عباس خوشدل، آهنگساز و نواپرداز خوشنام موسیقی ایرانی، پس از ۹ دهه عمر، در اثر ایست قلبی در غروب روز پنج‌شنبه ۲۸ اسفند درگذشت. او یکم مهرماه ۱۳۱۰ متولد شده بود.

خبر مرگ او را نخستین بار حسام‌الدین سراج در اینستاگرام خود منتشر کرد.

خوشدل را بسیاری با آلبوم «نیلوفرانه» می‌شناسند؛ اثری که بازخوانی برخی از کارهای گذشته نادر گلچین بر ساخته‌ها و نغمه‌های آقای خوشدل بود. این آثار در سال‌های اولیه دهه هفتاد با تنظیمی متفاوت و استادانه از سوی فریدون شهبازیان و با صدای علیرضا افتخاری به بازار موسیقی عرضه شد و تا یک دهه، در زمره پرفروش‌ترین آلبوم‌های موسیقی در ایران لقب گرفت.

از نوازندگی فلوت تا آهنگسازی و رهبری ارکستر

خوشدل یکی از بهترین نوازندگان فلوت بود و او خود درگفت‌وگوی ۶ مهرماه ۹۸ با ایرنا، به چگونگی شروع یادگیری موسیقی با نی‌لبک و سپس انتخاب ساز فلوت به عنوان ساز نخست اشاره می‌کند. نکته مهم در آموزش‌هایی که او گرفت، همانا پرداختن به موسیقی ایرانی و غربی در یک زمان بود. آموزه‌های موسیقی ایرانی و ردیف را نزد یکی از شاگردان پایور فرا گرفت و  همزمان، در هنرستان عالی موسیقی نیز درس‌های موسیقی غربی را آموخت. این رفت وآمد دوگانه در فضای دو گونه موسیقی، سبب شد تا او برای هر دو ارکستر غربی و ایرانی ساز فلوت بنوازد و عملا به یکی از مهمترین نوازندگان فلوت آن سال‌ها تبدیل شد که به گفته خودش، شش روز هفته در ارکسترهای مختلف به نوازندگی برای آثار ایرانی و غربی سرگرم بود.

«به سبب این که هم تکنیک کلاسیک داشتم، هم ردیف‌های موسیقی ایرانی را خوب می‌دانستم و هم ربع‌پرده‌های موسیقی ایرانی را با فلوت ایرانی خوب می‌توانستم اجرا کنم، در هنرهای زیبا هم در ارکستر دهلوی حضور داشتم و هم در ارکسترهای پورتراب و رادمرد و حق‌کردار و کسروی، نوازنده و سولیست فلوت بودم.» (گفت وگو با ایرنا) 

همین درگیری تمام وقت کار موسیقی سبب شد تا شغل اصلی‌اش در بانک را رها کند و کل عمرش را به موسیقی اختصاص دهد.

بعدها او خود رهبری یکی از ارکسترهای مهم فرهنگ و هنر را عهده‌دار شد و عملا نوازندگی فلوت را به کناری نهاد و رهبری و آهنگسازی را مهمترین وجه کار حرفه‌ای خود در موسیقی قرار داد.

نغمه‌های خاطره‌انگیز برای خوانندگان نامی، از داریوش تا گلچین و علیرضا افتخاری

بخشی از تلاش‌های موسیقایی عباس خوشدل به نغمه‌پردازی و ساخت آهنگ برای برخی از خوانندگان نامی اختصاص داشت. در موسیقی ایرانی خلق ملودی در زمره مهترین عناصر موسیقایی است و این ویژگی بیش از آن که به دانش و سطح معلومات آهنگساز وابسته باشد، به خلاقیت‌های فردی او مرتبط است، و عباس خوشدل در این زمینه یکی از افراد خلاق در ملودی‌پردازی بود. نگاهی به آثاری که او ساخت، نشان می‌دهد که در فضایی بین موسیقی پاپ و سنتی قرار دارد و از این منظر او را می‌توان در زمره آغازگران موسیقی‌های مابین موسیقی پاپ و سنتی جای داد که ملودی‌های روان وساده، به همراه آهنگسازی و تنظیمی متفاوت با تنظیم‌های برنامه‌های گل‌ها و یا موسیقی سنتی صرف (کارهای مرکز حفظ و اشاعه) تشخصی به آثار او داد. خوشدل برای داریوش اقبالی هم آهنگ نوشت و نیز برای نادر گلچین. ترانه ۹ دقیقه‌ای «صدایم کن» روی شعری از جنتی عطایی با صدای داریوش، همچنان شنیدنی و متفاوت است. کارهایی که در آن سال‌ها با نادر گلچین ساخت نیز به دلیل ملودی‌های زیبا و خلاقانه، آثاری ماندگارند و همچنان شنیدنی؛ از جمله «نیلوفرانه»، که بعد از دو دهه با بازسازی و شعر تازه قیصر امین‌پور، با استقبالی بی‌نظیر روبه‌رو شد. این اثر در سال‌های میانی دهه هفتاد با تنظیم فریدون شهبازیان و آواز علیرضا افتخاری منتشر شد و به گفته انتشارات مشکات، ناشر اثر، در چند سال اول بیش از ۶ میلیون فروش داشت و افتخاری نیز آن را بهترین اثر عمر موسیقایی خود لقب داد. ۲۰ سال بعد (دی ۱۳۹۵) این اثر از سوی ارکستر ملی با رهبری فریدون شهبازیان و با حضور عباس خوشدل و خوانندگی افتخاری، در تالار وحدت و سپس در برج میلاد به اجرا درآمد.

تلاشی ارزنده در ثبت آثار بزرگان موسیقی

بخشی دیگر از تلاش عباس خوشدل که کمتر درباره آن صحبت شده است، نقش او در ثبت و ضبط برخی از مهمترین آثار بزرگان موسیقی ایران بود که در قالب ردیف‌ها و روایت‌های بزرگان و استادان موسیقی از ردیف موسیقی ایرانی ثبت و ضبط شد و عملا گنجینه‌ای از آن آثار برای نسل بعدی به یادگار ماند. مجموعه‌ای که اگر ثبت و ضبط نمی‌شد، قطعا برخی از مهمترین آثار راویان نسل ردیف‌دانان از بین رفته بود.

این که در آن زمان خوشدل به فکر چنین موضوعی افتاد، خود از درک متفاوت او از اهمیت حفظ و ثبت و ضبط آثاری از این دست خبر می‌دهد.

خوشدل در گفت‌وگویی که با مجله نگاه پنج‌شنبه (شماره ۲۸۰- مهرماه ۱۳۹۱) داشت و متن آن را در وبلاگ خود نیز قرار داد، به این موضوع اشاره می‌کند. او در آن سال‌ها مدیریت فعالیت‌های هنری وزارت فرهنگ و هنر را عهده‌دار بود و چنان که خود گفته است،‌ طرح ثبت وضبط این آثار را ابتدا در همایشی مطرح کرد و جمع‌بست آنها را در اختیار پهلبد (وزیر فرهنگ و هنر وقت) قرار می‌دهد. پهلبد با اصل کار موافقت می‌کند و او را مامور و ناظر ومدیر برای انجام این پروژه می‌کند.

خوشدل با در نظر گرفتن حق‌الزحمه‌ای مناسب برای هنرمندان پیشکسوت و دعوت از آنها به استودیو، توانست برخی از مهمترین آثار مرتبط با موسیقی سنتی را ثبت وضبط کند که از آن جمله می‌توان به ردیف مقدماتی و عالی علی‌اکبرخان شهبازی، ردیف موسیقی آوازی به روایت عبدالله خان دوامی، ردیف موسیقی آوازی ادیب خوانساری و ابراهیم  بوذری، و ردیف آوازی به روایت محمود کریمی با نت‌نگاری محمدتقی مسعودیه، و برخی روایت‌های تعزیه اشاره کرد.

او حتی به اسماعیل مهرتاش پیشنهاد داد که برخی از تابلو موزیکال‌هایش را ثبت و ضبط کند و پیشنهاد ردیف مهرتاش را هم به او داد که موفق به انجام آن نشد.

خوشدل در سال‌های بعد از انقلاب و به‌خصوص پس از انتشار چند آلبوم چون «نیلوفرانه» (یک و دو) و  «صدایم کن» (‌بازخوانی افتخاری)، به عنوان آهنگسازی خوش‌ذوق مجددا مطرح شد، اما در یک دهه اخیر چندان فعالیتی نداشت و بیشتر ناظر کارهایی بود که آهنگسازی آنها را عهده‌دار شده بود. در سال‌های پایانی عمرش مراسم تجلیلی از سوی خانه موسیقی و یکی دو نهاد دیگر در نکوداشت خدمات موسیقایی او انجام شد. نکته جالب توجه این که جایزه و نشان ویژه را از دست محمدرضا شجریان دریافت کرد که آن سال‌ها ریاست شورای عال خانه موسیقی را عهده‌دار بود. سال ۱۳۹۹ اما سال مرگ هر دوی آنها بود با فاصله‌ای شش ماهه.