روند ساخت سد ماندگان در سمیرم استان اصفهان، همچنان بدون مجوز زیست‌محیطی و به‌رغم مخالفت‌های گسترده کارشناسان سازمان محیط زیست و فعالان این حوزه ادامه دارد.

کارشناسان می‌گویند این سد که قرار است روی رودخانه ماربُر در دامنه شمالی رشته کوه دنا احداث شود، علاوه بر آسیب جدی به اکوسیستم استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان، برای منابع آبی خلیج فارس تهدید محسوب می‌شود و نه‌تنها محیط زیست که «وحدت اقوام منطقه» را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

مهرماه امسال حمید ظهرابی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت از محیط زیست ایران، با انتقاد از وزارت نیرو گفته بود که این وزارتخانه باید هرچه زودتر اجرای سد ماندگان را به علت نداشتن مجوز زیست‌محیطی متوقف کند، «زیرا اجرای هر طرحی بدون ارزیابی زیست‌محیطی و مجوز سازمان حفاظت محیط زیست غیر‌قانونی است.»

همچنین محمد درویش، فعال محیط زیست، با تاکید بر اینکه تغییر مسیر رودخانه‌ها یکی از عوارض احداث سدهای ارزیابی‌نشده و غیرقانونی است، تاکید کرد که وارد کردن شوک به جریان اصلی یک رودخانه به ایجاد تنش‌های آبی دامن می‌زند و تدوام چنین اقدامات کارشناسی‌نشده در حوزه منابع آب طبیعی روی ماربر، یکی از سرشاخه‌های اصلی رود کارون، «حتی به‌مرور سبب افت کیفیت اکوسیستم خلیج فارس خواهد شد.»

احداث سد ماندگان روی رودخانه ماربر بر نگرانی‌ها درمورد چند تکه شدن و کاهش مساحت منطقه حفاظت‌شده دنا نیز می‌افزاید. سدی که مقام‌های استان اصفهان در اواخر سال ۱۴۰۲ بر پیشروی آن با عنوان «طرح آبرسانی جنوب استان اصفهان» تاکید کردند، اما کارشناسان معتقدند که با برهم زدن مدیریت یکپارچه دنا، به یکی از ارزشمندترین مناطق حفاظت‌شده ایران «خسارات جبران‌ناپذیری» وارد می‌شود. این کارشناسان تاکید کردند که مصوبه شورای عالی محیط زیست ایران مبنی بر تفکیک مدیریت این منطقه حفاظت‌شده امضای چهار عضو متخصص این شورا را ندارد.

۲۴ آذر مدیرکل محیط‌زیست استان کهگیلویه و بویراحمد برخی از اخبار منتشرشده درباره توقف پروژه ساخت این سد را تکذیب کرد. این در حالی است که مردادماه امسال، پس از انتشار اخباری درباره احتمال انتقال مدیریت منطقه حفاظت‌شده دنا از این استان به اصفهان، شهروندان در یاسوج با شعار «دنا فروختنی نیست» به این تصمیم اعتراض کردند، زیرا حامیان محیط زیست در این استان معتقدند که هدف اصلی این پروژه تسهیل ساخت سد ماندگان و انتقال آب رودخانه ماربر خواهد بود.

افشین دانه‌کار، استاد محیط زیست دانشگاه تهران، نیز در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز انگیزه‌های این پروژه را «مبهم» دانست و گفت: «به نظر می‌رسد استان اصفهان به اداره منابع آبی موجود در منطقه علاقه‌مند است و می‌کوشد سهمی از نیاز آبی خود را از طریق سرچشمه رودهایی تامین کند که در منطقه دنا قرار دارند.»

در دهه‌های اخیر ساخت ده‌ها کارخانه دولتی فولاد و آهن‌آلات و کاشی، که به آب زیاد نیاز دارند، در مناطق مرکزی و کویری ایران مانند اصفهان، سمنان و یزد اعتراض‌های گسترده کارشناسان و فعالان حوزه محیط زیست را برانگیخت.

محمد درویش درباره سد ماندگان می‌گوید: «این اقدام تنها یک معنی می‌دهد: اینکه کشور نیازی به وجود سازمانی به اسم حفاظت از محیط زیست ندارد. اکنون مسئله این است که ساخت سد ماندگان روی رودخانه ماربر و تغییر مسیر آن، کاملا غیرقانونی انجام می‌شود و کسی هم پاسخ‌گو نیست. مسئولان سیاسی استان اصفهان می‌گویند مجوز احداث این سد را از شورای تامین دریافت کرده‌اند. این اقدام آشکارا با اصل ۵۰ قانون اساسی در تضاد است. اصلی که فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن را که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن همراه هستند، ممنوع اعلام کرده است.»

مدیران سازمان حفاظت از محیط زیست ایران نیز به‌دلیل همین تاثیر بازگشت‌ناپذیر محیط‌زیستی با احداث سد ماندگان مخالف‌اند، اما استانداری اصفهان موضوع را به شورای تامین امنیت، که متشکل از مدیرانی امنیتی، نظامی و سیاسی است، مرتبط می‌داند و، به گفته درویش، اعلام کرده است که «این نهاد قدرتی فراتر از معاون رئیس‌جمهوری و سازمان متبوع او دارد».

ماربر، یکی از سرشاخه‌های اصلی رود کارون در منطقه دنا است که سالانه ۴۸۰ میلیون متر مکعب آورده دارد، و تغییر مسیر آن با ایجاد بحران آبی اکوسیستم این منطقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به نابودی می‌کشاند. بحرانی که زندگی انواع گیاهان، حیوانات و حتی انسان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از سوی دیگر معیشت بومیان این منطقه را نیز به خطر می‌اندازد.

با این حال، به نظر می‌رسد مدیران سیاسی استان اصفهان برای حل مشکل کم‌آبی این استان سند ملی امنیت غذایی را نادیده می‌گیرند. براساس این سند، اصفهان باید سالانه ۳۰۰ میلیون متر مکعب در مصرف آب بخش کشاورزی‌اش صرفه‌جویی و از این طریق آب شرب و حقابه زاینده‌رود را تامین کند.