روند نقض کنترل شده تعهدات هسته‌ای ایران که از ۲۰ ماه قبل و در سالگرد خروج آمریکا از برجام با افزایش خلوص غنی‌سازی، افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده، نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و ساخت و ساز در دل کوه‌های نطنز آغاز شد، در هفته‌های اخیر با یک هدف روشن شتاب بیشتری گرفته است: افزایش نگرانی‌ها نسبت به کوتاه‌تر شدن زمان «گریز هسته‌ای» جمهوری اسلامی به عنوان بستری برای بازگشت به مذاکره و لغو تحریم‌ها. کشورهای غربی و همسایگان ایران در منطقه همواره درباره ماهیت و رویکرد فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی با توجه به پیشینه این برنامه‌ها (که بخشی از آن در در آرشیو به سرقت رفته از سوی اسرائیل موجود است) ابراز نگرانی کرده‌اند. اما اکنون تهران به طور عمدی در حال دامن زدن به این نگرانی‌ها است و اروپا هم به طور آگاهانه در بزرگنمایی این تهدید با ایران همکاری می‌کند.
هرچه زمان برگزاری مراسم تحلیف جو بایدن و پایان کار دولت دونالد ترامپ که برجام را بدترین توافق تاریخ آمریکا لقب داد، نزدیک‌تر می‌شود؛ ابعاد بیشتری از نقض تعهدات تهران در رسانه‌ها و گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی انعکاس می‌‌یابد، از غنی‌سازی ۲۰ درصدی تا تولید اورانیوم فلزی با قابلیت استفاده در تولید سلاح هسته‌ای. چشم‌انداز اخراج بازرسان آژانس و خروج از پروتکل الحاقی نیز به عنوان گزینه پیشتیبان در ماه‌های پیش رو معرفی شده که نشان دهنده رو به پایان بودن صبر تهران برای لغو تحریم‌ها از طریق مذاکره است.
تجربه دور قبلی مذاکرات در دولت باراک اوباما به تهران نشان داد که امکان توافق در اوج نگرانی‌ها نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران وجود دارد. چنانکه نگرانی دولت باراک اوباما از ورود جمهوری اسلامی به باشگاه هسته‌ای؛ توافق هسته‌ای مقدماتی و سپس برجام را به دنبال داشت. مشاوران و مقامات دولت اوباما که بسیاری از آنها در دولت بایدن مشغول به کار خواهند بود؛ و همچنین اروپا، به اندازه‌ای این تهدید را بزرگ ترسیم کردند که نگرانی‌ها درباره برنامه‌های موشکی زیر سایه آن قرار گرفت. برآورد وضعیت کنونی برنامه‌های هسته‌ای ایران با توجه به اقدامات انجام شده و تهدید ناشی از آن بر عهده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سرویس‌های اطلاعاتی است که همچنان نظر قطعی خود را اعلام نکرده‌اند.
عمده واکنش اروپا نسبت به اقدامات اخیر تهران، ابراز «نگرانی شدید» بوده است. اروپا نه تنها هیچ پیامدی را به تهران هشدار نمی‌دهد، بلکه ازسرگیری مذاکره و بازگشت به برجام را به عنوان راه حل ارایه می‌کند. وزیر امور خارجه فرانسه با اشاره به این گزارش‌ها می‌گوید، ایران در مسیر دستیابی به ظرفیت تولید سلاح هسته‌ای قرار دارد و بازگشت به برجام ضروری است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم از اظهارات بایدن و تیم او در ارتباط با بازگشت به برجام استقبال کرده است. در این بین رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید بیشتر از چند هفته برای احیای برجام فرصت نیست.
در همین حال برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که اروپا رایزنی با کشورهای عربی به منظور کاهش نگرانی‌ها درباره دور جدید مذاکره‌ها با جمهوری اسلامی را آغاز کرده است. چشم‌پوشی بر نگرانی‌های کشورهای منطقه درباره فعالیت‌های موشکی و تسلیحاتی ایران از جمله عوامل شکست برجام به‌شمار می‌رود. با توجه به تحولات اخیر در خاورمیانه و شکل‌گیری اتحادهای جدید بین کشورهای عربی و اعراب و اسرائیل، حذف این نگرانی‌ها از میز مذاکره دیگر به عنوان یک گزینه برای غرب مطرح نخواهد بود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
به گفته لورنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال، در آستانه آغاز به کار دولت بایدن (چهارشنبه این هفته)، مدیران سیاسی وزارت امور خارجه در بریتانیا، فرانسه و آلمان در سفر به منطقه خلیج فارس رایزنی با عربستان سعودی، امارات متحده عربی و عمان را آغاز کرده‌اند. نورمن می‌گوید، هدف از این رایزنی‌ها رفع نگرانی‌ها و آماده‌کردن زمینه برای ازسرگیری دیپلماسی با تهران است.
از سوی دیگر کانال ۱۲ تلویزیون دولتی اسرائیل از آغاز رایزنی‌های پشت پرده تیم بایدن با تهران برای بازگشت به برجام خبر داده و می‌گوید آمریکا، اسرائیل را در جریان آخرین تحولات قرار داده است. هرچند این شبکه تلویزیونی نام منبع خود را فاش نکرده، جو بایدن پیش از این نیز نشانه‌هایی مبنی بر تمایل به بازگشت به برجام ارسال کرده بود. عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه اخیرا گزارش‌هایی که به ارتباط تیمی وزارت امور خارجه ظریف با تیم بایدن اشاره می‌کرد را تکذیب کرده بود. قبلا وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در مصاحبه‌ای به روابط دوستانه خود با بایدن و سابقه آشنایی با او اشاره کرده بود.
ظریف در واکنش به ژان لیو لودریان، همتای فرانسوی خود که درباره حرکت تهران در مسیر دستیابی به ظرفیت سلاح هسته‌ای هشدار داده، او را به فروش تسلیحات به عربستان سعودی و «ابتکار مرده زاده شده» رئیس‌جمهور فرانسه ارجاع داده و از لودریان خواسته از «مهمل‌گویی» درباره ایران دست بردارد. با این حال کارنامه مذاکرات منتهی به برجام که از رایزنی‌های محرمانه در عمان آغاز شد، حاکی از آن است که ارتباط‌های پشت پرده حتی در اوج تهدید‌ها و اتهام‌زنی‌ها، دور از ذهن نیست.
ظریف در همین توییت به بدهی بریتانیا بابت قرارداد زمان شاه برای خرید تانک‌های چیفتن هم اشاره می‌کند.
پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷، بریتانیا، فرانسه و آلمان به همراه چین و روسیه، اعضای باقی‌مانده در این توافق به‌شمار می‌روند.
اقدامات قبلی تهران در بازگرداندن آمریکا به برجام از طریق اعمال فشار بر اروپا به دلیل روشن نبودن سرنوشت انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ در ایالات‌متحده ناکام ماند. اما با پیروزی دمکرات‌ها، تهران تلاش می‌کند به بهانه اجرای «قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها»، بار دیگر امکان بازگشت به برجام را در بوته آزمون بگذارد. این قانون که به گواه مقامات ارشد جمهوری اسلامی مورد حمایت همه‌جانبه علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی است، مجموعه‌ای از اقدامات از غنی‌سازی ۲۰ درصدی تا تولید اورانیوم فلزی، جلوگیری از ورود بازرسان و خروج از پروتکل الحاقی را شامل می‌شود.
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی و ابلاغ کننده این قانون، هدف آن را «تولید قدرت» در حوزه دیپلماسی عنوان کرده است. باید دید با توجه به پیشینه فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی و از سوی دیگر تحولات اخیر در منطقه خاورمیانه و خلیج فارس، استراتژی افزایش عامدانه دامنه تهدید‌ها تا چه اندازه در تحقق اهداف جمهوری اسلامی موفق عمل می‌کند.
