت می‌کنند شکسته می‌شود.

اینگر اندرسون، مدیر اجرایی برنامه محیط زیست سازمان ملل، می‌گوید: «علم به وضوح به ما می‌گوید که اگر به همین ترتیب به استثمار حیات وحش و نابودی محیط زیست ادامه بدهیم، باید انتظار داشته باشیم که این بیماری‌ها به صورت یک جریان آرام و ثابت طی سال‌های پیش‌رو از حیوان به انسان سرایت کنند.»

اوگنی لبدف، صاحب امتیاز نشریه ایندیپندپت، کارزاری را به نام «منع تجارت حیات وحش» راه‌اندازی کرده است که هدف آن کاهش خطر بروز بیماری‌های همه‌گیر در آینده است. این کارزار، از جامعه بین‌الملل می‌خواهد که برای پایان بخشیدن به روند بازار پر خطر حیات وحش و وضع قوانین تجارت حیوانات وحشی دست به کار شوند.

همه‌گیری ویروس کرونا، که گفته می‌شود ریشه آن از بازار فروش خفاش بوده است، تاکنون بیش از ۱۰ میلیون انسان را مبتلا و بیش از نیم میلیون نفر را در سراسر جهان کشته است و نفس اقتصاد جهانی را به شماره انداخته است.

جهان قبلا نیز به چنین وضعیتی افتاده است: ابولا، مرس، سارس، و ویروس نیل غربی، همگی ویروس‌هایی بودند که از حیوان به جامعه انسانی سرایت کردند. حدود ۷۵ درصد بیماری‌های عفونی جدید «گونه جهش‌یافته» ویروس‌هایی‌اند که از حیوان به انسان می‌رسند.

نزدیک به دو میلیون نفر در جهان پیش‌رفته، هر سال از بیماری‌هایی می‌میرند که از حیوانات آمده‌اند. این ویروس‌ها به حیوانات اهلی و دام‌ها نیز سرایت پیدا می‌کنند، که صدها میلیون دام‌دار و کشاورز کوچک را به فقر و بدبختی می‌کشاند.

از سال ۲۰۰۰ تا کنون، بیماری‌های ناقل از حیوان به انسان بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار به اقتصاد خسارت وارد کرده‌اند. برآورد شده است ویروس کرونا ۹ تریلیون دلار خسارت بیش‌تر را به این میزان اضافه کند.

مطالعه جدید برنامه مشترکی از سازمان ملل و مؤسسه بین‌المللی تحقیقات دام است. این مؤسسه، یک نهاد غیرانتفاعی است که در جهت بهبود فرآیندهای کشاورزی و دام‌داری در کشورهای توسعه یافته به تحقیق و فعالیت می‌پردازد.

در این گزارش آمده که ظهور بیماری‌های ناقل از حیوان به انسان ناشی از عوامل متعددی است که از جمله آن‌ها افزایش مصرف پروتئین حیوانی در یک سیاره با جمعیتی رو به رشد است.

جمعیت جهان طبق برآوردهایی که در سال ۲۰۱۹ انجام شد، با دو میلیارد نفر افزایش تا سال ۲۰۵۰ به ۹.۷ میلیارد نفر می‌رسد.

عوامل دیگر بروز این بیماری‌ها، دام‌داری وسیع و ناپایدار و افزایش مصرف و تجارت حیوانات غیر اهلی است.

در ۸۰ سال گذشته، کشاورزی و دام‌داری صنعتی نظیر سدها، پروژه‌های آب‌رسانی و دام‌داری‌های عظیم با بیش از نیمی از بیماری‌های ناقل از حیوان به انسان ارتباط داشته است.

استفاده و استثمار فزاینده حیات وحش نیز به وجود آورنده خطراتی جدی‌اند. مثلا اعمالی چون کشتار حیوانات وحشی، یا «گوشت جنگلی»، به عنوان منبع پروتئین، شکار تفریحی برای خشکاندن حیوانات، دادوستد گونه‌های وحشی حیوانات خانگی، تحقیقات پزشکی و باغ‌وحش‌ها و استفاده از اعضاء حیوانات برای تزئینات یا مصرف دارویی همگی خطرآفرین هستند.

بحران اقلیمی نقش مهمی در این میان دارد. افزایش دما باعث افزایش بیماری‌ها می‌شود چرا که شرایط مناسبی برای رشد و نمو حشراتی چون پشه فراهم می‌کند که می‌توانند ناقل ویروس‌هایی نظیر نیل غربی و آلفا باشند.

تغییرات آب و هوایی نیز تعداد و محل جغرافیایی گونه‌های حیوانات نظیر خفاش، میمون و حیوانات جونده نظیر موش را دست‌خوش تغییرات می‌کند، که منبع انتقال بیماری‌ها هستند.

در این مطالعه آمده است که سال ۲۰۱۰ در آفریقا، تب دره ریفت که از پشه می‌آید، در دوره‌ای شیوع پیدا کرد که دمای هوا بالاتر از میانگین بود.

مروری بر بیماری‌های جدید در برزیل نشان می‌دهد که حوادث شدید اقلیمی نظیر چرخه ال نینو، چرخه لا نینا، موج گرما، خشک‌سالی و سیل،  گرم شدن هوا و افزایش باران با شیوع بیماری‌های عفونی رابطه دارند. تغییرات زیست محیطی، نظیر چندپارگی زیست‌گاه حیوانات،  قطع جنگلات، افزایش شهرها و مصرف گوشت وحشی، خطرات افزایش بیماری‌ها را بیش‌تر هم می‌کنند.

در منطقه قطبی، که به طور مشخص به خاطر بحران اقلیمی با خطر مواجه است، ذوب شدن یخ‌ها باعث بیرون آمدن گورستان موجودات ماقبل تاریخ شده و «بیماری‌های مرگ‌آور گذشته را دوباره احیا می‌کند».

به گفته خانم اندرسون «بیماری‌های همه‌گیر برای جان و اقتصاد ما زیان‌بارند و همان طور که در طول ماه‌های گذشته شاهد بوده‌ایم، قشر فقیر و آسیب‌پذیر بیش‌ترین زیان را می‌بینند. برای جلوگیری از بیماری‌ها در آینده، باید برای حفظ طبیعت و محیط زیست خود بیش از پیش احساس مسؤولیت کنیم.»

توصیه‌های سازمان ملل و مؤسسه تحقیقات دام مبتنی بر روی‌کرد «یک بهداشت» است، بدین معنی که متخصصان حوزه بهداشت عمومی، دام‌پزشکان و کارشناسان محیط زیست همگی به عنوان یک مجموعه واحد با هم همکاری کنند.

در این گزارش، آفریقا به عنوان مبداء احتمالی راه‌حل‌ها مورد اشاره قرار گرفته است. این قاره، بخش عظیمی از جنگل‌های دست نخورده و حیات وحش را در اختیار دارد. جمعیت رو به افزایش آفریقا، منجر به کشمکش بیش‌تر بین مصرف دام و حیات وحش خواهد شد، که به نوبه خود ریسک بیماری‌های ناقل را از حیوان به انسان بالا می‌برد.

جیمی اسمیت، مدیر کل مؤسسه بین‌المللی تحقیقات دام گفت درسی که از ابولا و سایر بیماری‌های جدید می‌گیریم این است که آفریقا دانشی غنی در مواجهه با چنین خطراتی دارد.

به گفته او: «مثلا آن‌ها به جای روی‌کرد قانون‌مدار، روی‌کردی ریسک‌مدار را برای کنترل بیماری در پیش گرفته‌اند. این روی‌کرد زمانی که منابع محدود و نامطمئن‌اند مناسب‌تر است و آن‌ها با پیوند کارشناسان انسان، حیوان و محیط زیست عملا راه یکی کردن بهداشت را می‌پیمایند.»

این گزارش همچنین توصیه می کند روند نظارت و مقررات مرتبط با سیستم های تولید و توزیع مواد غذایی بهبود یافته و اقدامات تشویقی برای کشاورزی پایدار در نظر گرفته شود. این توصیه ها همچنین شامل گزینه هایی دیگر برای ایمنی می شود که هدف آن محدود کردن تخریب محل زندگی وحوش است.

از جمله راه‌کارهایی که در این گزارش به دولت‌ها توصیه شده، توسعه تحقیقات علمی، آموزش بیش‌تر در زمینه خطرات بیماری‌های عفونی برخاسته از حیوانات و تامین منابع برای نظام درمانی و ایجاد نظام پزشکی بهتر بوده‌اند.

بهبود امنیت زیستی نیز نکته‌ای کلیدی در شناسایی بیماری‌هایی که در آینده امکان بروز دارند معرفی شده است.

روز جهانی بیماری‌های حیوان به انسان، که با زمان انتشار این گزارش مصادف شده است، یادآور زحمات لویی پاستور، زیست‌شناس فرانسوی، است. پاستور در تاریخ ۶ جولای ۱۸۸۵ اولین واکسن هاری را،برای جلوگیری از انتقال بیماری حیوان به انسان با موفقیت کشف کرد.