روز گذشته در جریان یک کنفرانس خبری که به طور زنده از تلویزیون رسمی ونزوئلا پخش شد، نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور این کشور اعلام کرد که این کشور به زودی ساخت پهپادهای همه‌منظوره برای مصارف نظامی و غیرنظامی را در شرکت هوانوردی ملی این کشور که در ماه فوریه سال جاری تاسیس شده است، آغاز خواهد کرد. در جریان این مراسم، ماکت پهپادی که قرار است در ونزوئلا تولید شود به نمایش درآمد. بر اساس این ماکت و شماره درج شده بر روی آن، پهپاد موردنظر یک مهاجر-۶، جدیدترین و پیشرفته‌ترین پهپاد رزمی ساخت شرکت صنایع هواپیمایی ایران (هسا) است که در حال حاضر در خدمت نیروهای سه‌گانه سپاه‌ پاسداران و همچنین نیروی زمینی ارتش ایران است.

صادرات تسلیحات ایران، کابوسی برای دولت ترامپ که به حقیقت تبدیل شد

روز چهارشنبه ۲۳ مهرماه گذشته، حسن روحانی در جریان جلسه هیئت دولت اعلام کرد که با پایان مهلت تحریم تسلیحاتی ایران از روز یکشنبه ۲۷ مهر ۱۳۹۹، دولت وی قادر خواهد بود تا به هر کشوری که می‌خواهد سلاح بفروشد. پیشتر به دنبال تصویب قطعنامه ۱۷۴۷ از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد در تاریخ ۴ فروردین ۱۳۸۶، ایران از تجهیز، فروش یا انتقال مستقیم و غیرمستقیم هرگونه سلاح و تسلیحات متعارف ثبت شده در سازمان ملل و یا کالا مرتبط با آن توسط کشور خود یا اتباع، هواپیماها و کشتی‌های ایرانی منع شده بود. همچنین بر اساس این قطعنامه،‌ سایر کشورها حق خرید این گونه اقلام نظامی را از ایران نداشتند.

در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۹۴، قطعنامه ۲۲۳۱ در راستای تایید برجام یا توافق هسته‌ای توسط شورای امنیت تصویب شد که متعاقب آن به مدت ۵ سال از زمان عقد برجام، محدودیت‌های خرید و فروش تسلیحات متعارف ادامه دارد و پس از آن لغو خواهد شد. با نزدیک شدن به پایان تحریم‌های تسلیحاتی ناشی از قطعنامه ۱۷۴۷، دولت آمریکا تلاش کرد تا به منظور تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در شورای امنیت طرحی مطرح نماید که به دلیل مخالفت چین و روسیه در تیرماه سال جاری، با شکست مواجه شد. باردیگر در مرداد ماه، آمریکا تلاش کرد تا با ارائه یک پیش‌نویس کوتاه شده به شورای امنیت، این تحریم‌ها را تمدید کند اما همچون دفعه قبلی شکست خورد.

در نهایت در تاریخ  ۲۶ مرداد ۱۳۹۹، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهورایالات متحده، اعلام کرد که به دنبال ناکامی کشورش در تصویب پیش‌نویس قطعنامه‌های تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تلاش خواهد کرد تا از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن این تحریم‌ها علیه ایران استفاده کند. چهار روز بعد، دولت آمریکا رسما در خواست فعال سازی مکانیسم ماشه را به شورای امنیت ارایه داد اما در نهایت با مخالفت ۱۳ عضو از ۱۵ عضو این شورا، موفق نشد تا تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید کند. در نهایت تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران در بامداد روز یکشنبه، ۲۷ مهر ۱۳۹۹ به پایان رسید.

عدم امکان فروش تسلیحات به ونزوئلا در زمان اجرای قطعنامه ۱۷۴۷

به دنبال انتخاب محمود احمدی‌نژاد به عنوان رئیس‌جمهور ایران در سال ۱۳۸۴، رابطه سیاسی و اقتصادی بین ایران و ونزوئلا بهبود یافت. متعاقبا ونزوئلا علاقه‌ خود به خرید تسلیحات ایرانی را نشان داد. پهپاد شناسایی مهاجر-۲ طراحی شده توسط صنایع هوافضای قدس (پهپادسازی سابق) نخستین محصول دفاعی ایران بود که به دنبال یک قرارداد تسلیحاتی در سال ۱۳۸۶ به ونزوئلا فروخته شد. اما دیری نپایید که به دلیل تصویب قطعنامه ۱۷۴۷ توسط شورای امنیت سازمان ملل، دیگر امکان فروش تسلیحات از ایران به ونزوئلا فراهم نشد. پهپادهای مهاجر-۲ تحویلی از سوی ایران به ونزوئلا در نهایت در سال ۱۳۹۱ توسط این کشور به عنوان پهپاد بومی و ساخته شده در ونزوئلا با نام «آرپیا» رونمایی شدند.

تحریم تسلیحاتی ناشی از قطعنامه ۱۷۴۷ امکان فروش تسلیحات به ونزوئلا را از ایران سلب کرد اما با این وجود در این دوران، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران طرف قرارداد دولت ونزوئلا شد تا اورهال یا بازآماد (تعمیر اساسی) دو فروند از مجموع شش فروند هواپیمای ترابری متوسط سی-۱۳۰ اِچ متعلق به اسکادران ۶۰ ترابری نیروی هوایی این کشور را در پایگاه هوایی آل لیبرتادور این کشور به انجام برساند. متعاقبا سازمان صنایع هوایی نیروهای مسلح مسئول شد تا انجام این امر را بر عهده شرکت صنایع هواپیمایی ایران (صها) که زیر مجموعه آن بود قرار دهد. به این ترتیب در سال ۱۳۹۸ تیمی ۶۰ نفره از متخصصان شرکت صها از تهران به ونزوئلا رفتند و موفق شدند تا اورهال نخستین فروند هواپیما را در بهار سال جاری به پایان رسانند. هواپیمایی که در تاریخ ۱۴ خرداد ۱۳۹۹ به نیروی هوایی این کشور تحویل شد.

پایان تحریم‌ها و ترس آمریکا از فروش موشک بالستیک ایران به ونزوئلا

به علت انزوای سیاسی جمهوری اسلامی ایران و دشمنی دیرینه آن با ایالات متحده آمریکا، خرید تسلیحات ایرانی توسط هر کشوری در جهان می‌تواند به وضع تحریم‌هایی از سوی دولت آمریکا علیه آنها منجر شود. این موضوع، فروش تسلیحات آمریکایی را هم شامل می‌شود. خطر قطع روابط سیاسی و اقتصادی با آمریکا و ناتوانی خرید تسلیحات آمریکایی عواملی هستند که بسیاری از کشورهای جهان را از خرید تسلیحات ایرانی که حتی در برخی موارد با کیفیت هم هستند منصرف می‌کند. این امر سبب می‌شود تا مشتری تسلیحات ساخت ایران تنها کشورهایی باشند که رابطه سیاسی و نظامی و اقتصادی با ایالات متحده ندارند و وضع تحریم‌های تسلیحاتی از سوی آمریکا آنها را نگران نمی‌کند.

به همین دلیل است که کشورهای خریدار تسلیحات ایرانی انگشت‌شمار و عمدتا خود تحت تحریم ایالات متحده آمریکا و سازمان ملل بوده‌اند. در سال‌های پیش و پس از تصویب قطعنامه ۱۷۴۷، لیبی (در زمان زمامداری معمر قذافی)، سوریه، سودان (تا سال ۲۰۱۴) و ونزوئلا (تا سال ۲۰۰۷) تنها مشتریان تسلیحات ایرانی بودند. در برخی موارد (سوریه) حتی هزینه تسلیحات خریداری شده نیز دریافت نشده است.

به دنبال پایان تحریم تسلیحاتی شورای امنیت سازمان ملل، بار دیگر امکان خرید تسلیحات ارزان‌قیمت ایرانی برای دولت ونزوئلا فراهم شد. این امر نگرانی شدیدی در میان مقامات آمریکایی ایجاد کرد زیرا این تصور وجود داشت که ونزوئلا قصد خرید موشک‌های بالستیکی را خواهد داشت تا بتواند با استفاده از آنها خاک ایالات متحده را مورد هدف قرار دهد. متعاقبا در تاریخ ۵ آبان ماه، یک مقام آمریکایی به فاکس نیوز گفت که در صورت ارسال موشک‌های بالستیک از سوی ایران به ونزوئلا، آمریکا آنها را نابود خواهد کرد. حتی چهار روز پس از آن، نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره آمریکا، نامه‌ای به وزیر امور خارجه آمریکا، ارسال کردند و نگرانی خود را از احتمال استقرار موشک‌های بالستیک بردبلند توسط ایران در ونزوئلا را اعلام کردند.

پهپاد مهاجر-۶، نخستین محصول تسلیحاتی صادراتی ایران به ونزوئلا پس از پایان تحریم

نشست خبری روز گذشته نیکولاس مادورو و به نمایش درآمدن ماکت یک مهاجر-۶ مشخص کرد که نخستین محصول نظامی صادراتی ایران به ونزوئلا یک پهپاد رزمی است. در این نشست خبری، مادورو از تولید انبوه این پهپاد در شرکت هوانوردی ملی ونزوئلا در آینده‌ای نزدیک خبر داد. اعلام تولید این پهپاد مشخص کرد که محموله‌های تسلیحاتی انتقالی از تهران به کاراکاس توسط دو فروند هواپیمای باربری پهن پیکر بوئینگ ۲۸۱-۷۴۷ شرکت هواپیمایی فارس‌ایر قشم در روزهای ۶، ۱۶و ۲۳ آبان و همچنین روز جاری برخلاف تصور نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره آمریکا احتمالا حاوی تجهیزاتی برای ایجاد خط مونتاژ این پهپاد رزمی بوده است.

پهپاد مهاجر-۶ جدیدترین و موفق‌ترین پهپاد رزمی ساخت شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) در شاهین‌شهر است. این پهپاد با قابلیت استفاده از بمب‌های هدایت تلویزیونی و فروسرخ «قائم» نخستین بار در جریان یک مراسم رسمی با حضور حسن روحانی در تاسیسات شرکت پنها (پشتیبانی و نوسازی هلیکوپترهای ایران) در شمال فرودگاه مهرآباد تهران در روز ۲۶ فروردین ۱۳۹۶ رونمایی شد و خط تولید انبوه موشک‌های قائم آن هم در تاریخ ۱۶ بهمن ۱۳۹۶ افتتاح شد. نخستین دسته از پهپادهای مهاجر-۶ در سال ۱۳۹۷ به نیروی زمینی سپاه پاسداران تحویل داده شدند و مدتی بعد یکی از آنها در یکی از عملیات‌های قرارگاه حمزه سیدالشهدا این نیرو در منطقه شمال غرب ایران علیه حدکا (حزب دموکرات کردستان ایران) شرکت کرد و در تیرماه ۱۳۹۸ از بمب‌های قائم برای مورد هدف قراردادن آنها استفاده کرد.

نیروی زمینی ارتش و هواپیماهای نیروی دریایی سپاه نیز به ترتیب از تاریخ ۲۶ تیر ۱۳۹۸ و ۲ مهر ۱۳۹۹ پهپادهای رزمی مهاجر-۶ را دریافت کردند. در همان سال، نیروی هوافضای سپاه، شماری از پهپادهای مهاجر-۶ خود را به سوریه منتقل کرد. پهپادهایی که ممکن است به نیروی هوایی این کشور واگذار شده باشند. نخستین بار در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۹۸، یکی از این پهپادها در حین ماموریت شناسایی مواضع گروه تروریستی هیئت تحریرالشام در منطقه حماء سوریه توسط این گروه رصد و تصاویر آن در فضای مجازی منتشر شد.

ایجاد خط تولید این پهپادها در ونزوئلا و  تحویل آنها به نیروهای مسلح این کشور می‌تواند قابلیت‌های ونزوئلا را در ماموریت‌های مرزبانی، مقابله با قاچاقچیان مواد مخدر و حتی در صورت بروز جنگ، برا مقابله با نفرات دشمن و خودروهای آنها افزایش می‌دهد اما نمی‌تواند خطری برای ایالات متحده ایجاد کند. فروش پهپادهای مهاجر-۶ و ایجاد خط تولید آن در ونزوئلا توسط ایران می‌تواند آغازی برای همکاری‌های دو کشور در عرصه صنعت دفاعی باشد و در نهایت به فروش تسلیحات و تجهیزات نظامی پیچیده‌تری چون موشک‌های بالستیک بردبلند با قابلیت هدف قرار دادن خاک آمریکا منتهی شود.