مین‌ها بعد از گذشت ۳۰ سال از پایان جنگ ایران و عراق، همچنان قربانی می‌گیرند. تازه‌ترین قربانی این مین‌ها یک کودک ده ساله اهل کرخه است که روز چهارشنبه برای بازی به دشت رفت ولی روی مین جاماند!

 بخشدار فتح المبین شوش با اعلام این خبر گفته که انفجار مین در غرب کرخه شوش، باعث کشته شدن این کودک شده ‌است. کانال تلگرامی «مین و زندگی» نیز نوشت یک تیر مین باقی‌مانده از جنگ در روستای«صالح داوود» در غرب کرخه، موجب کشته شدن یک پسربچه ده ساله که همراه پدر خود به زمین‌های کشاورزی رفته بود، شد.

پیش از ظهر روز چهارشنبه، در روستای صالح داود همه چیز عادی بود تا اینکه صدای انفجار و تکه‌های پخش شده لباس‌های پسربچه‌ای که شاید دنبال پدر خود در زمین‌های کشاورزی می‌دوید، به اهالی روستا هشدار داد که جنگ در کرخه هنوز ادامه دارد. این روستا در ۳۰ کیلومتری شهر شوش است.

به گفته بخشدار فتح المبین شوش، آبان امسال نیز یک نوجوان حدود ۱۲ ساله بر اثر انفجار مین باقی‌مانده از دوران جنگ ایران و عراق در غرب کرخه، یک پای خود را از دست داد.

دولت عراق در دوران جنگ با ایران، تا کناره غربی رودخانه کرخه پیشروی کرد و در این مناطق مین‌های زیادی همراه با دیگر موانع برای جلوگیری از حمله سربازان ایرانی قرار داد.

در چهارم اسفند ماه امسال هم  بر اثر انفجار مین در قصرشیرین، یک کودک ۷ ساله از ناحیه پا و دست چپ مجروح شد.

ایران در رتبه نخست قربانیان مین در دنیا قرار دارد. بر اساس گزارش‌های رسمی، بیش از ۱۶ میلیون مین در بیش از ۴.۲ میلیون هکتار از مناطق مرزی ایران توسط نیروهای عراقی کاشته شده و حدود ۲.۴ میلیون هکتار از این مساحت، همچنان آلوده به مین است. براساس اطلاعات منتشره، حدود یك سوم آلودگی میدان‌های مین مربوط به استان خوزستان است. هزینه بالای خنثی‌سازی مین‌ها یکی از عواملی است که در کند بودن روند خنثی‌سازی آنها در سال‌های گذشته موثر بوده است.

در سال ۹۳ پایگاه خبری مشرق به نقل از یک «تخریب‌چی» (کسی که مین را خنثی می‌کند و جانش را برای این کار به خطر می‌اندازد) نوشت: «درخرمشهر مکان‌هایی وجود دارد که هنوز پاکسازی نشده‌اند.» او گفته بود «در خرمشهر محله‌ای پر از مین‌های عمل نکرده بود. چون نتوانستند آنجا را پاکسازی کنند، با لودر روی آن خاک ریختند و مردم هم در آنجا خانه ساختند و تا امروز هم در آن زندگی می‌کنند.»

با گذشت بیش از ۳۰ سال از پایان جنگ، همچنان انفجار مین و ادوات جنگی مربوط به این دوران در مناطق جنگی و مرزی ایران، قربانی می‌گیرد اما  دولت ایران همچنان از پیوستن به کنوانسیون اتاوا (پیمان منع به‌کارگیری مین ضد‌نفر) و پذیرفتن معاهده‌های بین‌المللی پاکسازی مناطق آلوده به مین، خودداری می‌کند.

بر اساس گزارش پژوهشكده مهندسی و علوم پزشكی جانبازان با عنوان «خسارات انسانی ناشی از انفجار مين»‌، ۹۲ درصد از قربانیان مین در ایران هیچ آموزشی برای رویارویی با مین یا برای زندگی در مناطق آلوده به مین‌های خنثی نشده، ندیده‌اند. بر اساس این گزارش، تخمین زده می‌شود که ایران دومین کشور دنیا از نظر میزان آلودگی به مین‌های زمینی باشد.

در اردیبهشت امسال، بهنام صادقی، کارشناس مین‌های جنگی به خبرگزاری ایلنا گفت: «تاکنون بر اثر انفجار انواع مین‌های باقی‌مانده از دوران جنگ، ۱۰ هزار نفر کشته و معلول شده‌اند. هر چند تنها یک درصد از اراضی کشور آلوده به مین هستند، ولی همین میراث شوم باقی‌مانده از دوران جنگ همچنان قربانی می‌گیرد.» از این ۱۰ هزار نفر، سه هزار نفر جان باخته‌اند و هفت هزار نفر زخمی و معلول شده‌اند.

به گفته پژوهشکده علوم و معارف دفاع مقدس، ایران در محاصره ۱۶ میلیون مین قرار دارد. آلودگی به مین و مواد منفجره در مرزهای غربی و جنوب غربی ایران بر اثر جنگ هشت ساله ایران و عراق موجب شده است که ایران به یکی از قربانیان بزرگ مین درجهان بدل شود.

به گزارش این پژوهشکده، روزانه دو نفر و سالانه حدود ۸۰۰ نفر در مناطق آلوده به مین در پنج استان مرزی ایران زخمی شده و یا جان خود را از دست می‌دهند. استان‌های ایلام، خوزستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و کردستان، به ترتیب آلوده‌ترین نقاط ایران به مین هستند. آلودگی مناطق غربی کشور به مین هم موجب شده که بیشتر قربانیان مین‌ها یا کودک باشند یا کولبر. اما آمار قربانیان مین در ایران در حالی رو به افزایش است که قانونی برای رسیدگی به پرونده آنها وجود ندارد.

پیمان اتاوا چیست و کدام کشورها عضو آن هستند؟

پیمان اتاوا یا پیمان منع استفاده، نگهداری، ساخت و جابجایی مین ضد نفر و نابودی این‌گونه مین‌ها که نام دیگر آن پیمان منع مین ضد نفر نیز هست، در ۳ دسامبر سال ۱۹۹۷ یعنی حدود ۱۸ سال پس از آغاز جنگ ایران و عراق امضاء شد و تاکنون ۱۶۴ کشور جهان به این پیمان پیوسته‌اند. ایران، ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین، امارات، اسرائیل، هند و عربستان از جمله کشورهای عضو سازمان ملل متحد هستند که به این پیمان ملحق نشده‌اند.

طبق پیمان اتاوا، کشورهای عضو آن، بر منع بکارگیری و انهدام ذخائر مین‌های ضد نفر و جلوگیری از گسترش، تولید، فروش یا جابجایی مستقیم و غیر مستقیم  آنها به دیگر کشورها تاکید می‌کنند.

یکی از عمده دلائل پاکسازی نشدن کامل زمین‌های ایران از مین، واگذاری آنها به دستگاه‌های دولتی بوده‌ است. پروژه‌های مین‌زدایی در ایران از اوایل سال ۱۳۸۰، در انحصار وزارت دفاع و نهادهای وابسته به حکومت قرار گرفت. بر اساس گزارش سایت «مین و زندگی»، کار پاکسازی بخش‌های بسیاری از زمین‌های آلوده به مین ایران بین سال‌های ۶۷ تا ۸۳ انجام شد. از سال ۸۳ مراکز مین‌زدایی دوره جدیدی را آغاز و حتی مناطقی را که قبلا نیز پاکسازی شده بود، دوباره به صورت تخصصی پاکسازی کردند. در سال ۹۰ اعلام شد که تمامی مناطق آلوده، پاکسازی عمومی شده و تنها یک درصد دیگر از اراضی آلوده به مین و مهمات جنگی باقی مانده است ولی در یک دهه گذشته مین‌ها همچنان قربانی گرفته‌اند.

به گزارش خبرگزاری‌های داخلی ایران، بیشتر قربانیان مین‌های باقی مانده از جنگ ایران و عراق را کولبران تشکیل می‌دهند. بیشتر آنان ساکنان مناطق فقیرنشین استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه هستند که برای معیشت خود در راه‌های صعب‌العبور کوهستانی رفت و آمد می‌کنند و روی مین‌هایی می‌روند که ارگان‌های حکومتی کار گذاشته‌اند.