تقریبا تمام رسانه‌های داخلی ایران، خبر فاجعه‌ غرق شدن یک خانواده کرد سردشتی در آب‌های فرانسه را منتشر کرده‌اند، ولی هیچ‌کدام پرسشگری نکرده‌اند که چرا؟ چرا یک زن (شیوا محمد پناهی) و شوهر (رسول ایران‌نژاد)، هر دو ۳۵ ساله، باید جان خود و سه کودک خردسال خود، آنیتا ۹ ساله، آرمین ۶ ساله و آرتین ۱۵ ماهه را این‌چنین به خطر بیاندازند؟ چرا باید با قایق ماهیگیری‌‌ای با ظرفیت تنها ۱۷ نفر ولی ۲۷ سرنشین، خود را به آب‌های کانال مانش، از بزرگ‌ترین آب‌های تجاری جهان بین فرانسه و بریتانیا، بسپارند؟ آن‌هم در فصلی که طوفان‌ها، بسیار شدید است. واقعا چرا؟ به نظر می‌رسد، هیچ انسان عاقلی حاضر به ترک دیار و دلبستگی‌های خود و پذیرش چنین خطری نیست، مگر آنکه آنقدر تحت فشار باشد تا دست به گزینشی چنین سخت بزند. شاید وقتی نماینده سردشت، نماینده زادگاه این خانواده، می‌گوید: «امید به زندگی در این شهر صفر است»، علت این تصمیم قدری برایمان روشن شود. 

رسول ایران‌نژاد کارگر ساختمانی و همسرش، خانه‌دار از روستای گلینه، از توابع سردشت آذربایجان غربی بودند. به نوشته یکی از دوستان خانواده در کمپ شمال فرانسه: «آنها همه سرمایه ۸۰ میلیونی خود را به قاچاقچی داده‌اند تا به مقصد برسند.» همین فرد به سایت رویداد ۲۴ گفته، این روند مهاجرت بین جوانان سردشتی از پنج ماه پیش شروع شده و طی آن هزاران نفر منطقه را ترک کرده‌اند. اکثر این مهاجرها، مردان‌اند و حدود سی درصد، خانوادگی اقدام به مهاجرت می‌کنند. با کمی تحقیق در وضعیت سردشت، که تنها نمونه‌ای از تصویر بزرگ‌تر در کشور است، می‌توان برای سیل مهاجرت، پاسخی یافت.

بنابر گزارش خبرگزاری کرد پرس، وریا حسن پور، عضو شورای شهر سردشت گفته «آمار آسیب اجتماعی در سردشت بالاست. ۹۰ درصد اهالی، دارای مشاغل کاذب‌اند و با شیوع بیماری کرونا خانه‌نشین شده‌اند و اکنون امید به زندگی این مردم صفر شده است.» نرخ بیکاری سردشت با ۲۳ درصد، دو برابر میانگین استانی است. آستانه تحمل اهالی سردشت برای قرنطینه خانگی پایین است، چون گرسنگی آنها را از پا در می‌آورد. همچنین، اولین شهر قربانی سلاح شیمیایی است، با بالاترین نرخ بیکاری در استان. به نوشته ایلنا، بیمارستان سردشت که سه شهر و تقریبا ۲۵۰روستا را پوشش می‌دهد، با فقدان امکانات اولیه برای خدمات کرونایی روبروست. شبکه بهداشت و درمان سردشت اعلام کرده در سال ۱۳۹۷، سردشت، رتبه ششم استانی را در اقدام به خودکشی داشته و خودکشی‌های منجر به فوت، رتبه اول کشوری را به نسبت جمعیت کسب کرده است. از این آمارها می‌توان ریشه مهاجرت‌های اجباری یعنی فقر، بیکاری و بی‌خانمانی را دریافت.

تلاش‌های خانواده برای رسیدن به بریتانیا

خانواده کرد سردشتی، به قصد پیوستن به برادر رسول در بریتانیا، از سردشت به ترکیه و از آنجا به ایتالیا رفتند. در این کشور به مدت ۲۰روز به دلیل کرونا در قرنطینه بودند. از آنجا به طرف فرانسه رفتند و به مدت ۲۰ روز در جنگل‌های شمال فرانسه بودند. چند بار تلاش کردند با قطار خود را به انگلستان برسانند. اما هر بار پلیس آنها را به کمپ برگرداند. تا اینکه در فایل صوتی‌ای که برای خانواده فرستادند، تصمیم نهایی خود را برای رسیدن به مقصد با قایق، اعلام کردند. این در حالی است که اداره هواشناسی بریتانیا از قبل درباره وضعیت هوا و بادهای شدید در کانال مانش هشدار داده بود.

ماجرای تلخ واژگونی قایق ماهی‌گیری در طوفان کانال مانش

در روزهای پایانی اکتبر، یک کشتی باربری بریتانیایی، خبر واژگونی یک قایق با حدود ۲۰ سرنشین را به گارد ساحلی گزارش داد. فرمانداری شهر دانکرک، تحقیقات ویژه درباره مرگ این خانواده پنج نفره را عهده‌دار شد. مشخص شد که پدر خانواده، غرق شده و مادر و دو فرزند خردسال در اثر ایست قلبی جان باخته‌اند. جسد کوچکترین فرد خانواده، آرتین، هنوز پیدا نشده است. بقیه سرنشینان قایق در بیمارستان‌های دو شهر دانکرک و کاله بستری شده‌اند. به جز آرتین، فرزند ۱۵ ماهه خانواده ایران‌نژاد، دو نفر دیگر هم ناپدید شده‌اند. پس از این واقعه تلخ، بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا گفت: «دولت بریتانیا نهایت تلاش خود را می‌کند تا گروه‌های بی‌رحم تبهکار قاچاق انسان‌ را سرکوب کند.» دولت بریتانیا به جای دیدن ریشه مهاجرت، باز هم در صدد سرکوب معلول است که خود نیز قربانی است. افزون بر آن، دادستان منطقه دانکرک در فرانسه، یک مرد ایرانی متولد ۱۳۶۱ که هدایت قایق نیمه پلاستیکی حامل پناهجویان از اردوگاه پناهجویان گراند - سینت در نزدیکی دانکرک را به عهده داشت، بازداشت کرده است. فرد مزبور در مرحله بازپرسی است. در کیفرخواست، او به ۷ فقره قتل غیر عمد و «کمک به ورود و اقامت غیرقانونی خارجی‌ها» متهم شده است. دادستان گفته این تنها بازمانده قایق است که فارسی حرف می‌زده و خود مهاجر است. این اولین بار نیست که کانال مانش، جان پناهجویان را می‌گیرد. در سال ۲۰۱۹ زن ۳۱ ساله‌ای به نام میترا که فوق لیسانس روانشناسی بود، پس از واژگونی قایق در دریا غرق شد. در همین سال ۲۳۵۸ نفر، توانستند خود را از طریق کانال مانش، به بریتانیا برسانند.

آمار پناهجویان در اروپا و آلمان

اداره آمار اتحادیه اروپا در آوریل ۲۰۲۰، آمار پناهجویان را منتشر کرد. در سال ۲۰۱۹حدود ۳۰۰ هزار نفر در این اتحادیه، موفق به اخذ پناهندگی شده‌اند که نسبت به سال قبل از آن ۶ درصد کاهش را نشان می‌دهد. در این آمار، پناهجویان سوری با ۲۷ درصد، در صدر این فهرست قرار دارند و رتبه دوم به أفغان‌ها تعلق دارد. در سال ۲۰۱۹ از حدود ۲۲ هزار نفر، بیش از هزار نفر ایرانی، تقاضای پناهندگی کرده‌اند. اداره فدرال آلمان برای مهاجران و پناهندگان، با انتشار آمار پناهجویان اعلام کرد در همین سال از ۱۶۶ هزار نفر بیش از ۹۵۰۰ نفر ایرانی بوده‌اند. این اداره، تعداد پناهجویان ایرانی، از ژانویه تا پایان سپتامبر ۲۰۲۰ را ۳۲۰۰ نفر گزارش کرده است. کشور سوریه با ۲۷ هزار نفر، در صدر جدول قراردارد و جایگاه پناهجویان ایرانی در رده ششم است. به نظر می‌رسد کاهش این رقم به محدودیت‌های کرونا و سیاست‌های پیشگیری اروپا از سرازیر شدن پناهجویان برمی‌گردد. این سیاست‌ها باعث می‌شود پناهجویان، راه‌های خطرناک را برای رسیدن به هدف خود انتخاب کنند که غرق شدن در آب‌های اطراف اروپا از جمله پیامدهای آن است.

عملیات و سیاست‌های ضد پناهجویی

در اکتبر امسال، پنج رسانه مستقل، از جمله مجله اشپیگل آلمان، پس از تحقیقات گسترده، مدارکی را منتشر کرده‌اند که نشان از خطاکار بودن آژانس مرزبانی و گارد ساحلی اروپا، «فرونتکس»، دارد. این گزارش نشان می‌دهد که آژانس مرزبانی و گارد ساحلی اروپا، دست‌کم در چندین مورد در آب‌های یونان، در بازگرداندن پناهجویان به مبدا و سرگردانی آنها در آب‌های مدیترانه مقصر بوده است. این «عقب‌زدن و پس‌زدن پناهجویان» به دو روش انجام می‌شود. روش اول مثلا وقتی است که قایق‌ها و لنج‌ها با اتمام سوخت یا خرابی موتور روبرو می‌شوند و امواج و باد موافق، پناهجویان را دوباره به سمت ترکیه روانه می‌کند. در این شرایط، مواقعی مستقیما گارد ساحلی از ورود پناهجویان به آب‌های یونان جلوگیری می‌کند. روش دوم، بازداشت پناهجویان، به اتهامات مجرمانه است. پس از بازداشت، گارد ساحلی با همکاری پلیس یونان، با قایق‌های ویژه، پناهجویان را تا دریای اژه همراهی می‌کند و با رسیدن به انتهای آب‌های یونان، آنها را به حال خود رها می‌کنند. از سیاست‌های جدید ضد‌ پناهندگی کشورهای غربی، توافقی جدید بین کشورهای غربی و افغانستان است. در مقابل کمک مالی‌ای که اتحادیه اروپا به دولت افغانستان می‌کند، قرار است ده‌ها هزار پناهجوی افغانستان، به این کشور بازگردانده شوند. واقعیت این است که اشغال عراق توسط آمریکا و بریتانیا، جنگ در افغانستان و سوریه، مماشات اروپا با کشورهای تمامیت‌خواه مثل جمهوری اسلامی، هزاران پناهجو را به اروپا سرازیرکرده است. کشورهای غربی از جمله بریتانیا و فرانسه بایستی مسئولیت خود را برای به‌وجود آوردن فاجعه‌هایی از این نوع و بحران‌هایی که خود مسئول به‌وجود امدن آن بوده‌اند بپذیرند؛ سیاست‌هایی که مانع استفاده پناهجویان، از راه‌های معمولی برای مهاجرت، می‌انجامد. این یعنی، سیاست‌هایی که تاکنون به‌کار گرفته شده است، نه تنها به نیامدن پناهجویان منجر نشده، بلکه خطر مهاجرت خطرناک را افزایش داده است.