پس از پخش تصاویری از سوختگی شدید و شرایط وخیم «معتادان متجاهر» تهران و محل تجمع آنها در فضای مجازی، بار دیگر این موضوع به عنوان یکی از جدی‌ترین آسیب‌های این کلان‌شهر، مورد توجه قرار گرفت. خرید و فروش و مصرف علنی مواد مخدر در پارک‌ها و معابر، در کنار مشکلِ کودکان کار، حاشیه‌نشینی و زنان بدسرپرست و بی‌سرپرست، از جمله مسایلی هستند که افکار عمومی، هموار نسبت به آنها حساسیت نشان داده است.

سال‌ها است بخشی از مناطق حاشیه‌ای و حتی مرکز تهران، درگیر آسیب معتادان متجاهری است که دارای پاتوق‌هایی ثابت و خطرناک هستند. در این مناطق، انواع مواد مخدر در ملاء عام، مصرف و تزریق می‌شود. در این میان، هرچند نیروی انتظامی بارها اعلام کرده است به شیوه‌های مختلف و با برپایی کمپ‌های ترک اعتیاد، تلاش دارد این پاتوق‌های عجیب جمع شوند، همچنان تهران و حاشیه‌ آن، مامنی امن برای سازمان‌دهندگان و مصرف‌کنندگان مواد مخدر است.

مناطق «اسلامشهر»، «حصارک»، همچنین «نواب»، «شوش» و حوالی «میدان امام حسین» از مشهورترین محل‌هایی ا‌ست که اگر شب‌ها سری به ساختمان‌های نیمه متروک، پارک‌ها، خرابه‌ها و غارهای ساخته‌شده در دیواره سیل‌بندهای آن بزنید، به راحتی می‌توانید با گروهی از معتادان روبرو شوید که در حال مصرف یا تزریق مواد مخدر، از طریق سرنگ‌های مشترک هستند.

این پاتوق‌ها و مجاورت آنها با محل‌های مسکونی، به‌خصوص برای جوانان و زنان، آسیب‌های جدی به‌همراه دارد. حضور علنی خرده‌فروشان مواد و زورگیری در حوالی این پاتوق‌ها، بخشی از این آسیب‌ها است.

پارک تقوی اسلامشهر، پاتوق معتادان بی‌خانمان

یکی از ساکنین مجاور «پارک تقوی» در «اسلامشهر» پیرامون مشکل تجمع معتادان و آسیب‌های آن در این پارک می‌گوید: «پارک تقوی کنار محله‌ای مسکونی است و دارا بودن محوطه بازی، سبب شده است بچه‌ها از این پارک به عنوان تفریحگاه استفاده کنند و نوجوانان و جوانان هم در آن تردد داشته باشند. اما دقیقا کنار پارک، محوطه خاکی و خالی‌ای است که عصر و شب، معتادان جمع می‌شوند و فرد یا افرادی برای آنها تزریق انجام می‌دهند. همچنین خرید و فروش مواد هم اینجا علنی انجام می‌شود و مردم به دلیل احساس ترس از آسیب‌دیدن، نمی‌توانند اعتراض کنند.»

وقتی جویای این می‌شویم که نیروی انتظامی چه واکنشی دارد، توضیح می‌دهد: «چندین‌بار نیروی انتظامی به صورت محدود و موردی با معتادان و فروشندگان مواد در این منطقه برخورد کرد، ولی تا قتل یا درگیری شدیدی اتفاق نیفتد، ترجیح می‌دهند کاری نکنند.»

یکی از مغازه‌داران حوالی پارک تقوی می‌گوید: «این اتفاق در اکثر خرابه‌ها و پارک‌های اسلامشهر می‌افتد. اگر شب‌ها به پارک‌های اسلامشهر سر بزنید، در بسیاری از آنها شاهد معتادانی هستید که یا در حال تزریق مواد هستند و یا بعد از تزریق گوشه‌ای افتاده‌اند. بعد از موج گرانی‌های امسال، تعداد این فراد به شکل مشهودی بیشتر شده است و عملاً دارد به یکی از تصاویر عادی که در طول روز می‌بینیم، تبدیل می‌شود.»

با حضور در این منطقه، متوجه می‌شویم مشرف‌بودن خانه‌های محل به پارک و خرابه کنار آن و اینکه این پارک فاقد هرگونه امکان استتار است، امکان شناسایی و برخورد با موادفروشان و معتادان امری ممکن است. عدم برخورد و جمع‌آوری‌ آنها اما، مسئله‌ای است که باید دید چه دلیلی دارد. این پارک و «پارک توحید» در همان نزدیکی، روزها محل بازی بچه‌ها و نوجوانان و عصرها و شب‌ها پاتوق معتادان و کارتن خواب‌ها است.

یکی دیگر از ساکنین قدیمی محل می‌گوید: «معتادان با شکستن چراغ‌های پارک و معابر، در تاریکی برای خود فضای امن ایجاد می‌کنند. همچنین منع تردد از ساعت ۹ که موجب خلوتیِ منطقه شده، به امنیت آنها کمک زیادی کرده است.»

در سال‌های اخیر، به سبب تولید ارزان انواع مواد مخدر شیمیایی و در دسترس بودن آن، همچنین افزایش فقر و بیکاری به خصوص در میان جوان‌ها، تجمع معتادان نه در اسلامشهر که در اکثر نقاط تهران، دیگر موضوعی غیرطبیعی نیست.

رها کردن سرنگ‌های آلوده و خطرات آن برای کودکان و نوجوانان

نکته‌ دیگری که خطر تجمع افراد مبتلا به بیماری اعتیاد را در پارک‌ها افزایش می‌دهد، مسئله رهاسازی مواد و یا سرنگ‌های آلوده است. با رسیدن صبح و متفرق‌شدن این افراد، گاه کودکان و نوجوانان و خانواده‌هایی که برای تفریح به این پارک‌ها سر می‌زنند، نه تنها دچار از سرنگ‌های آلوده و رها شده دچار آسیب می‌شوند، بلکه گاهی نوجوانان کنجکاو امکان دارد اندک مواد رها شده در پارک را مصرف می‌کنند.

سیدمالک حسینی، سرپرست سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران، در ابتدای سال به تصمیم شهرداری تهران به تعطیلی مراکز ماده ۱۶ که به جهت شیوع ویروس کرونا اتخاذ شده بود، واکنش نشان داد و گفت نبودِ این مرکز و از بین رفتن امکانِ قرنطینه افراد بی‌خانمان و به‌خصوص معتادان متجاهر در سطح شهر، می‌تواند به مشکلات و آسیب‌های زیادی منجر شود.

مرگ‌های سخت و سوختن معتادان متجاهر در شهر

یکی دیگر از مسائل مهمی که طی چند سال گذشته، گاهی اخباری راجع به آن منتشر می‌شود، اما مورد توجه قرار نمی‌گیرد، موضوع مرگ معتادان در اثر مصرف مواد آلوده است. به نظر می‌رسد توزیع مواد آلوده و یا آزمایش نوع جدیدی از مواد شیمیایی مخدر، گاهی باعث مرگ این افراد در سطح شهر می‌شود. برای مثال اواخر سال ۹۷، مردم صبح خود را در بعضی مناطق جنوب تهران، با مشاهده جنازه‌های رهاشده معتادان در پارک‌ها و خرابه‌ها آغاز کردند؛ موضوعی که هیچ‌گاه کسی مسئولیت آن را نپذیرفت و یا دستکم توضیحی قانع‌کننده به اذهان عمومی در خصوص آن داده نشد.

علاوه بر پارک‌ها و خرابه‌ها، از دیگر نقاطی که معمولا شب‌ها محل رفت‌وآمد و مصرف مواد معتادان است، فضای سبز کنار اتوبان‌ها است. این محل‌ها به‌خاطر آنکه با اتوبان تفاوت ارتفاع دارند، معمولا نظارت بر آنها سخت است. از سوی دیگر این محوطه‌ها به راحتی به کوچه‌ و خیابان‌های کنار اتوبان راه دارند. در چند سال اخیر، موارد متعددی از حمله معتادان با سلاح سرد در این نقاط و حتی تهدید عابران به حمله با سرنگ آلوده، گزارش شده است.

اتوبان صیاد و نواب، پاتوق معتادان شهر تهران

یک خانم ساکن حوالی اتوبان صیاد می‌گوید: «سال گذشته برای تهیه دارو ناچار به ترک خانه در ساعات پایانی شب شدم که در کوچه معتادی با سرنگ به من حمله کرد و کیف پول و گوشی موبایلم را برد.»

او با اشاره به فضای سبز کنار اتوبان صیاد می‌گوید: «شب‌ها معتادان زیادی اینجا تردد می‌کنند و حتی گاهی با یکدیگر درگیر می‌شوند و همدیگر با شیشه شکسته و یا چاقو زخمی می‌کنند.» او معتقد است: «تا دو سال پیش، نیروی انتظامی برخورد جدی‌تری با این افراد داشت. اما طی یکی دو سال گذشته، هم تعداد آنها افزایش یافته و هم میزان برخورد نیروی انتظامی با آنها کمتر شده است.»

از دیگر مناطقی که به نظر می‌رسد تبدیل به جولانگاه معتادان و موادفروشان شده، خیابان‌های پشت اتوبان نواب است. به‌طوری که اگر شب‌ها به محوطه مجتمع‌های ساخته‌شده در پروژه نواب سر بزنید، می‌توانید شاهد ردوبدل شدن مواد و مصرف آن در ملا عام باشید.

در زمان مدیریت کرباسچی بر شهرداری تهران، با آغاز تخریب خانه‌های نواب و آغاز ساخت‌وسازهای این پروژه، برخی کارشناسان شهری نسبت به ضرورت برخورد با نقاط جرم‌خیر نواب، و برنامه‌ریزی لازم در خصوص این موضوع، پیش از شروع این پروژه هشدار داده بودند. این هشدار از آن رو بود که منطقه نواب، از قدیم، محل تردد و تجمع معتادان متجاهر در خانه‌هایی خاص، برای استعمال مواد مخدر بود.

در طول زمان تخریب و ساخت آپارتمان‌های نواب، به دلیل وجود مناطق مخروبه و خانه‌های نیمه تخریب‌شده، این ناحیه از تهران تبدیل به بهشت معتادان و کارتن‌خواب‌ها شد.

پس از پایان پروژه و واگذاری خانه‌های نواب، باز هم به دلیل طولانی‌شدن بازگشت زندگی عادی شهروندان در این منطقه، معتادان از خلوتی آن استفاده کرده و برای خود در کوچه‌های حوالی اتوبان، محل استقرار، ساخته بودند.

تهران طی دو سال گذشته، بیش از همیشه شاهد افزایش تعداد معتادان آواره که جا و مکان نداشته و در پارک‌ها و خرابه‌های شهر زندگی‌می‌کنند، بوده است. وقتی به اخبار مرتبط با جمع‌آوری گاه‌به‌گاه این افراد نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم زیر پوست تهران، جدای از حاشیه‌های غم‌انگیز دیگر آن، زندگی مخوف معتادان متجاهر و تامین‌کنندگان مواد مخدر برای آنها در جریان است، زندگی‌ای که در آن احتمال وقوع تجاوز، قتل و جنایت امری غیر طبیعی نیست.

۱۰ هزار معتاد متجاهر رها شده در شهر

فرحزاد، شوش، تهرانپارس، مولوی، نواب، هرندی، راه‌آهن محل‌هایی هستند که به گفته امین شاهرخی، مدیر کل بهزیستی استان تهران، قرار بود اردیبهشت امسال، بیش از هزار معتاد متجاهر مستقر در آنها، طی چند روز جمع‌آوری و به مراکز ترک اعتیاد تحویل داده شوند؛ عددی که خود حکایت از تعداد بالای این افرادِ رها شده در سطح شهر می‌کند.

همچنین ابتدای امسال، مالک حسینی، سرپرست سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران بزرگ، در خصوص آمار نسبی معتادان متجاهر شهر تهران گفت: «برآورد ما این است که در حال حاضر، ۱۰ هزار معتاد در سطح شهر تهران حضور دارند. ۵ هزار معتاد در سطح شهر تهران، قبل از شیوع بیماری کرونا بود و ما قصد داشتیم در طرح نوروزی، این معتادان را جمع‌آوری کنیم که متاسفانه به دلیل شیوع بیماری کرونا متوقف شد. ۵ هزار معتاد هم، زمان حضورشان در کمپ‌ها به پایان رسیده و بر اساس قانون ترخیص شدند. بنابراین در مجموع، در حال حاضر، ۱۰ هزار معتاد متجاهر در تهران حضور دارند.»

با توجه به تصاویری که گاهی از محل‌های تجمع این معتادان در گوشه کنار شهر منتشر می‌شود، به نظر می‌رسد تعداد آنها بسیار بیش از این است.

در این میان، طرح منع تردد شبانه در تهران، وقتی با خاموشی معابر برای صرفه‌جویی در مصرف برق همراه می‌شود، شب‌های تهران را نه فقط تاریک که ترسناک می‌کند.

به قول سعید، از رانندگانی که با تاکسی‌های اینترنتی همکاری دارد: «در این شب‌ها اگر در محله‌های خلوت و یا در اتوبان، به هر دلیل ماشینتان خراب شود، بهتر است درها را قفل کرده داخل ماشین بنشینید و همزمان با زنگ زدن به امداد خودرو، به پلیس هم زنگ بزنید. امسال بارها برخی از همکاران ما در چنین وضعیتی، با حمله معتادان زورگیر مواجه شده‌اند.»