با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که آمادگی‌ها برای اجرای آن در سوم نوامبر آینده ادامه دارد، توجه همه مردم جهان به ایالات متحده معطوف شده است؛ زیرا نتایج انتخابات آمریکا بدون شک نه تنها در داخل آن کشور بلکه در سراسر جهان نقش تأثیرگذاری دارد.

البته خاورمیانه از جمله مناطقی است که بیشتر تحت تأثیر نتایج انتخابات ایالات متحده قرار دارد، به ویژه این که تصمیمات سرنوشت‌ساز و پرونده‌های باقی‌مانده متعددی دارد که در انتظار ساکن بعدی کاخ سفید است.

قبل از صحبت در مورد پرونده‌های داغ خاورمیانه، بیایید نگاهی سریع به شانس پیروزی هر دو نامزد، دونالد ترامپ، رئیس جمهور کنونی و رقیبش، جو بایدن، معاون رئیس جمهور پیشین آمریکا، بیندازیم.

ترامپ در حال حاضر، به دلایل بسیار و رخدادهای غیر قابل پیش‌بینی از جمله بحران شیوع بیماری کرونا و نحوه برخورد دولت با آن، با کاهش حمایت مردمی روبه‌رو است؛ افزون بر آن‌که اعتراضات ضدنژادپرستی در حمایت از سیاه‌پوستان، تأثیر شگرفی بر سرنوشت دونالد ترامپ در انتخابات دارد.

با این حال، شایان ذکر است که کاهش میزان حمایت مردمی در نظرسنجی‌ها لزوماً منعکس‌کننده نتیجه نهایی انتخابات نیست، طوری‌که تجربیات گذشته در موارد بسیاری به نتایجی خلاف انتظارات و توقعات منتهی شده است. در انتخابات سال ۲۰۱۶، در نظرسنجی که چند ماه قبل از برگزاری انتخابات انجام شد، ترامپ ۷ امتیاز نسبت به رقیبش هیلاری کلینتون در میزان حمایت مردمی کمتر داشت. همچنین، در سال ۱۹۸۸، جورج بوش پدر، پس از این که رقیبش مایکل دوکاکیس در ماه ژوئن با ۱۷ امتیاز از او پیش بود، در انتخابات پیروز شد.

اما دوره دوم ریاست جمهوری دونالد ترامپ یا اولین دوره جو بایدن چگونه می‌تواند بر تحولات خاورمیانه تأثیرگذار باشد؟

در واقع، ایالات متحده با چالش‌های بسیاری در منطقه روبه‌رو است که شامل پرونده‌های متعددی می‌شود و برجسته‌ترین آن‌ها مهار جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران، حل و فصل منازعه اسرائیل و فلسطین، رسیدگی به پرونده‌های سوریه و لبنان و روابط با کشورهای حاشیه خلیج فارس و مصر است و انتظار می‌رود ایران در سیاست خارجی دولت بعدی ایالات متحده موقعیت برجسته‌ای داشته باشد.

البته پس از امضای توافق‌نامه هسته‌ای میان ایران و دولت اوباما در سال ۲۰۱۵، ترامپ در ماه مه ۲۰۱۸، از برجام خارج شد و افزون بر اعمال تحریم‌های تجاری علیه ایران، کشورهایی را که قصد امضای هرگونه توافق با ایران داشتند، تهدید کرد. در واکنش به این اقدام، ایران اعلام کرد که از این پس در مورد مواد هسته‌ای که تولید می‌کند به هیچ توافق یا محدودیتی پایبند نخواهد بود. در سوم ماه ژانویه ۲۰۲۰، نیروهای آمریکایی، قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس را در حمله‌ای که به دستور رئیس جمهور ترامپ انجام شد، ترور کردند و ایران با شلیک موشک به پایگاه‌های آمریکا در عراق، به حمله یادشده پاسخ داد.

مسلما هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که پیروزی ترامپ بتواند جز افزایش فشار از طریق تشدید تحریم‌ها و عملیات محرمانه از جمله حملات سایبری، منجر به ایجاد تغییری در رابطه دو کشور شود. اما جو بایدن در صورت برنده شدن در انتخابات پیش‌ رو، درصدد بازگشت به برجام و نزدیکی با تهران خواهد شد، هرچند ممکن است کاهش تحریم‌ها علیه ایران، رضایت برخی از کشورهای منطقه را جلب نکند.

در مورد منازعه فلسطین و اسرائیل، ترامپ تصمیم گرفت در هفته‌های قبل از انتخابات ریاست جمهوری، گام‌های بزرگ‌تری را در زمینه سیاست خارجی خود بردارد و میزبان امضای توافق‌نامه‌های عادی‌سازی روابط امارات متحده عربی و بحرین با اسرائیل باشد و وعده دهد که به زودی کشورهای عربی دیگری نیز اقدام به عادی‌سازی روابط با اسرائیل کنند.

اما انتظار نمی‌رود که اقدامات اخیر ترامپ، تأثیر زیادی بر شهروندان آمریکایی که نگران گسترش بیماری همه‌گیر کرونا و اعتراضات قومی که ثبات ایالات متحده را متزلزل ساخته است، هستند، داشته باشد.

از سوی دیگر، انتخاب مجدد ترامپ به عنوان رئیس جمهور، هرگز به نفع فلسطینی‌ها نخواهد بود؛ زیرا آن‌ها احساس می‌کنند که در تمامی توافق‌نامه‌های انجام شده قربانی‌اند، به ویژه پس از آن‌که ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری و در چارچوب بخشی از برنامه‌های بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل برای الحاق ۳۰ درصد از کرانه باختری به قلمرو اسرائیل، بیت المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت؛ بنابراین وی در دور دوم ریاست جمهوری دست به اقدمات مشابه دیگری خواهد زد که فرجام آن‌ها به سود فلسطینی‌ها نخواهد بود.

هرچند انتظار نمی‌رود که دولت جو بایدن سفارت آمریکا را به تل‌آویو بازگرداند یا قدس را به عنوان پایتخت فلسطین به رسمیت بشناسد، اما در صورت پیروزی در انتخابات پیش ‌رو، بایدن با طرح الحاق یک‌جانبه کرانه باختری توسط اسرائیل مخالفت خواهد کرد، مشروط بر این که این تصمیم پیش از رسیدن جو بایدن به کاخ سفید، عملی نشده باشد.

در مورد پرونده سوریه، توصیف سرزمین سوریه به عنوان «ماسه و مرگ» توسط ترامپ نشان می‌دهد که وی علاقه به اهمیت راهبردی این کشور یا فاجعه انسانی که مردم سوریه دچار آن هستند، ندارد و انتظار می‌رود واشینگتن، سوریه را برای تداوم درگیری و کشمکش میان کشورهای دیگر در منطقه مانند روسیه، ترکیه و ایران واگذار کند.

به صورت کلی، بایستی انتظار کشید که آیا بایدن در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، به دنبال بازگرداندن اعتبار ایالات متحده در منطقه خواهد بود یا این‌که در برابر تحولات خاورمیانه بی‌تفاوت باقی خواهد ماند. همچنین احتمال می‌رود ایالات متحده نیروهای خود را از سوریه خارج کند، به ویژه اگر سربازان آمریکایی در معرض آسیب‌ بیشتری در این کشور قرار گیرند.

در لبنان، صرف نظر از این که چه کسی در انتخابات پیروز شود، انتظار می‌رود تحریم‌ها علیه شرکت‌ها و رهبران سیاسی به دلیل پیوندهای احتمالی آن‌ها با حزب الله که از حمایت ایران برخوردار است، اعمال شود. افزون بر آن، پیش‌بینی می‌شود که فشارها برای خلع سلاح حزب‌الله و کاهش نفوذ آن در لبنان ادامه پیدا کند. از سوی دیگر، اعلام رسیدن به توافق مقدماتی برای تعیین مرزهای لبنان با اسرائیل می‌تواند به عنوان یک اتفاق جالب و دستاوردی برای دولت ترامپ که در آستانه برگزاری انتخابات قرار دارد، به شمار رود.

در مورد کشورهای حاشیه خلیج فارس و مصر، دیدگاه‌های دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان در رابطه با چگونگی روابط با این کشورها تفاوت چندانی ندارد. ایالات متحده و کشورهای خلیج فارس نیازمند یکدیگر هستند و منافع مشترک بسیاری دارند، از این‌رو، انتظار می‌رود تغییر چندانی در این زمینه صورت نگیرد. البته چشم‌پوشی از این منافع برای هر رئیس جمهوری دشوار است زیرا تجارت انرژی در سراسر خلیج فارس، دریای سرخ و کانال سوئز در گرو رابطه با کشورهای حوزه خلیج فارس است.

در فرجام می‌توان گفت در صورت انتخاب مجدد ترامپ، انتظار می‌رود سیاست ترامپ در قبال خاورمیانه همچنان ادامه پیدا کند؛ اما بایدن در صورت پیروزی در انتخابات، سیاست‌های محتاطانه‌تری همچون بازگشت به برجام و عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه را اتخاذ خواهد کرد.