سفر امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه به بغداد، پرسش‌های بسیاری را در مورد نقشی که فرانسه می‌خواهد در عراق داشته باشد و پیامدهای آن برای قدرت‌های منطقه‌ای ذیدخل در امور عراق، به ویژه تهران و آنکارا که نفوذ بسیاری در این کشور دارند، مطرح کرده است.

رئیس جمهور فرانسه در جریان دیدار از بغداد، حمایت خود را از حاكمیت عراق ابراز داشته و افزود كه "داعش" و دخالت های خارجی مهمترین چالش هایی است كه عراق با آن روبرو است. وی همچنان بر حمایت خود از تلاش‌های مصطفی‌الکاظمی، نخست وزیر عراق برای ایجاد سازش و هماهنگی میان نیروهای مسلح، با اشاره به گروه‌های مسلح شیعه‌مذهب که اغلب آن‌ها وابستگی به ایران دارند، تأکید کرد.

هرچند رئیس جمهوری فرانسه، به صراحت به طرف‌های که ابتکار عمل فرانسه "حمایت از حاکمیت عراق" را نقض می‌کنند اشاره نکرد، اما ناظران بدین باورند که اظهارات مکرون پیامی در برابر مداخلات نظامی ترکیه در شمال عراق و حملات مکرر موشکی جناح‌های مسلح وفادار به ایران به فرودگاه‌ها، نمایندگی‌های سیاسی، پایگاه‌های ائتلاف بین‌المللی و تلاش برای جلوگیری از پیشرفت ابتکارات مختلف برای تنش زدایی در خاورمیانه است. مکرون در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با الکاظمی افزود: "ما همچنان متعهد به همکاری خواهیم ماند زیرا نبرد با داعش ادامه دارد، اما این مبارزه باید در چارچوب یک توافق و پروتکل مشخص انجام شود تا حاکمیت عراق را خدشه‌دار نکند.

دو طرف در مورد همکاری در زمینه‌های مختلف از جمله در بخش انرژی و ایجاد پروژه هسته‌‌ای که بتواند مشکل کمبود برق در عراق را رفع کند بحث و بررسی کرده و در مورد احداث شبکه مترو در شهر بغداد نیز گفت‌وگو کردند.

در حالی‌که نقش فرانسه در ابتکارعملی که برای حمایت از حاکمیت عراق مطرح کرده است، روشن نیست، اما ناظران عقیده دارند که ابتکار عمل فرانسه نقش موثری در کاهش بحران‌های عراق نخواهد داشت، به ویژه این‌که تنش میان واشنگتن و تهران در حال افزایش بوده و فرانسه توان تأثیرگذاری بر جناح‌های سیاسی عراق را ندارد.

اگرچه هدف اصلی سفر مکرون به بغداد تأکید بر حمایت از حاکمیت عراق بود، اما دو طرف در عرصه‌های دیگر از جمله در مورد همکاری‌های استراتژیک و سرمایه‌گذاری در بخش انرژی نیز صحبت کردند. با این حال، این تلاش‌ها ممکن است با موانعی از سوی تهران و‌ آنکارا روبه‌رو شود، زیرا ایران و ترکیه در آن‌صورت، منافع خود را در خطر خواهند دید.

از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که عدم اعتراض جناح‌های سیاسی وابسته به ایران در مورد سفر مکرون به بغداد به این دلیل است که گروه‌های مزبور می‌دانند که نقش فرانسه در عراق در بخش‌های مشخصی محدود می‌شود که با منافع آن‌ها در تقابل قرار نخواهد داشت.

در همین راستا، دیاری الفیلی، استاد جغرافیای سیاسی گفت: عوامل متعددی برای جلوگیری از ورود فرانسه به خط مشارکت اقتصادی در پروژه‌های بزرگ عراق وجود دارد که عمده‌ترین آن‌ها نگرانی از ورود به یک فضای امنیتی ناپایدار و عدم وجود ویژگی‌های لازم دولت در مدیریت پرونده‌های اقتصادی است. افزون بر آن، وضعیت متزلزل اقتصادی و نفوذ طرف‌های مختلف در اقتصاد عراق، سرمایه‌گذاری در عراق را با مخاطره‌های بسیاری مواجه می‌کند و به همین دلیل، گروه‌های طرفدار ایران از سفر رئیس جمهوری فرانسه به بغداد نگرانی ندارند، زیرا آن‌ها این مسئله را می‌دانند که تهران راه‌های جلوگیری از ورود پاریس به تحولات عراق را به خوبی می‌داند و اقدامات لازم را در زمینه اتخاذ خواهد کرد.

الفیلی افزود: نقش فرانسه می‌تواند بر دو محور عمده مرتکز باشد، نخست، همکاری نظامی از طریق آموزش و تجهیز نیروهای امنیتی عراق و ارائه مشاوره امنیتی و دوم تلاش برای فعال سازی نقش ناتو به عنوان جبهه جدیدی برای حضور غرب در عراق که مخالفت با آن نسبت به نیروهای آمریکایی بسیار کمتر است و می‌تواند منجر به کاهش تنش‌ها شود.

وی خاطرنشان كرد که عدم مخالفت گروه‌های وابسته به ایران نسبت به سفر رئیس جمهوری فرانسه به بغداد ممکن است که به دنبال این برداشت باشد که پاریس از اوضاع نابسامان ایران و وضعیت دشوار دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در آستانه انتخابات ریاست جمهوری، واشنگتن را برای بازگشت به برجام ترغیب کند.

از سوی دیگر، ناظران عقیده دارند که نقض مکرر حاکمیت عراق توسط ترکیه یکی از عمده‌ترین نگرانی‌های رئیس جمهوری فرانسه است، به ویژه این‌که اقدامات آنکارا در منطقه حیاتی پاریس در چندین کشور شمال آفریقا به عنوان مزاحمت برای فرانسه محسوب می‌شود.

در پیوند به حمایت مکرون از حاکمیت عراق در برابر حملات ترکیه، الفیلی، گفت: هرچند رئیس جمهوری فرانسه به طور مستقیم به اقدامات ترکیه اشاره‌ای نکرده و تنها بر حمایت از حاکمت عراق بسنده کرده است، اما تلاش برای وارد کردن فشار بر ترکیه یکی از مهم‌ترین اهداف سفر مکرون به عراق است؛ زیرا آنکارا در موارد متعددی اقدام به ایجاد مزاحمت برای فرانسه کرده است.

وی خاطرنشان کرد که حضور رئیس اقلیم کردستان در بغداد و دیدار وی با رئیس جمهوری فرانسه، دو پیام آشکار برای آنکارا است که پاریس به مداخلات ترکیه در عراق توجه کافی دارد. الفیلی در ادامه گفت: پاریس در تلاش است تا نقش خود را در مناطق حیاتی آنکارا گسترش دهد، درست همان‌گونه که آن کشور در شمال آفریقا فرانسه را به چالش می‌کشد، پاریس سعی می‌کند با تشدید فشارها، آنکارا را وادار به نشستن پای میز مذاکره کند و قوانین بازی در منطقه را دگرگون سازد.

از سوی دیگر، احسان الشمری، رئیس مرکز پژوهش‌های سیاسی معتقد است که آنکارا با شک و تردید به سفر مکرون به بغداد می‌نگرد؛ زیرا این سفر سرآغاز تلاش‌های تازه‌ای فرانسه برای مهار نفوذ ترکیه در عراق در واکنش به مزاحمت‌های ترکیه در مناطق حیاتی فرانسه در شرق مدیترانه و شمال آفریقا را رقم می‌زند.

الشمری در مورد موضع تهران در قبال سفر مکرون به بغداد، اظهار داشت که روابط متعادل تهران و پاریس و اطمینان‌بخشی رئیس جمهوری فرانسه در سفر اخیرش به بیروت در مورد حزب الله و شناختن آن به عنوان بخشی از جریان سیاسی لبنان، باعث شده است تا رهبران ایران نسبت به سفر مکرون به بغداد ابراز نگرانی کنند، اما تردیدی نیست که ایران سعی خواهد کرد موانعی را در مسیر ورود پاریس به بخش‌های اقتصادی عراق ایجاد کند؛ زیرا حضور فرانسه در عراق می‌تواند منافع ایران را آسیب‌پذیر کند. وی خاطرنشان کرد که پاریس می‌کوشد مانند برخی دیگر از کشورهای منطقه و جهان به جایگاه اقتصادی مناسبی در عراق دسترسی پیدا کند؛ زیرا در این اواخر توجه به مشارکت در برنامه‌های اقتصادی عراق افزایش یافته است و این فرصت خوبی را برای تصمیم‌گیرندگان در بغداد فراهم کرده است تا دست به تقویت دولت بزنند و کشور را از سرمایه‌گذاری‌های خارجی بهره‌مند سازند.

هرچند متحدان ایران در عراق پیوسته حمایت خود را از هرگونه گشودگی و همکاری با کشورهای غربی به استثنای آمریکا ابراز می‌دارند، اما این امر مشروط به آسیب نرساندن به منافع اقتصادی تهران در این کشور است. ناظران اشاره می‌کنند که مشکل اصلی تهران، توسعه روابط بغداد با کشورهای غربی نیست، اما نگرانی ایران این است که توسعه اقتصادی عراق با همکاری کشورهای دیگر می‌تواند نقش گروه‌های وفادار به ایران را بر اقتصاد عراق کاهش دهد و در نتیجه، اقتصاد ایران که وابستگی شدیدی به بازار عراق دارد را دچار چالش کند.

اما قحطان الخفاجی، استاد علوم سیاسی در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت: تلاش فرانسه برای حمایت از حاکمیت عراق، بخشی از اقدامات رئيس جمهوری فرانسه برای کنترل بحران در لبنان است؛ زیرا پاریس از نفوذ روزافزون گروه‌های مسلح وفادار به ایران در عراق در تحولات لبنان آگاهی دارد و تردیدی نیست که عراق به عنوان عمده‌ترین مبنع مالی متحدان ایران در لبنان به شمار می‌رود. وی افزود: تهران به هرگونه مشارکت اقتصادی در عراق که خارج از چارچوب ایران باشد به دیده شک و تردید می‌نگرد، به ویژه پس از آنکه ایران بخش عمده تجارت و اقتصاد عراق را در کنترل خود درآورده است، بنابر این، ایران سعی می‌کند هرگونه مشارکت اقتصادی در عراق که تأثیر منفی بر منافع ایران داشته باشد را دچار چالش کند. البته میزان آمادگی ایران برای پذیرش مشارکت غربی در اقتصاد عراق بستگی به همکاری واشنگتن برای احیای برجام دارد.