حرفه خبرنگاری در تمام دنیا جزو مشاغل سخت و پرخطر محسوب می‌شود. براساس آمار ارائه شده از طرف سازمان گزارشگران بدون مرز، در سال ۲۰۲۰ حدود ۵۰ خبرنگار در سراسر جهان کشته شدند.

بیش از دو سوم از این تعداد در کشورهایی کشته شده‌اند که به اصطلاح «در حال صلح» هستند. به عبارتی از هر ده خبرنگار هفت تن در کشورهایی کشته شده‌اند که میدان جنگ نبوده‌اند.

این سازمان حامی خبرنگاران، از سه کشور مکزیک، عراق و افغانستان به عنوان کشورهایی با بالاترین نرخ خشونت علیه خبرنگاران نام برده است.

به گزارش «مرکز خبرنگاران افغانستان» در ۱۹ سال گذشته ۱۱۵ خبرنگار در این کشور به قتل رسیده‌اند که از این تعداد ۵۶ مورد در شهر کابل پایتخت افغانستان رخ داده است.

اما سؤال این‌جاست، سازمان‌هایی مانند گزارشگران بدون مرز یا مرکز خبرنگاران افغانستان چه کارهای عملی برای رفع این خشونت‌ها و تامین امنیت جانی روزنامه‌نگاران انجام داده‌اند؟

احمد قریشی رییس «مرکز خبرنگاران افغانستان» در گفت‌وگو با ایندیپندنت فارسی می‌گوید که این نهاد بر دو راهکار ارتقاء ظرفیت خبرنگاران و مدیران رسانه در زمینه امنیت و مصونیت و همچنین دادخواهی در داخل و در سطح بین‌المللی تمرکز کرده است.

وی در خصوص راهکار اول می‌گویدِ: «این مرکز کتابچه‌های آموزشی در زمینه حفظ امنیت و مصونیت در شرایط جنگی و منازعه تهیه کرده است که ضمن برگزاری کارگاه‌های آموزشی به شرکت‌کنندگان در ولایات مختلف کشور ارائه می‌شود.»

احمد قریشی در خصوص بخش دادخواهی داخلی، با اشاره به این که این مرکز تاکنون چندین کارزار سراسری علیه خشونت با خبرنگاران و مبارزه با معافیت از مجازات جرایم علیه خبرنگاران راه‌اندازی کرده است، افزود: «دو بار خطاب به دولت افغانستان نامه سرگشاده نوشتیم که از سوی چند صد خبرنگار امضاء شده است.»

افغانستان در چند ماه اخیر به طرز نگران‌کننده‌ای شاهد افزایش قتل‌های هدفمند روزنامه‌نگاران بوده است. در آخرین مورد ۱۲ دی ماه «بسم‌الله عادل ایماق»، مدیر مسؤول رادیو صدای غور در مرکز افغانستان، به دست افراد مسلح ناشناس به ضرب گلوله کشته شد.

این خبرنگار افغان مدتی پیش به مرکز خبرنگاران افغانستان گفته بود که از یک حمله مسلحانه افراد ناشناس در فیروزکوه مرکز ولایت غور، جان سالم به در برده است و همچنان نگران جان خود است.

اول دی ماه نیز رحمت الله نیکزاد خبرنگار آزاد در ولایت غزنی در جنوب افغانستان به دست افراد مسلح ناشناس به قتل رسید. او که با رسانه‌های مختلف خارجی و داخلی از جمله شبکه الجزیره همکاری داشت، از مدت‌ها پیش مورد تهدید قرار گرفته بود.

آذر ماه گذشته نیز ملاله میوند خبرنگار زن افغان در استان شرقی ننگرهار به قتل رسید. افراد مسلح ناشناس در حالی‌که این خبرنگار عازم محل کار خود بود، به ضرب گلوله وی را به قتل رساندند.

در ماه آبان هم دو خبرنگار به فاصله یک هفته و با روشی مشابه به قتل رسیدند. یما سیاوش گرداننده پیشین برنامه‌های سیاسی تلویزیون طلوع و الیاس داعی، خبرنگار رادیو آزادی، هر دو در اثر انفجار مین مغناطیسی که در خودروی آن‌ها جاسازی شده بود، جان خود را از دست دادند.

رفیع صدیقی رئیس سابق تلویزیون خورشید و فهمیه فیض همکارش در این رسانه نیز در آذر ماه گذشته جان خود را از دست دادند. گرچه وزارت کشور افغانستان دلیل مرگ این دو خبرنگار را گاز گرفتگی اعلام کرد اما رسانه‌های اجتماعی و خبرنگاران مرگ این دو را مشکوک توصیف کردند.

اتفاقاتی از این دست نشان می‌دهد که فعالیت رسانه‌ای در افغانستان با چالش‌های زیادی روبه‌رو است.

این حملات و چالش‌های پیش روی روزنامه‌نگاران افغان ناشی از مشکلات امنیتی است.

موارد زیادی از این خشونت‌ها از سوی گروه طالبان صورت گرفته است. افزایش ناامنی روزنامه‌نگاران، هم‌زمان با مذاکرات صلحی که میان دولت افغانستان و گروه طالبان در جریان است، امیدها را برای برقراری آرامش، ثبات و امنیت کمرنگ کرده است.

افغانستان پس از سرنگونی طالبان در ۲۰ سال پیش، شاهد افزایش فعالیت رسانه‌ها بود. ادامه این ترور و ناامنی‌ها، ضربه‌ای جدی به آزادی بیان، امنیت شغلی خبرنگاران و حق شهروندان برای دسترسی آزاد به اطلاعات به شمار می‌رود. اما چرا روزنامه‌نگاران هدف اصلی این حملات هستند؟

به عقیده احمد قریشی، خشونت علیه خبرنگاران در افغانستان با جنگ جاری در این کشور ارتباط مستقیم دارد.

رئیس مرکز خبرنگاران افغانستان، ضمن اشاره به روند توافق‌نامه صلح آمریکا و طالبان که بر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان تمرکز دارد، می‌گوید جنگ در مناطق مختلف کشور هم‌زمان با تلاش برای صلح بین دولت افغانستان و طالبان، شدت یافته است.

وی دلیل افزایش خشونت‌ها را علیه روزنامه‌نگاران، تشدید جنگ و توسعه جغرافیای حضور و نفوذ طرفین جنگ به ویژه طالبان می‌داند.

به عقیده آقای قریشی، خبرنگاران به عنوان یک هدف نرم که تاثیر زیادی بر افکار عمومی دارند، به راحتی قابل دسترس هستند.

به اعتقاد او افزایش حمله‌ها علیه خبرنگاران در جریان گفت‌وگوهای صلح، فشار روانی بر دولت را افزایش می‌دهد و انتقاد مردم از دولت به دلیل ناتوانی در حفاظت از شهروندان بیشتر شده است.

برخی معتقدند که خاموشی و یا حداقل محدود کردن دامنه آزادی کاری جامعه رسانه‌ای آزاد و پویای افغانستان که در دو دهه اخیر شکل گرفته است، به نفع طالبان است.

احمد قریشی در این‌باره می‌گوید: «طالبان، حداقل در صحبت‌های رسمی، بارها گفته‌اند که به خبرنگاران و آزادی بیان احترام می‌گذارند، اگر چه می‌گویند این آزادی نباید برخلاف ارزش‌های جامعه باشد. به گفته احمد قریشی، طالبان اما در گذشته چندین بار به چند رسانه و کارمندان آن حمله‌های مرگبار کرده‌اند و نشان داده‌اند که تعریف آن‌ها از ارزش‌ها متفاوت است و تخلف از این ارزش‌ها را تحمل نمی‌کنند.»

آقای قریشی از قول حکومت افغانستان می‌گوید که بخش عمده پرونده‌های خشونت، تهدید و یا بدرفتاری با خبرنگاران از سوی طالبان و سایر گروه‌های تروریستی صورت گرفته است اما او اضافه می‌کند که متاسفانه این پرونده‌ها یا به دلیل کشته شدن عاملان برخی از رویدادها قابل پیگیری نیست و یا متهمان در مناطق خارج از تسلط حکومت قرار گرفته‌اند.