آغاز روابط همکاری استراتژیک بین سودان و اسرائیل

سفر هیئت اسرائیلی به ریاست الی‌کوهن، وزیر اطلاعات اسرائیل به خارطوم، پایتخت سودان در روز سه شنبه گذشته ۲۶ ژانویه ۲۰۲۱ و امضای توافق‌نامه تقویت همکاری‌های استراتژیک بین اسرائیل و سودان که در خاموشی و پنهان‌کاری رسانه‌ها صورت گرفت، باعث ایجاد سر و صدا و هیاهو در جامعه سودان شد، به ویژه این‌که همکاری میان دو کشور، ابعاد متعدد استراتژیک و بخش‌های مختلف امنیتی، اطلاعاتی، اقتصادی و تجاری را در بر می‌گیرد.

در این سفر چند ساعته و کوتاه به خارطوم، این مقام اسرائیلی با عبدالفتاح برهان، رئیس شورای حاکمیتی انتقالی سودان و عبدالله حمدوک، نخست وزیر سودان دیدار کرد و توافق‌نامه همکاری نظامی میان دو جانب توسط الی‌کوهن، وزیر اطلاعات اسرائیل و یاسین ابراهیم، وزیر دفاع سودان به امضا رسید.

در پیوند به این موضوع، محمد بشیر، ژنرال بازنشسته و سخنگوی رسمی پیشین نیروهای مسلح سودان، اظهار داشت که "وی هیچ توجیه و دلیلی برای گرایش به آغاز روابط همکاری نظامی با اسرائیل نمی‌‌بیند، حتی اگر همکاری مشترک با اسرائیل منجر به تحقق بخشی از نیازمندی‌های امنیت ملی سودان شود." ژنرال محمد بشیر متعقد است که "تماس‌ها و توافق‌نامه‌های همکاری نظامی که در حال حاضر انجام می‌شود به سود اسرائیل و آمریکا است و منافع آنها را تأمین می‌کند افزون بر آن‌که همکاری‌ها یادشده باعث ایجاد وضعیت جدیدی در منطقه شده و می‌تواند در ابعاد سیاسی و اقتصادی تأثیرگذاری چشمگیری داشته باشد." وی تأكید كرد: هدفی كه آمریكا و اسرائیل با ایجاد روابط نظامی با سودان به دنبال آن هستند، دستیابی به موضعی در سودان است که از موقعیت استراتژیک ویژه‌ای برخوردار است، در حالی‌که کشور سودان از زمان تأسیس تا کنون، خود از این موقعیت با اهمیت هیچ بهره‌ای نبرده است.

بشیر افزود: "سودان ممکن است از روابط نظامی خود با اسرائیل در زمینه اطلاعات، فناوری و آموزش نظامی بهره‌مند شود، اما تل‌آویو از این میان، بیشترین سود را به دست می‌آورد، زیرا هدف اصلی اسرائیل، موقعیت استراتژیک سودان است که می‌تواند با داشتن ویژگی‌های ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خود بر کشورهای آفریقایی و جهان عرب کنترل داشته باشد."

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا اسرائیل اجازه خواهد داد که نیروهای مسلح سودان از لحاظ کمی، تنوع و کیفی نسبت به ارتش اسرائیل برتری و تفوق داشته و عملکرد بهتری داشته باشند؟ و آیا اسرائیل اجازه خواهد داد که آمریکا نیروی هوایی پیشرفته را در اختیار سودان قرار دهد، به ویژه پس از رخدادهای اخیری که برخی از کشورهای منطقه با آنها روبه‌رو شده اند؟

سخنگوی رسمی سابق نیروهای مسلح سودان در ادامه گفت که "مسئله همکاری اسرائیل و سودان به موضوعی با خطوط مشخص و اهداف معین تبدیل شده است و تلاش برای برقراری روابط میان سودان و اسرائیل که از زمان دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین ایالات متحده آمریکا آغاز شد و در دوره جو بایدن، رئیس جمهوری جدید آمریکا ادامه می‌یابد، دامنه استراتژیک وسیعی دارد. هدف از این استراتژی، تسلط بر کشورهای جهان سوم و کنترل منابع و موقعیت‌های استراتژیک آنها، به ویژه سواحل دریای سرخ است که ابعاد اقتصادی گسترده‌ای دارد و حدود ۶۰  درصد حمل و نقل تجاری جهان از این مسیر دریایی صورت می‌گیرد. افزون بر این‌که چیرگی بر این منطقه، در تنش میان ایران و کشورهای عربی که ابعاد آن برای آمریکا و اسرائیل نیز حائز اهمیت است، می‌تواند تأثیرگذاری قابل ذکری داشته باشد."

قابل ذکر است که نخستین سفر هیئت نظامی اسرائیل به خارطوم و دیدار با مسئولان نظامی سودان که قبلاً انجام شد، به دلیل ابعاد اطلاعاتی آن می‌تواند از نظر ارزیابی توانایی‌های اسرائيل و موقعیتی که سودان در آن قرار دارد، برای تل‌آویو حائز اهمیت تلقی شود.

سفر اخیر وزیر اطلاعات اسرائيل، به عنوان دومین بازدید هیئت‌های اسرائیلی از سودان به شمار می‌رود، زیرا در ماه نوامبر گذشته یک هیئت اسرائیلی از سودان دیدار کرد. در آن زمان محمد الفکی، سخنگوی شورای حاکمیتی سودان در اظهاراتی به رسانه‌های سودانی گفت که این دیدار "ماهیت کاملاً نظامی داشته و هیچ ابعاد سیاسی ندارد." وی افزود که هیئت اسرائیلی با شماری از شخصیت‌های نظامی در سودان دیدار کرده است. این مقام سودانی اظهار داشت که در این نشست "موضوعات خاصی مورد بحث قرار گرفت" و افزود كه در حال حاضر نمی‌توان در مورد آنها صحبت کرد. وی تأکید کرد که در این نشست "در مورد روابط سیاسی میان دو کشور هیچ بحث و گفت‌وگوی صورت نگرفته است."

البته هیئت اسرائیلی که در آن زمان از سوادن دیدار کرد، ریاست آن را مسئول بخش آفریقا در شورای امنیت اسرائیل بر عهده داشت و شماری از افسران برجسته سرویس‌های امنیتی اسرائیل نیز شامل هیئت یادشده بودند و هیئت مزبور پس از ورود به خارطوم، پایتخت سودان، پرونده‌های امنیتی را مورد بحث و بررسی قرار داد. شایان یادآوری است که در ماه اکتبر گذشته، ایالات متحده آمریکا، سودان و اسرائیل اعلام کردند که در مورد برقراری روابط بین خارطوم و تل‌آویو به توافق رسیده اند.