هنوز بیش از یک ماه از زمان اعلام آتش‌بس گروه‌های مسلح عراقی وفادار به ایران با واشنگتن نگذشته بود که متحدان ایران آتش‌بسی که قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده به آن ابراز موافقت کرده بودند را پایان یافته اعلام کردند و قیس خزعلی، رهبر گروه عصائب اهل‌حق، پایان آتش بس با واشنگتن را اعلام کرد. از این تصمیم زمانی پرده‌برداری شد که دولت عراق با تحولات چالش برانگیز متعددی همچون از سیرگیری حملات موشکی به سفارت ایالات متحده در بغداد و اظهارات واشنگتن در مورد عقب‌نشینی شمار دیگری از نیروهای آمریکایی از عراق، روبه‌رو است که پیامدهای آنها برای آینده این کشور عملا سرنوشت‌ساز به شمار می‌رود.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که متحدان ایران چه هدف و مرامی از ارائه این اظهارات دارند، در حالی‌که  جناح‌های مختلف و تصمیم‌گیرندگان در ایران خوش‌بینی خود را از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پنهان نمی‌کنند.

ناظران بدین باورند که علی‌رغم اعلام پایان آتش‌بس از سوی گروه "عصائب اهل حق" ، جناح‌های مسلح عراقی وفادار به ایران ممکن است به دلیل نگرانی از احتمال واکنش خشنونت آمیز ترامپ در روزهای پایانی در کاخ سفید، نیروهای آمریکایی را در شرایط کنونی هدف حمله قرار ندهند. افزون برآن، این گروه‌ها می‌کوشند به دولت آینده به ریاست جو بایدن، پیام‌های اطمینان‌بخشی ارائه دهند تا مسیر رسیدن به هرگونه توافق میان واشنگتن و تهران در آینده هموار شود.

با پایان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، قیس خزغلی، آتش‌بس جناح‌های مسلح را پایان یافته اعلام کرد و علت این امر را "عدم تحقق شرایطی دانست که توافق آتش‌بس بر آن استوار بود." وی شرایط مشخصی از جمله "عدم ابقای پایگاه‌های نظامی آمریکا در خاک عراق و واگذاری کامل حاکمیت کشور به دولت عراق، با حضور کارشناسان و مشاورانی که چگونگی آن توسط دولت عراق مشخص شود" را برای توقف عملیات نظامی مطرح کرد.

قیس خزعلی با اشاره به این‌که در مورد حمله به منطقه سبز بغداد، میان جناح‌های مسلح اختلاف نظر وجود دارد، تأکید کرد که "وی ترجیح می‌دهد سفارت را که یک مرکز دیپلماتیک است، هدف حمله قرار ندهد."

این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که کریستوفر میلر، سرپرست وزارت دفاع آمریکا از تصمیم کشورش برای کاهش نیروهای آمریکایی در عراق خبر داد و قرار است شمار نیروهای آمریکایی در عراق تا ۱۵ ژانویه به ۲۵۰۰ نفر کاهش پیدا کند.

از سوی دیگر، فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق گفت: " تأکید ما این است که برای خروج نیروهای آمریکایی از کشور باید زمانبندی مشخصی وجود داشته باشد." وی تأکید کرد: "نیروهای آمریکایی که در عراق باقی بمانند غیر رزمی خواهند بو و هدف آنها دستیابی نیروهای عراقی به پیروزی پایدار است." وزیر امورخارجه عراق افزود: "کار مشترک با نیروهای ائتلاف، نیروهای ناتو و آمریکایی‌ها در زمینه تبادل اطلاعات، پوشش هوایی، مشاوره نظامی، حمایت از نیروهای عراقی و آموزش آنها ادامه خواهد داشت."

قابل ذکر است که سه‌شنبه گذشته، منطقه سبز در مرکز بغداد هدف حمله موشک‌های "گراد" قرار گرفت. البته پس از آن‌که گروهی که خود را "نهاد هماهنگ کننده مقاومت عراق" می نامد در اکتبر گذشته اعلام کرد که حمله به نیروها و منافع خارجی در عراق را متوقف می کند، این نخستین باری است که منطقه سبز در معرض حمله موشکی قرار می‌گیرد.

به نظر می‌رسد مرحله انتقال قدرت در واشنگتن مورد توجه جناح‌های عراقی وفادار به ایران قرار گیرد تا توجه دولت بعدی آمریکا را به پرونده ایران معطوف بدارند، به ویژه، این‌که گروه‌های یادشده بدین باورند که بایدن ممکن است توافق هسته‌ای با ایران را احیا ‌کند. به همین دلیل، قیس خزعلی نیز علی‌رغم اعلام پایان آتش‌بس، کاهش تنش میان واشنگتن و تهران را پس از پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیش‌بینی می‌کند.

در همین راستا، غالب الدعمی، استاد علوم ارتباطات، در صحبتی که با ایندیپندنت عربی داشت، گفت: "مرحله کنونی انتقال قدرت در ایالات متحده، علاوه بر اظهارات بایدن در مورد ۱۰۰ روز اول كه به پرونده‌های داخلی اختصاص خواهد یافت، فرصتی طلایی را برای طرف‌های مختلفی كه شعار مقاومت در برابر آمریكا را بلند می‌كنند، فراهم کرده است. طرف‌های یادشده می‌توانند برای اعمال فشار و هموار کردن مسیر گفت‌وگوهای تازه میان واشنگتن و تهران، از این فرصت بهر‌جویی کنند." الدعمی افزود: "ايران ممكن است براي تحت فشار قرار دادن واشنگتن از متحدانش كمك بگيرد تا دولت جديد آمريكا را در مسیر پذيرش شروط خود سوق دهد" وی همچنان خاطرنشان كرد که "پذیرش شروط ایران توسط واشنگتن به معناي پايان عمليات گروه‌های مسلح خواهد بود."

البته عدم اعتراض قیس خزعلی به حضور مشاوران آمریکایی برای اهداف آموزشی، نمایانگر پذیرش مقدماتی حضور نیروهای آمریکایی در عراق است، مشروط بر این‌که تحریم‌های اعمال شده علیه ایران لغو اعلام شود.

الدعمی معتقد است که اظهارات اخیر خزعلی نه‌تنها "تشدیدکننده نبود" بلکه پیام اطمینان‌بخشی برای واشنگتن محسوب می‌شود، به ویژه این‌که قیس خزعلی تمایل خود را برای عدم حمله به سفارت آمریکا که یک مرکز دیپلماتیک است ابراز داشته است."

به گفته الدعمی، اظهارات خزعلی "حامل پیامی برای اعمال فشار بر دولت عراق است، به ویژه این‌که مصطفی‌الکاظمی، نخست وزیر عراق در آستانه گشودن پرونده‌های بسیاری از جمله پرونده‌های مربوط به محدود کردن سلاح در دست دولت است." غالب الدعمی، افزود: "ممکن است از گزینه هدف قرار دادن منافع آمریکا در عراق که دولت را در برابر انظار عمومی در داخل و خارج از کشور به چالش می‌کشد، برای رسیدن به تفاهم در مورد پرونده‌های دیگر با دولت مصطفی‌الکاظمی بهره‌برداری شود."

از سوی دیگر و به‌رغم واکنش‌ها به اظهارات اخیر قیس خزعلی که ممکن است تلاشی برای آغاز رسیدگی به بسیاری از پرونده‌های مربوط به آینده گروه‌های مسلح باشد، افزون بر بذل مساعی برای دستیابی به توافقی در مورد پرونده هسته‌ای ایران، معن الجیزانی، نویسنده و روزنامه‌نگار عراقی معتقد است که این اظهارات ابعاد دیگری نیز دارد که هدف از آنها، هموار کردن مسیر گام برداشتن این گروه‌ها برای شرکت در رقابت‌های انتخاباتی است که قرار است سال آینده در عراق برگزار شود."

الجیزانی افزود: "علاوه بر ابعاد مرتبط با تلاش برای ارائه تبلیغات و ترویج پروپاگندا به سود گروه‌های مسلح، اظهارات قیس خزعلی می‌تواند بخشی از یک رقابت برای چیرگی و تحمیل نفوذ جناح‌های مسلح بر صحنه تحولات عراق باشد."

این در حالی است که کتائب حزب‌الله عراق، پس از حمله موشکی اخیر به منطقه سبز بغداد، اعلام کرد که "اقدام اخیر، جز این‌که ناشی از جهل، حماقت بی‌پایان یا تلاشی برای خدمت به ترامپ و تیم او باشد، چیز دیگری نیست."

الجیزانی همچنان خاطرنشان کرد که اختلاف دیدگاه‌ها میان "کتائب حزب‌الله"، که اظهارات اخیر آن این مفهوم را می‌رساند که "تا به حال به آتش‌بس متعهد است" و "عصائب اهل‌حق"، که در مورد پایان آتش‌بس صحبت می‌کند، نشان از سازش و همسویی میان دو جناح مزبور دارد و این بخشی از "تاکتیک‌های تهران در راستای تلاش برای انکار ارتباط با گروه‌های مسلح در عراق است."

در همین حال، طرف‌های نزدیک به دولت عراق عقیده دارند که هدف اصلی از حملات اخیر، به چالش کشیدن مصطفی‌الکاظمی است، به ویژه این‌که گفت‌وگو میان واشنگتن و بغداد در مورد زمانبندی خروج نیروهای آمریکایی از عراق شاهد پیشرفت‌های چمشگیری شده است.

عید الرحمن الجبوری، یکی از کارشناسان نزدیک به مصطفی‌الکاظمی، ضمن تأکید بر عدم آگاهی دولت از پایان آتش‌بس، می‌گوید: "هدف اساسی همه طرف‌هایی که دست به حمله علیه سفارت ایالات متحده در بغداد یا منافع آن می‌زنند، قرار دادن دولت در وضعیت دشوار و آشفتگی است، به ویژه این‌که مصطفی‌الکاظمی توانسته است در پرونده زمانبندی برای خروج نیروهای خارجی از کشور به پیشرفت‌های قابل ذکری دست یابد."

هرچند برخی از احزاب و گروه‌ها ادعا می‌کنند که دست دولت را برای اتخاذ هرگونه اقدام دیپلماتیک به منظور فراهم کردن زمینه خروج نیروهای آمریکایی از کشور باز گذاشته اند، اما الجبوری بدین باور است که "جناح‌های مزبور مطابق به برنامه‌ها و منافع خود حرکت می‌کنند و منافع دولت را در محاسبات خود هرگز در نظر نمی‌گیرند." وی افزود: "نخست وزیر به تعهدات خود در زمینه خروج نیروهای آمریکایی از کشور ادامه می‌دهد و این همان هدفی است که تمام جناح‌ها در تلاش برای تحقق آن هستند."

الجبوری خاطرنشان کرد که "جناح‌های مسلح با استفاده از این گونه اقدامات سعی می‌کنند وضعیتی را به وجود آورند تا در صورت روی آوردن به اقدامات سیاسی، زمینه برای حضور آنها در صحنه سیاس فراهم باشد، افزون بر آن‌که این اقدامات پرده‌پوشی بر عملکرد‌های چالش برانگیز جناح‌های است که فعالیت‌های آنها می‌بایست تنها در محدوده برنامه‌های سیاسی خلاصه شود. وی افزود: "اگر ایالات متحده بخواهد این جناح‌ها را تحت پیگرد و مجازات قرار دهد، در عمل نمی‌تواند اقدامی را در این زمینه انجام دهد، زیرا گروه‌های یادشده رهبری مشخص نداشته و هیچ جناح سیاسی از آنها نمایندگی نمی‌کند."

البته پرونده اخراج نیروهای آمریکایی از عراق یکی از چالش برانگیزترین پرونده‌هایی است که احزاب سیاسی بر سر آن تنش و ناسازگاری دارند. با آن‌که گروه‌های شبه‌نظامی خواستار خروج فوری نیروهای آمریکایی هستند، اما احزاب سیاسی ابراز نگرانی می‌کنند که با خروج نیروهای آمریکایی از کشور، ممکن است زمینه گسترش نفوذ ایران در عراق از طریق جناح‌های وفادار به تهران بیشتر از پیش فراهم شود.